Series Đối thoại: Nhà sưu tầm cổ vật Duy Tuấn và triết lý 'Quiet luxury' của người Việt

Nhà sưu tầm cổ vật Duy Tuấn

Theo anh, vì sao những người giàu thường có xu hướng tìm hiểu và sưu tầm cổ vật?

NST Duy Tuấn: Tôi nhận thấy rằng việc những người giàu có tìm đến và đam mê sưu tầm cổ vật không chỉ đơn thuần là một sở thích, mà còn là một hành trình mang tính tất yếu trong sự phát triển gu thưởng thức của họ.

Những người sở hữu tiềm lực tài chính mạnh mẽ thường trải qua nhiều giai đoạn trong việc tận hưởng thành quả của mình. Ban đầu, họ tìm đến những thú vui mang tính hiển lộ như siêu xe, đồng hồ xa xỉ, biệt thự đắt đỏ – những biểu tượng rõ ràng của sự thành đạt. Nhưng khi đã chinh phục tất cả những thứ đó, họ dần nhận ra rằng giá trị thực sự không nằm ở những thứ hào nhoáng bên ngoài mà nằm ở chiều sâu của văn hóa, lịch sử và ý nghĩa tinh thần. Đó chính là lúc họ bắt đầu bước vào thế giới của cổ vật nói riêng và các tác phẩm nghệ thuật nói chung.

Không đơn thuần là một thú chơi

Cổ vật không chỉ là những món đồ vô tri vô giác, mà mỗi hiện vật đều mang trong mình dấu ấn của thời gian, những câu chuyện ẩn giấu trong dòng chảy lịch sử, những giá trị văn hóa sâu sắc được đúc kết qua bao thế hệ. Cảm giác được chạm tay vào một tác phẩm đã tồn tại hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm, là một trải nghiệm không gì có thể sánh được. Đó không chỉ là sự sở hữu, mà còn là sự kết nối với quá khứ, với những nền văn minh đã từng rực rỡ. Mỗi cổ vật là một chứng nhân lịch sử, một bí ẩn đang chờ được khám phá.

Chính vì vậy, sưu tầm cổ vật không đơn thuần là một thú chơi, mà là một sự thăng hoa về tinh thần, một nét trầm mặc, lắng đọng đầy tao nhã mà không phải thú vui xa xỉ nào cũng có thể mang lại. Đối với những người đã bước qua những giai đoạn tìm kiếm sự xa hoa vật chất, cổ vật nói riêng hay nghệ thuật nói chung chính là điểm đến cuối cùng trong hành trình cá nhân, nơi họ tìm thấy sự sang trọng không nằm ở giá trị kim tiền, mà ở chiều sâu văn hóa và sự tinh tế trong tâm hồn.

Có phải sưu tầm cổ vật không chỉ là một thú vui mà còn là một cách thể hiện đẳng cấp và địa vị xã hội?

NST Duy Tuấn: (Gật đầu) Việc sưu tầm cổ vật có thể được nhìn nhận như một cách thể hiện đẳng cấp và địa vị xã hội, nhưng đó chỉ là một khía cạnh rất nhỏ trong thế giới của những nhà sưu tầm thực thụ. Ban đầu, không ít người chơi bước vào lĩnh vực này với mong muốn khẳng định vị thế cá nhân, thể hiện sự tinh tế thông qua những món đồ giá trị. Tuy nhiên, càng sưu tầm, càng nghiên cứu sâu về cổ vật, họ dần nhận ra rằng giá trị thực sự của những món đồ không chỉ nằm ở sự hiếm có hay giá trị kinh tế, mà còn ở tầng sâu hơn – sự kết tinh của văn hóa, lịch sử và tinh thần thời đại.

Mỗi món cổ vật là một chứng nhân của thời gian, mang theo dấu ấn của những nền văn minh, những câu chuyện lịch sử, những truyền thống nghệ thuật và tri thức của cha ông để lại. Người chơi chân chính không chỉ sở hữu cổ vật, mà còn là người gìn giữ ký ức, kết nối tinh thần giữa quá khứ và hiện tại, làm cầu nối để các thế hệ sau hiểu hơn về những giá trị cội nguồn. Quá trình này không chỉ giúp họ khám phá thế giới cổ vật mà còn góp phần tạo dựng không gian sống mang đậm chiều sâu văn hóa, nơi các thành viên trong gia đình có thể cùng nhau chia sẻ, học hỏi và tiếp nối truyền thống.

