Serbia bắt tay với Nga khiến EU đau đầu

Hôm 29/5, Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic thông báo ông đồng ý thỏa thuận cung cấp khí đốt mới kéo dài 3 năm với tập đoàn năng lượng Nga Gazprom.

Động thái này diễn ra khi ở bên kia lục địa, các nhà lãnh đạo EU đang sa lầy vào những cuộc đàm phán căng thẳng nhằm thông qua gói trừng phạt thứ 6, gây sức ép với Moscow. Thỏa thuận cuối cùng, được công bố vào cuối ngày 30/5, đã thông qua lệnh cấm nhập khẩu lượng lớn dầu từ Nga vào khối.

Nhưng Brussels buộc phải thêm điều khoản miễn trừ tạm thời cho phép tiếp tục nhập khẩu dầu Nga qua đường ống Druzhba. Đây được xem một nhượng bộ quan trọng đối với Hungary, Slovakia và Cộng hòa Czech - những quốc gia phụ thuộc nhiều vào dầu từ Nga.

Trong bối cảnh đó, theo CNN, tuyên bố của ông Vucic tiếp tục tạo ra một "cơn đau đầu" mới cho liên minh phương Tây, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU).

Mặc dù Serbia không phải là một quốc gia thành viên EU, nước này nằm trong một phần của kế hoạch mở rộng EU.

Liên minh EU đang mở rộng quy mô về phía đông và coi Tây Balkan là chìa khóa cho an ninh châu Âu - thậm chí còn hơn thế nữa khi Nga phát động “chiến dịch quân sự" vào Ukraine.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đang thúc đẩy chính sách trừng phạt nhằm gây sức ép để Moscow chấm dứt chiến sự. Ảnh: Reuters.

Niềm tin giữa các bên bị lung lay

Trong số các quốc gia Balkan, Serbia được đặc biệt coi trọng vì nhiều lý do.

Trước hết, quy mô, dân số và vị trí địa lý của Serbia khiến nước này giữ một vị trí quan trọng trong địa chính trị của khu vực. Nếu các chính trị gia phương Tây muốn nói chuyện về tương lai của Bosnia hay Kosovo, họ sẽ cần đại diện của chính phủ Serbia trong phòng họp.

Tuy nhiên, Serbia cũng phụ thuộc vào Nga khi bàn về vấn đề khí đốt. Quốc gia này cũng hợp tác quân sự với Moscow. Vì vậy, theo CNN, Serbia sẽ được hưởng lợi rất nhiều từ mối quan hệ với Nga, và ngay cả khi nước này có được tư cách thành viên EU, họ sẽ không muốn “cắt đường lui" của mình với Điện Kremlin. Điều này tạo ra bài toán khó với EU.

Serbia rất quan trọng đối với “dự án mở rộng” của EU, nhằm tăng cường các giá trị, sự ổn định và an ninh của khối.

Nước này cũng quan trọng đến mức có thể tiến hành thỏa thuận với Nga, Trung Quốc và EU cùng một lúc - bất chấp sự cạnh tranh ngầm giữa các bên - mà vẫn là “con cưng” của Brussels.

Tuy nhiên, điều đó có thể sắp thay đổi.

Mặc dù Serbia đã ủng hộ một số nghị quyết của Liên Hợp Quốc và lên án “chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga, nước này không trừng phạt Moscow hay liên kết với Brussels áp đặt các lệnh trừng phạt - điều mà những ứng cử viên gia nhập EU sẽ làm.

Trên hết, một số quan chức EU và các nhà phân tích lo ngại rằng thỏa thuận khí đốt mới với Nga có thể là một bước đi quá xa của Serbia đối với một số nước thành viên EU.

"Nếu được ký kết, thỏa thuận sẽ gây thất vọng ở những người muốn giảm sự lệ thuộc vào Nga trong khu vực", theo Filip Ejdus, Phó giáo sư về an ninh quốc tế tại Đại học Belgrade.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic. Ảnh: Reuters.

Dù vậy, ông dự đoán tổng thống Serbia "chắc chắn sẽ cam đoan rằng Serbia vẫn đi trên con đường tới EU, trong khi có thể mong đợi một lời đề nghị đáp trả tốt hơn từ Thủ tướng Đức Olaf Scholz".

Tuy nhiên, giáo sư Ejdus cảnh báo "canh bạc lần này có thể phản tác dụng" vì EU có các ưu tiên chính sách khác vào lúc này. Ông nói thêm niềm tin giữa hai bên có thể bị tổn hại vĩnh viễn.

