Sau nâng hạng, thử thách lớn nhất của chứng khoán Việt Nam là giữ chân dòng vốn ngoại

Biến cơ hội nâng hạng thành vốn ngoại bền vững

Từ đầu năm đến nay, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng hơn 115.100 tỷ đồng, trong đó riêng từ tháng 8 đến nay là hơn 80.000 tỷ đồng, con số phản ánh rõ sự thận trọng của dòng vốn ngoại giữa bối cảnh biến động toàn cầu. Dù vậy, VN-Index vẫn duy trì được sự ổn định tương đối, cho thấy sức chống chịu của nhà đầu tư nội địa, dù thanh khoản toàn thị trường đang giảm đáng kể.

Báo cáo của SGI Capital chỉ ra, tổ hợp các yếu tố như bán ròng của khối ngoại, thoái vốn nội bộ, và nhu cầu tiền mặt cho các đợt phát hành cổ phiếu đã khiến “số dư tiền mặt trong thị trường” giảm mạnh. Thanh khoản trên sàn sụt giảm rõ rệt, trong khi dòng tiền mới từ nhà đầu tư cá nhân, vốn là động lực chính của thị trường lại có dấu hiệu chững lại từ tháng 9.

Ở chiều ngược lại, hoạt động huy động vốn của doanh nghiệp trong nước lại rất mạnh mẽ. Riêng quý III/2025, các doanh nghiệp thông qua IPO và phát hành cho cổ đông hiện hữu đã huy động gần 40.000 tỷ đồng, một mức cao hiếm thấy. Điều này cho thấy nhu cầu vốn của khu vực doanh nghiệp đang phục hồi, nhưng lại tạo thêm áp lực hút tiền khỏi thị trường thứ cấp.

Mức margin tại các công ty chứng khoán tăng kỷ lục trong tháng 7 - 8, phản ánh việc nhà đầu tư dùng đòn bẩy để duy trì vị thế trong bối cảnh dòng tiền mới yếu. Tuy nhiên, đòn bẩy cao đi kèm rủi ro lan tỏa mạnh hơn khi xuất hiện biến động giá hoặc tin xấu.

Theo SGI Capital, chỉ cần một lượng vốn mới vừa phải cũng có thể cải thiện thanh khoản, nhưng khả năng dòng tiền này xuất hiện ồ ạt trong ngắn hạn là thấp. Thị trường hiện phụ thuộc vào ba nguồn vốn chính: vốn phát hành, vốn margin, và vốn ngoại. Khi một trong ba yếu tố này suy yếu, thanh khoản lập tức bị ảnh hưởng, kéo tâm lý nhà đầu tư vào trạng thái thận trọng.

Trước tình hình đó, Chính phủ đang nỗ lực mở rộng không gian cho dòng vốn ngoại. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ban hành Công điện 192 và các giải pháp được yêu cầu triển khai đồng bộ gồm: rút ngắn thời gian mở tài khoản đầu tư cho khối ngoại, cải thiện khung pháp lý, hiện đại hóa hạ tầng giao dịch, tăng cường giám sát và minh bạch hóa thị trường. Mục tiêu là xây dựng thị trường chứng khoán Việt Nam trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn chủ lực, gắn với phát triển bền vững và hội nhập tài chính toàn cầu.

Song song đó vừa qua, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã tổ chức Hội nghị phổ biến nội dung sửa đổi Luật Chứng khoán và các văn bản liên quan. Ba nhóm chính sách mới được nhấn mạnh gồm: nâng cao tính minh bạch trong chào bán, tăng cường giám sát - tuân thủ, và tháo gỡ bất cập pháp lý.

Một điểm nổi bật trong Nghị định 245 là việc gắn liền hoạt động IPO với niêm yết. Theo ông Hoàng Văn Thu - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, quy định mới giúp rút ngắn thời gian từ IPO đến niêm yết chỉ còn 30 ngày, thay vì 90 - 120 ngày như trước.

Thanh khoản toàn cầu hiện chịu ảnh hưởng mạnh bởi chính sách tiền tệ, lạm phát dai dẳng và biến động trên các thị trường tài sản. Sau đợt hạ lãi suất gần đây, giới đầu tư vẫn kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ tiếp tục cắt giảm thêm hai lần trong năm 2025 và ba lần trong 2026. Tuy nhiên, lạm phát của Mỹ vẫn cao hơn mục tiêu 2%, trong khi tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên 4,3%, khiến triển vọng nới lỏng tiền tệ nhanh trở nên mong manh.

Trong bối cảnh thanh khoản quốc tế bị siết, kinh tế Việt Nam vẫn duy trì đà mở rộng với GDP quý III/2025 tăng 8,25%, nhờ thúc đẩy đầu tư công và chính sách lãi suất thấp. Tín dụng tăng 13,3% sau chín tháng, giúp thị trường chứng khoán và bất động sản khởi sắc. Tuy nhiên, việc hạ lãi suất kéo dài làm tăng cung tiền, gây sức ép lên tỷ giá và chi phí vốn, ảnh hưởng đến khả năng hút vốn ngoại.

Trong bối cảnh được nâng hạng lên thị trường mới nổi, việc giữ vững vị thế và thu hút dòng vốn bền vững là thách thức không nhỏ. Thực tế, tỷ lệ giao dịch của khối ngoại chỉ chiếm 5 - 6% tổng giao dịch toàn thị trường, cho thấy sự dè dặt của nhà đầu tư nước ngoài.

Việc ra mắt hợp đồng tương lai chỉ số VN100 được xem là bước tiến mới để đa dạng hóa sản phẩm phái sinh, giúp nhà đầu tư có thêm công cụ quản trị rủi ro. Ông Nguyễn Quang Thương - Phó Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam cho biết: Sau khi hợp đồng tương lai VN30 thành công, việc triển khai VN100 là cần thiết, góp phần làm sâu thị trường phái sinh và giảm tác động từ nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn.

Chỉ số VN100 có tính đại diện cao, bao phủ tới 89% vốn hóa thị trường, ít bị chi phối bởi nhóm cổ phiếu top 10, giúp phản ánh chính xác hơn sức khỏe toàn thị trường. Theo bà Nguyễn Ngọc Linh - Tổng giám đốc Chứng khoán DNSE, “điều này giúp nhà đầu tư nước ngoài có thêm lựa chọn khi muốn phòng vệ danh mục hoặc đầu tư chỉ số, từ đó nâng cao tính hấp dẫn của thị trường Việt Nam”.

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải nhấn mạnh, cơ quan quản lý sẽ tiếp tục phát triển các loại quỹ đầu tư mới, đa dạng hóa chỉ số và mở rộng các sản phẩm phái sinh để củng cố niềm tin của dòng vốn quốc tế.

Việc Việt Nam được nâng hạng chỉ là khởi đầu cho quá trình hội nhập sâu hơn, song giữ vững và chuyển hóa cơ hội thành dòng vốn ngoại bền vững mới là thách thức thực sự. Muốn làm được điều đó, thị trường cần tiếp tục cải thiện tính minh bạch, giảm chi phí giao dịch, và duy trì ổn định vĩ mô.

Khi chính sách - hạ tầng - sản phẩm đồng bộ, chứng khoán Việt Nam không chỉ hấp dẫn bởi câu chuyện tăng trưởng, mà còn bởi nền tảng bền vững. Và chỉ khi dòng tiền mới, cả trong lẫn ngoài nước, quay trở lại một cách tự nhiên và ổn định, cơ hội từ “nâng hạng” mới thật sự trở thành bệ phóng dài hạn cho thị trường chứng khoán Việt Nam.

Bình Minh