Ở góc độ rộng hơn, những nhà sưu tầm thực thụ không chỉ đơn thuần sưu tầm – lưu giữ – trưng bày cổ vật, mà họ còn có ý thức bảo tồn, nghiên cứu và truyền lại những giá trị tinh hoa cho thế hệ mai sau. Khi sưu tầm đạt đến một mức độ nhất định, thú chơi này không còn chỉ là đam mê cá nhân, mà trở thành một di sản văn hóa và tinh thần của cả gia đình, dòng tộc. Đây chính là lý do vì sao sưu tầm cổ vật không chỉ là một thú vui hay cách thể hiện đẳng cấp, mà còn là một hành trình vun đắp tri thức, gìn giữ di sản, hướng tới giá trị trường tồn vượt khỏi giới hạn của thời gian và vật chất.

Tôi cho rằng, chính điều này mới là đích đến thực sự của những nhà sưu tầm chân chính – không phải để thể hiện vị thế trong xã hội, mà là để góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa vô giá, để lại một di sản tinh thần quý báu cho con cháu và thế hệ tương lai.

Theo quan sát của ông, những người giàu thường quan tâm đến loại cổ vật nào nhất? Họ có xu hướng lựa chọn theo sở thích cá nhân, theo yếu tố phong thủy hay giá trị đầu tư?

NST Duy Tuấn: Dựa trên gần 70 năm quan sát và truyền thừa kinh nghiệm qua ba thế hệ trong gia đình hoạt động trong ngành đồ cổ, cùng với dữ liệu từ đội ngũ nghiên cứu của chúng tôi, tôi nhận thấy rằng xu hướng lựa chọn cổ vật của giới thượng lưu rất đa dạng. Điều này xuất phát từ chính sự phong phú của cổ vật, vốn trải dài qua nhiều triều đại, từ Việt Nam với Đinh, Lý, Trần, Lê, Nguyễn, đến Trung Hoa với Tống, Nguyên, Minh, Thanh. Mỗi triều đại lại để lại những dòng cổ vật khác biệt về chất liệu, màu sắc, hình dáng, chức năng, chưa kể đến những hiện vật có niên đại xa xưa hơn.

Tuy nhiên, điểm chung dễ nhận thấy nhất trong xu hướng sưu tầm của người giàu chính là tâm lý khao khát sở hữu những món cổ vật quý, hiếm, và có giá trị vượt trội. Càng ít người có, càng hiếm có khó tìm, giá trị lịch sử – nghệ thuật càng cao, thì càng được săn đón. Những nhà sưu tầm thực thụ không chỉ dừng lại ở việc tìm kiếm những món đồ đắt tiền, mà họ còn bị cuốn hút bởi câu chuyện, nguồn gốc và ý nghĩa văn hóa ẩn chứa trong từng cổ vật.

Tựu chung lại thì nhà sưu tầm nên chú ý đến tầm quan trọng của định hướng sưu tầm. Bởi một điều dễ nhận thấy là không phải ai cũng có một định hướng rõ ràng khi bước vào thế giới cổ vật. Nhiều nhà sưu tầm giàu có sở hữu rất nhiều món đồ giá trị, nhưng không thực sự có một bộ sưu tập hoàn chỉnh do thiếu tiêu chí thống nhất trong hành trình sưu tầm. Họ bị ảnh hưởng bởi xu hướng thị trường, tâm lý đám đông, hoặc sưu tầm theo cảm tính mà chưa có sự nghiên cứu kỹ lưỡng.

Với những người muốn nâng tầm thú chơi này lên mức chuyên nghiệp, điều quan trọng là nên nghiên cứu các xu hướng sưu tầm trên thế giới, tìm hiểu các trường phái và phong cách sưu tầm, từ đó xác định hướng đi riêng, xây dựng được một bộ sưu tập có giá trị thực sự, thay vì chỉ thu thập rời rạc các món đồ quý giá mà không có sự liên kết về chủ đề, niên đại hoặc bối cảnh lịch sử.

Việc sưu tầm cổ vật trong giới thượng lưu không chỉ đơn thuần là sở thích hay phong trào, mà phản ánh gu thẩm mỹ, chiều sâu tri thức và tư duy văn hóa của từng cá nhân. Dù xuất phát điểm có thể là đam mê, phong thủy hay đầu tư, thì khi đạt đến một trình độ nhất định, người sưu tầm chân chính sẽ hướng tới việc gìn giữ di sản, bảo tồn giá trị văn hóa và để lại một kho tàng tinh thần cho thế hệ sau. Đây chính là đích đến cao nhất của những nhà sưu tầm đẳng cấp.

Việc sưu tầm cổ vật có khác biệt gì giữa giới thượng lưu Việt Nam và quốc tế? Người Việt thường chuộng những dòng cổ vật nào?