Động thái mới này sẽ khiến các cuộc đàm phán gia nhập EU của Serbia bị đình trệ, hay khối sẽ theo đuổi một cách tiếp cận khác, vẫn còn là câu hỏi phải xem xét. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng thỏa thuận khí đốt này là một “viên thuốc đắng” mà Serbia bắt các quan chức và nhà ngoại giao ở Brussels phải nuốt trôi.

"Chúng tôi rất lo lắng", một quan chức cấp cao của EU nói với CNN.

“Sự liên kết với các nước bên ngoài EU quan trọng hơn bao giờ hết, trong khi các nước bên trong EU đang cố gắng giữ vững lập trường”, người này chia sẻ, đồng thời đề cập đến Hungary, quốc gia thành viên EU phản đối thái độ cứng rắn với Nga.

Đòn giáng với châu Âu

Steven Blockmans, Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu, nói với CNN rằng kể từ khi cuộc xung đột nổ ra, "EU đã gây áp lực buộc những bên thứ ba, bao gồm cả Trung Quốc, phải có cách tiếp cận tương tự đối với các biện pháp trừng phạt”.

“Nếu ngay cả những quốc gia đang cố gắng gia nhập EU phá vỡ lệnh trừng phạt, nó sẽ khiến một số nước ‘ngoại lai' trong khối tin rằng có thể chống lại áp lực từ Brussels”, ông nói.

Và những khó khăn mà Serbia gây ra cho Brussels không chỉ với các lệnh trừng phạt.

"Toàn bộ tình huống này sẽ tác động lớn đối với chúng tôi, vì nó liên quan đến cuộc thảo luận về việc liệu Ukraine có nên gia nhập EU hay không", một nhà ngoại giao cấp cao của châu Âu cho biết.

Ukraine chính thức nộp đơn xin gia nhập EU vào đầu tháng 3. Quá trình gia nhập có thể mất nhiều năm, ngay cả khi các thành viên của khối hoàn toàn ủng hộ.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic tại Sochi, Nga vào năm 2021. Ảnh: Sputnik.

Một số quốc gia thành viên muốn đẩy nhanh tiến trình gia nhập của Ukraine giữa lúc Serbia thiếu liên kết với EU trong việc phản ứng với Nga, tạo cơ hội cho các nước muốn gia nhập EU lý do để đòi nhận được sự đối xử đặc biệt.

Một số khác lại không muốn Ukraine hoặc các quốc gia Tây Balkan tham gia, vì sợ rằng họ sẽ làm thay đổi cán cân của EU, mang lại cho các quốc gia Đông Âu nhiều quyền lực hơn trong một khối từng bị thống trị bởi các nước Tây Âu như Đức và Pháp.

Có thể thấy cuộc xung đột giữa Ukraine và Nga đã tạo cơ hội cho bản đồ an ninh của châu Âu được vẽ lại. Mặt khác, sự hỗn loạn và không chắc chắn cũng tạo cơ hội cho những người ở vị trí như Tổng thống Vucic.

Nhà lãnh đạo Serbia đang ở vị trí có ích đối với cả Brussels cùng Moscow, và rõ ràng cảm thấy rằng có thể tiếp tục bắt tay với cả hai trước những lợi ích các bên mang lại, theo CNN.

EU đã phải đối mặt với nhiều khó khăn kể từ khi cuộc khủng hoảng Ukraine bắt đầu, và việc giữ cho tất cả 27 quốc gia thành viên đứng cùng một lập trường là nhiệm vụ không dễ dàng.

Nhưng thực tế, thỏa thuận khí đốt của Serbia xảy ra trong cùng tuần mà các nhà lãnh đạo EU gặp nhau để tranh cãi về việc cấm nhập dầu từ Nga cho thấy một số thứ đang nằm ngoài tầm tay của Brussels.

Theo thời gian, đó có thể trở thành một vấn đề phức tạp cho tương lai của “dự án” mở rộng châu Âu.

Bên trong thành phố Ukraine do Nga kiểm soát hoàn toàn Thành phố cảng Kherson ở miền Nam Ukraine đã bị Nga kiểm soát hoàn toàn kể từ đầu tháng 3. Các quan chức do Moscow hậu thuẫn đang thúc đẩy việc chính thức sáp nhập Kherson vào Nga.

Minh An (Theo CNN)