Saudi Arabia sắp phá thế độc quyền F-35 của Israel ở Trung Đông?

Saudi Arabia có thể trở thành quốc gia Arab đầu tiên ký hợp đồng mua tiêm kích tàng hình F-35 Lightning II nếu các cuộc thảo luận giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thái tử Saudi Arabia Mohammad bin Salman diễn ra suôn sẻ.

Reuters dẫn nguồn tin cho biết, yêu cầu của Saudi Arabia về tiêm kích tàng hình F-35 hiện đang được chính quyền Tổng thống Trump xem xét. Thỏa thuận trị giá nhiều tỷ USD này được cho là đã “vượt qua một trở ngại quan trọng của Lầu Năm Góc” ngay trước chuyến thăm Nhà Trắng của Thái tử Mohammad bin Salman vào ngày 18/11 tới.

F-35 Adir của Israel. Ảnh: IDF

Trước đó, vào tháng 5 năm nay, Mỹ đã phê duyệt một gói vũ khí khổng lồ trị giá gần 142 tỷ USD cho Saudi Arabia. Gói này bao gồm các hạng mục phòng không, phòng thủ tên lửa, phát triển lực lượng không quân và không gian, an ninh hàng hải và thông tin liên lạc, nhưng tiêm kích F-35 không có trong danh sách.

Theo Reuters, Saudi Arabia đã trực tiếp đề nghị Tổng thống Trump cung cấp 48 chiến đấu cơ F-35 vào đầu năm nay. Đây có thể là lần đầu tiên quy mô và số lượng yêu cầu được tiết lộ.

Một quan chức Mỹ cho hay, thương vụ “đang được tiến hành theo đúng quy trình”, nhưng sẽ cần “sự phê duyệt thêm ở cấp Nội các, sự chấp thuận của Tổng thống Trump và thông báo với Quốc hội” trước khi được chính thức thông qua.

Nguồn tin cho biết bộ phận chính sách của Lầu Năm Góc đã mất nhiều tháng nghiên cứu tính khả thi của thương vụ và hiện vấn đề hiện đã được chuyển lên xem xét ở cấp bộ trưởng Bộ Quốc phòng.

Giới phân tích cho rằng, thương vụ F-35 có thể gắn với một nỗ lực ngoại giao rộng hơn. Chính quyền Tổng thống Joe Biden trước đây từng xem xét khả năng cung cấp F-35 cho Saudi Arabia như một phần của thỏa thuận tổng thể, trong đó Riyadh bình thường hóa quan hệ với Israel.

Saudi Arabia từng gần đạt thỏa thuận với Israel dựa trên bảo đảm từ Mỹ vào năm 2023, nhưng tiến trình bị hủy bỏ sau chiến dịch không kích của Israel vào Gaza nhằm đáp trả vụ tấn công của Hamas ngày 7/10 cùng năm. Vì vậy, sẽ không bất ngờ khi Tổng thống Trump, kiến trúc sư của Thỏa thuận Abraham, có thể dùng “việc bình thường hóa quan hệ” làm đòn bẩy để đảm bảo việc phê duyệt thương vụ F-35.

Saudi Arabia muốn gia tăng sức mạnh không quân

Saudi Arabia hiện sở hữu một trong những lực lượng không quân tiên tiến và đa dạng nhất vùng Vịnh. Không quân Hoàng gia (RSAF) vận hành F-15SA (dựa trên F-15EX), F-15SR (phiên bản nâng cấp), Eurofighter Typhoon và Panavia Tornado. Tuy nhiên, Riyadh vẫn tìm cách tăng cường sức mạnh không quân trong bối cảnh các thách thức an ninh từ các quốc gia “không thân thiện” và các chủ thể phi nhà nước tại Vùng Vịnh.

Trước đây, Saudi Arabia được cho là cân nhắc mua 100 tiêm kích tàng hình KAAN của Thổ Nhĩ Kỳ, như một phương án thay thế F-35. Hai bên bắt đầu đàm phán từ tháng 12/2024, sau khi Saudi Arabia mua UAV chiến đấu Akinci. Nhưng nếu Lầu Năm Góc bật đèn xanh cho F-35, Riyadh có thể nhanh chóng gác lại dự án KAAN.

Saudi Arabia chính thức bày tỏ quan tâm tới F-35 từ năm 2017. Tuy nhiên, Lầu Năm Góc đã trì hoãn việc xem xét để thực hiện cam kết bảo vệ lợi thế quân sự của Israel trong khu vực.

Đe dọa lợi thế quân sự của Israel?

Hiện trong khu vực chỉ có Israel vận hành máy bay F-35 thế hệ 5, đảm bảo ưu thế tuyệt đối về quân sự. Israel ban đầu đặt mua 50 tiêm kích F-35 từ Lockheed Martin, sau đó bổ sung 25 chiếc vào năm 2023. Israel vận hành phiên bản F-35I “Adir” được điều chỉnh phù hợp yêu cầu tác chiến riêng và là quốc gia đầu tiên sử dụng máy bay này trong thực chiến.

Nếu Saudi Arabia sở hữu F-35, cân bằng quân sự trong khu vực có thể thay đổi đáng kể. Dù vậy, trở ngại lớn trong việc bán F-35 cho Saudi Arabia và các quốc gia Arab vùng Vịnh khác là một thỏa thuận lâu dài giữa Mỹ và Israel, trong đó quy định rằng vũ khí Mỹ cung cấp cho Israel phải “có năng lực vượt trội” so với vũ khí bán cho các nước láng giềng và đối thủ của Israel trong khu vực. Việc Mỹ bán vũ khí trong khu vực, ngay cả cho các đồng minh thân cận nhất, cũng không thể gây nguy hiểm cho lợi thế quân sự của Israel. Một số quan chức Israel thậm chí cảnh báo rằng nếu Quốc hội Mỹ thông qua thương vụ, Israel sẽ phải “xem xét lại chiến lược”.

Các phương án thay thế

Để bảo vệ lợi thế quân sự của Israel khi xuất khẩu F-35 cho Saudi Arabia, Mỹ có thể bán phiên bản F-35 chưa nâng cấp Block 4. Tuy nhiên, chưa rõ Riyadh có chấp nhận phiên bản hạn chế này hay không. Israel từng vận động để ngăn Mỹ bán F-35 bán cho Thổ Nhĩ Kỳ và dự kiến có thể can thiệp tương tự nếu thương vụ diễn ra.

Cách duy nhất để Mỹ có thể duy trì lợi thế quân sự của Israel trong khi vẫn xuất khẩu F-35 sang Saudi Arabia là trang bị cho Israel máy bay F-47 thế hệ tiếp theo.

Nếu thương vụ F-35 bị đình trệ, Saudi Arabia có thể nâng cấp phi đội với Eurofighter Typhoon (Đức đã dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu) hoặc Rafale của Pháp. Mặc dù việc bổ sung Eurofighter sẽ mở rộng phi đội hiện có, nhưng Rafale sẽ phù hợp hơn với chính sách đa dạng hóa và tăng cường khả năng tương tác với các quốc gia như UAE và Qatar đang sử dụng máy bay chiến đấu của Pháp.

Ngoài ra, Saudi Arabia có thể xem xét tham gia chương trình Hệ thống Chiến đấu Không quân Toàn cầu (GCAP) thế hệ 6 cùng Anh, Nhật Bản và Italy, tùy vai trò.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo Eurasian Times