NST Duy Tuấn: Trong quá trình quan sát và nghiên cứu về thị trường cổ vật, tôi nhận thấy rằng giới Việt Nam và quốc tế có sự khác biệt nhất định trong hành trình sưu tầm, tư duy sở hữu và mục đích đầu tư vào cổ vật.

Trên thế giới, đặc biệt tại các quốc gia có nền sưu tầm phát triển mạnh như Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc, Đài Loan… sưu tầm cổ vật đã được nâng tầm thành một hình thức đầu tư mang tính chiến lược, có hệ thống và mang giá trị lâu dài. Những nhà sưu tầm tại các quốc gia này thường xây dựng các bộ sưu tập theo trường phái, chủ đề hoặc triều đại nhất định, có sự nghiên cứu chuyên sâu về nguồn gốc, bối cảnh lịch sử, nghệ thuật chế tác và tính pháp lý của từng món đồ trước khi quyết định sở hữu.

Ngoài ra, việc đấu giá cổ vật, mua bán thông qua các sàn giao dịch nghệ thuật lớn như Sotheby’s hay Christie’s không chỉ giúp định giá cổ vật theo chuẩn mực quốc tế mà còn tạo ra tính thanh khoản cao, giúp cổ vật có thể luân chuyển như một loại tài sản đầu tư thực thụ.

Vẫn chủ yếu mang tính cá nhân

Tại Việt Nam, sưu tầm cổ vật vẫn chủ yếu mang tính cá nhân, dựa vào sở thích và niềm đam mê, thay vì có một hệ thống phân loại rõ ràng. Hầu hết nhà sưu tầm Việt Nam bắt đầu bằng việc tìm kiếm những món đồ mang tính quý hiếm giá trị cao. Tuy nhiên, việc xây dựng bộ sưu tập có hệ thống và coi cổ vật như một kênh đầu tư bền vững vẫn còn khá mới mẻ và chưa được khai thác đúng mức. Vài năm gần đây đã có những nhà sưu tầm dẫn đầu tạo nên những bộ sưu tập có chủ đề, từ cả đồ cổ cho đến sưu tầm tranh, có hình thành bảo tàng, tuy nhiên số lượng các nhà sưu tập như thế này vẫn còn ít.

Nhìn chung, đa phần Nhà sưu tầm Việt thường chú ý đến dòng đồ Trung Quốc và Việt Nam, trước đây chủ yếu là dòng đồ sứ Trung Quốc, vài năm gần đây, nhiều Nhà sưu tầm đã có xu hướng ưu tiên sưu tầm các dòng cổ vật mang tính bản địa, gắn liền với lịch sử dân tộc.

Mặc dù hiện tại, việc sưu tầm cổ vật tại Việt Nam vẫn chủ yếu mang tính đam mê cá nhân, nhưng trong tương lai gần, xu hướng đầu tư vào cổ vật sẽ ngày càng rõ nét hơn. Việc sở hữu cổ vật không chỉ đơn thuần là lưu giữ giá trị văn hóa mà còn dần được nhìn nhận như một kênh trú ẩn tài sản an toàn, bền vững, có tiềm năng lớn gia tăng giá trị theo thời gian.

Trên thế giới, việc đầu tư vào cổ vật đã diễn ra từ rất lâu, với các bộ sưu tập có giá trị hàng triệu, thậm chí hàng trăm triệu USD. Trong khi đó, tại Việt Nam, thị trường này vẫn còn sơ khai, tiềm năng phát triển rất lớn. Nếu được định hướng đúng, có sự kết nối chặt chẽ với thị trường đấu giá quốc tế, và xây dựng được các bộ sưu tập bài bản, việc đầu tư sưu tầm cổ vật tại Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một hình thức đầu tư hấp dẫn, bền vững và lâu dài.

Người ta hay nói đến “Quiet Luxury” – một lối sống sang trọng nhưng tinh tế, kín đáo. Theo ông, sưu tầm cổ vật có thể được xem là một thú chơi mang tinh thần này không?

NST Duy Tuấn: (Cười mỉm) Sưu tầm cổ vật chính xác là một thú chơi phản ánh tinh thần của "Quiet Luxury" – sự sang trọng tinh tế, kín đáo và đầy sâu sắc. Mặc dù việc sở hữu những tác phẩm quý giá không thể thiếu chi phí tài chính, nhưng để trở thành một nhà sưu tầm thực thụ, không chỉ cần có tiền, mà còn cần đến kiến thức sâu rộng, kinh nghiệm dày dặn và tình yêu chân thành đối với cổ vật. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp cổ kính và sự tinh tế trong cách thưởng thức, mà không phải ai cũng dễ dàng có được.

