Sau hậu kiểm phát hiện nhiều sai phạm, kiến nghị đình chỉ mã số đã cấp

Kon Tum: Thành lập đoàn kiểm tra, hậu kiểm liên quan vụ cấp mã số vùng trồng sâm Ngọc Linh bất thườngVụ cấp mã số vùng trồng sâm Ngọc Linh: Báo cáo sơ sài, tỉnh Kon Tum tiếp tục chỉ đạo làm rõUBND tỉnh Kon Tum chỉ đạo nóng kiểm tra vụ cấp mã vùng sâm Ngọc Linh Kon Tum: Bất thường trong việc cấp mã số vùng trồng sâm Ngọc Linh

Sau hậu kiểm, đoàn kiểm tra liên ngành của Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum phát hiện nhiều điểm không đúng với hồ sơ cấp mã số vùng trồng cho Công ty cổ phần rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum trước đó

Vùng trồng không đạt chuẩn, hồ sơ thiếu nghiêm trọng

Trong báo cáo số 01 ngày 11.6.2025, gửi Chi cục trưởng Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum, Đoàn kiểm tra do ông Bùi Đức Trung, Phó Chi cục trưởng làm Trưởng đoàn ký, nêu rõ:

Qua kiểm tra thực địa tại thôn Đăk Kinh 1, xã Ngọk Lây vào ngày 10.6.2025, có sự tham gia của đại diện UBND huyện Tu Mơ Rông, Hạt Kiểm lâm, UBND xã Ngọk Lây và Phòng NN&MT. Đoàn phát hiện nhiều điểm không đúng với hồ sơ đã cấp trước đó.

Đoàn kiểm tra phát hiện tình trạng hồ sơ đăng lý cấp mã số vùng trồng trước đó của Công ty cổ phần rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum "thiếu trước hụt sau"

Cụ thể: Đối chiếu với 09 chỉ tiêu kiểm tra bắt buộc theo biểu mẫu, có 02 chỉ tiêu không đạt, trong đó đáng chú ý là chỉ tiêu về nguồn gốc giống cây trồng và yêu cầu về an toàn thực phẩm.

Doanh nghiệp không cung cấp được hồ sơ chứng minh nguồn gốc giống khi đề nghị cấp mã số. Chỉ đến thời điểm hậu kiểm mới xuất trình bản tự công bố sản phẩm lưu hành, tuy nhiên đường dẫn tra cứu trên hệ thống lại không hoạt động.

Bên cạnh đó, đoàn kiểm tra xác nhận: doanh nghiệp chưa có minh chứng cho bất kỳ tiêu chuẩn chất lượng nào như GAP, VietGAP hay GlobalG.A.P... những chứng nhận bắt buộc để đảm bảo vùng trồng đạt an toàn thực phẩm.

Tại thời điểm kiểm tra, đơn vị không cung cấp danh sách người sản xuất được tập huấn kiến thức về ATTP và hồ sơ sức khỏe định kỳ - trong khi đây là những quy định bắt buộc

Ngoài ra, danh sách người sản xuất được tập huấn kiến thức về ATTP và hồ sơ sức khỏe định kỳ cũng không được cung cấp, trong khi đây là điều kiện bắt buộc theo quy định.

Hồ sơ truy xuất vùng trồng cũng bị đánh giá là chưa đầy đủ, khi thiếu bản đồ tọa độ, nhật ký canh tác không được cập nhật liên tục và thiếu thông tin chi tiết về chu kỳ thu hoạch.

Tình trạng hồ sơ “thiếu trước hụt sau” này càng củng cố nghi ngờ từ trước rằng quá trình xét cấp mã số không được thực hiện đúng quy trình, hoặc chỉ làm qua loa trên giấy tờ.

Đề xuất dừng cấp mã vùng, nhưng ai chịu trách nhiệm?

Với những sai phạm nêu trên, đoàn kiểm tra đã kiến nghị Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum đình chỉ hiệu lực giấy xác nhận mã số vùng trồng số 01 ngày 30.5.2025 đã cấp cho Công ty Cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum.

Đồng thời, yêu cầu doanh nghiệp phải khắc phục toàn bộ hồ sơ còn thiếu và cập nhật thông tin mới nếu có nhu cầu xin cấp lại. Trong đó, phải bổ sung chứng nhận an toàn thực phẩm, minh chứng nguồn giống rõ ràng, nộp danh sách người sản xuất được tập huấn, và bổ sung nhật ký canh tác từ năm 2024 đến nay.

Đoàn kiểm tra hậu kiểm đề xuất đình chỉ hiệu lực đối với mã số vùng trồng đã cấp cho Công ty cổ phần rượu sâm Ngọc Linh trước đó

Đoàn cũng đề nghị Chi cục báo cáo lên Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật để làm rõ quy định liên quan đến mô hình trồng sâm trong nhà màng (hình thức mà doanh nghiệp này đang áp dụng - PV) nhưng hiện chưa có đánh giá khoa học chính thức về hiệu quả sinh trưởng của sâm Ngọc Linh trong điều kiện đó.

Việc đoàn kiểm tra đưa ra kiến nghị đình chỉ mã vùng được xem là bước điều chỉnh đúng đắn, nhưng cũng đặt ra hàng loạt câu hỏi: Ai sẽ chịu trách nhiệm cho quyết định cấp mã số thiếu cơ sở trước đó?;

Vì sao Chi cục Nông nghiệp lại cấp mã số chỉ 15 ngày sau khi từ chối hồ sơ, trong khi các điều kiện vùng trồng không có thay đổi?; Và quan trọng hơn, còn bao nhiêu hồ sơ tương tự đã, hoặc sắp được “lọt lưới”?.

Quy định hiện hành liệu có còn phù hợp với sâm Ngọc Linh?

Vụ việc một lần nữa cho thấy sự cần thiết, thậm chí cấp bách, trong việc xây dựng lại cơ chế cấp mã số vùng trồng. Đặc biệt đối với những loài cây dược liệu đặc hữu như sâm Ngọc Linh, vốn có giá trị kinh tế và dược lý rất cao, được ví như “quốc bảo” của Việt Nam.

Quy trình cấp mã số không thể tiếp tục thực hiện theo cách khép kín, thiếu phản biện, mà cần có sự giám sát đa ngành, minh bạch và độc lập để chấm dứt tình trạng “vừa kiểm tra, vừa cấp phép” như đã xảy ra trong vụ việc này.

Cần nhìn lại cơ chế cấp mã vùng trồng sâm Ngọc Linh không chỉ để bảo vệ thương hiệu của "quốc bảo", mà cả uy tín của sâm Việt Nam trên thị trường quốc tế

Bởi nếu mã số vùng trồng, vốn là công cụ kỹ thuật nhằm truy xuất nguồn gốc bị biến thành “giấy thông hành” cho những sản phẩm không rõ ràng, thì uy tín của thương hiệu sâm Ngọc Linh nói riêng, và sâm Việt Nam nói chung sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.

Sau báo cáo của đoàn kiểm tra, dư luận và hàng nghìn người dân Xơ Đăng đang trồng sâm Ngọc Linh dưới chân núi Ngọc Linh tiếp tục chờ đợi bước xử lý tiếp theo từ phía UBND tỉnh Kon Tum, Sở NN&MT, Chi cục Nông nghiệp và các cơ quan liên quan.

Trước đó, Báo Văn Hóa đã phản ánh trong loạt bài điều tra từ đầu tháng 6.2025, Công ty Cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum là doanh nghiệp từng bị Chi cục Nông nghiệp từ chối hồ sơ xin cấp mã số vùng trồng vào ngày 14.5.2025.

Tuy nhiên, chỉ sau 15 ngày, chính Chi cục này lại cấp Giấy xác nhận số 01/GXN-CCNN ngày 30.5.2025, xác nhận vùng trồng 2,1 ha với sản lượng 3 tấn, tương đương 1,5 tấn/ha, vượt xa thực tế khiến dư luận và hàng nghìn hộ dân Xơ Đăng trồng sâm Ngọc Linh ở huyện Tu Mơ Rông phản ứng.

Dư luận khi ấy đã đặt hàng loạt nghi vấn: hồ sơ nào thay đổi? có khảo sát lại không? cơ sở nào cho sản lượng “ngoài sức tưởng tượng”?.

Phải đến khi UBND tỉnh Kon Tum ra chỉ đạo lần thứ hai (Văn bản số 2056 ngày 6.6), yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức kiểm tra lại toàn bộ hồ sơ, quy trình cấp mã số vùng trồng đối với doanh nghiệp nêu trên thì Chi cục Nông nghiệp mới thành lập Đoàn hậu kiểm.

NGỌC HÒA