Nhà sưu tầm thực thụ không khoe khoang, họ tìm kiếm tri kỷ

Người chơi cổ vật, đặc biệt là những ai có không gian trưng bày, đều sở hữu một phong cách sống sang quý và tao nhã, mà đôi khi khó có thể diễn tả bằng lời. Sự tinh tế, nhã nhặn này theo tôi nó không đến ngay lập tức, mà phải trải qua thời gian dài tích lũy, nghiên cứu, và cảm nhận. Việc sưu tầm không đơn giản chỉ là việc thu thập những món đồ giá trị, mà còn là hành trình khám phá văn hóa, nghệ thuật của những thế kỷ trước, thậm chí là thay đổi chính bản thân Nhà sưu tầm.

Thêm vào đó, với những người ngoài ngành, không phải ai cũng có thể hiểu hết được giá trị của một cổ vật hay hiểu được lý do tại sao thú chơi này lại cuốn hút. Chính sự huyền bí, cao thâm này tạo ra một vẻ đẹp kín đáo và bí ẩn, làm cho những nhà sưu tầm này dường như trở thành những người tinh hoa trong lĩnh vực này mà không cần phải phô trương.

Như tôi đã từng chia sẻ, những nhà sưu tầm thực thụ không khoe khoang, họ tìm kiếm tri kỷ trong hành trình này và tự thưởng thức những tác phẩm mình sở hữu. Sự tinh tế, sang trọng, huyền bí và cao thâm chính là những từ ngữ tôi muốn dùng để miêu tả về thú chơi này.

Giữa các thú chơi xa xỉ như siêu xe, đồng hồ, trang sức và sưu tầm cổ vật, điểm khác biệt lớn nhất của người chơi cổ vật là gì?

NST Duy Tuấn: Các thú chơi xa xỉ như siêu xe, đồng hồ, trang sức và sưu tầm cổ vật đều có sự khác biệt rõ rệt, không chỉ về hình thức mà còn về bản chất. Trong khi siêu xe, đồng hồ hay trang sức dễ dàng được nhận diện, dễ hiểu và thể hiện sự giàu có một cách trực quan, sưu tầm cổ vật lại mang trong mình một vẻ đẹp tinh tế, khó nhìn thấy và khó hiểu đối với đại chúng. Tuy nhiên, xét về giá trị lâu dài, mọi món đồ, dù là siêu xe hay đồng hồ đắt tiền, nếu không được bảo tồn đúng cách theo thời gian, đều có thể mất đi giá trị ban đầu, trong khi cổ vật lại mang đậm giá trị lịch sử, văn hóa và là những chứng nhân của dòng chảy thời gian. Thông thường, giá trị của cổ vật đều tang dần theo thời gian.

Xét theo một nghĩa hẹp hơn, những người chơi và sưu tầm cổ vật thường đã vượt qua nhu cầu thể hiện sự giàu có theo cách thông thường, để hướng tới những giá trị tinh tế hơn. Họ không chỉ tìm kiếm vẻ đẹp bên ngoài, mà còn là một sự thưởng thức sâu sắc về văn hóa, lịch sử và nghệ thuật. Cổ vật mang lại cho họ một không gian sống tao nhã, một hành trình nghiên cứu và khám phá sâu sắc, nơi mỗi món đồ không chỉ là một tài sản vật chất, mà còn là một phần không thể tách rời trong di sản văn hóa. Vì vậy, sưu tầm cổ vật không chỉ là thú chơi, mà là một cách thể hiện bản sắc văn hóa nội hàm cá nhân, là một triết lý sống gắn liền với sự trân trọng giá trị trường tồn của thời gian.

Thị trường sưu tầm cổ vật ở Việt Nam hiện nay ra sao? Người chơi giàu có tác động thế nào đến sự phát triển của thị trường này?

NST Duy Tuấn: Kể từ khi Luật Di sản văn hóa Việt Nam sửa đổi và bổ sung vào năm 2009, quy định về tuổi cổ vật và việc sưu tầm, mua bán, sở hữu cổ vật đã được điều chỉnh, thị trường sưu tầm cổ vật tại Việt Nam đã có những bước phát triển mới. Nhà nước cũng đã khuyến khích việc bảo tồn và trưng bày cổ vật tại các bảo tàng, tạo điều kiện cho sự phát triển của thị trường. Đặc biệt, trong những năm gần đây, việc tiếp cận thông tin từ thế giới, cũng như việc tham gia vào các cuộc đấu giá và tổ chức đấu giá trong nước đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của thị trường sưu tầm cổ vật tại Việt Nam.

Tuy nhiên, tôi đánh giá rằng thị trường sưu tầm và đầu tư cổ vật tại Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, và có rất nhiều tiềm năng phát triển cho những nhà đầu tư có tầm nhìn sớm nhận thấy xu hướng và tham gia vào thị trường này.

Không có người chơi thì không có thị trường

Để thị trường này phát triển mạnh mẽ hơn, cần có sự tham gia của các thành phần cơ bản: người sở hữu cổ vật, người trung gian, người buôn bán, chuyên gia và nhà sưu tầm. Các thành phần này phải có sự gắn kết chặt chẽ với nhau trong suốt hành trình sưu tầm và giao lưu. Người chơi, hay chính là Nhà sưu tầm, là yếu tố quyết định, bởi không có người chơi thì không có thị trường, đặc biệt những người chơi giàu có về điều kiện kinh tế, họ tham gia sẽ thúc đẩy mạnh hoạt động giao dịch, làm sôi động thị trường. Một vấn đề đáng quan tâm là sự hiểu biết của người chơi về cổ vật và hành trình sưu tầm. Hiện nay, tại Việt Nam, vẫn còn rất ít các đơn vị, kênh thông tin, kênh truyền thông hoạt động đều đặn và uy tín để cung cấp thông tin, tài liệu và hướng dẫn cho nhà sưu tầm trong quá trình tìm kiếm, giao dịch cổ vật. Điều này cần được sự đồng lòng phát triển và đầu tư để xây dựng một cộng đồng người chơi, nhà sưu tầm có trình độ sâu, tiến tới việc thu hút các nhà đầu tư, đóng góp vào sự phát triển bền vững của thị trường cổ vật tại Việt Nam.

Lọ sứ dáng bí tích Anh Hùng Độc Lập men lam thế kỷ 19

Cổ vật có phải là một kênh đầu tư lâu dài và bền vững không? Với những người mới bắt đầu muốn tìm hiểu, ông có lời khuyên nào?

NST Duy Tuấn: Cổ vật, giống như các tác phẩm nghệ thuật, đã từ lâu trở thành một kênh đầu tư bền vững và trú ẩn tài sản trên thế giới. Trước đây, việc đầu tư vào cổ vật còn khá ít phổ biến và chủ yếu tập trung vào những người hoạt động chuyên nghiệp trong ngành, bởi thị trường này còn tồn tại nhiều rào cản gia nhập và việc giao lưu, trao đổi chưa thực sự được mở rộng. Tuy nhiên, ngày nay, thị trường cổ vật tại Việt Nam đã có những tín hiệu phát triển tích cực, mặc dù đa phần người chơi và các nhà sưu tầm vẫn chưa dám đầu tư mạnh mẽ do thiếu thông tin uy tín và cơ sở đánh giá đáng tin cậy.

Trong khi thị trường sưu tầm cổ vật tại Việt Nam hiện nay còn sơ khai và đang trong giai đoạn đầu phát triển, thì đây lại chính là cơ hội để các nhà đầu tư có tầm nhìn tìm hiểu và tích lũy kiến thức về ngành, từ đó đầu tư bài bản và lâu dài. Cổ vật không chỉ là tài sản giá trị mà còn là quá trình tích sản, trong đó giá trị của cổ vật sẽ gia tăng theo thời gian một cách bền vững.

Đối với những người mới bắt đầu sưu tầm và tìm hiểu về cổ vật đều gặp phải tình trạng “ngợp” khi đối mặt với một thị trường tràn lan thông tin và thiếu sự định hướng rõ ràng. Theo tôi, người mới chơi cần phải tìm hiểu kỹ về món đồ trước khi quyết định đầu tư, thường xuyên gặp gỡ chuyên gia có uy tín, để học hỏi và xác nhận giá trị của các món đồ, không ngại chia sẻ, hỏi ý kiến các chuyên gia về những tác phẩm mình đã sưu tầm, chỉ giao lưu với đơn vị hoặc cá nhân có uy tín và thương hiệu đã được khẳng định trên thị trường,…

Những nguyên tắc cơ bản này sẽ phần nào giúp các Nhà sưu tầm mới tham gia xây dựng nền tảng vững chắc trong hành trình sưu tầm và đầu tư cổ vật, đồng thời giảm bớt những rủi ro không đáng có khi tham gia vào thị trường này.

Thiết kế trình bày: Lan Hương

Trần Đức Anh (Thực hiện)