SGK Ngữ văn lớp 10 chương trình mới: Có quá tải với giáo viên và học sinh?

Là tác giả SGK, PGS.TS. Bùi Mạnh Hùng, Tổng chủ biên SGK môn Tiếng Việt - Ngữ văn, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống; Điều phối viên chính Ban Phát triển Chương trình GDPT 2018 của Bộ GD&ĐT, Thành viên Ban Phát triển Chương trình môn Tiếng Việt - Ngữ văn đã có những chia sẻ về nội dung này. PGS. Bùi Mạnh Hùng nói:

Chúng tôi xin chia sẻ với những khó khăn của các thầy cô. GV cảm thấy nặng có lí do khách quan là CT và SGK mới lần này đặt ra mục tiêu cao so với các CT và SGK trước đây. Mục tiêu của chương trình mới trước hết là phát triển kĩ năng đọc cho HS, thông qua dạy đọc một văn bản, giúp HS vận dụng những gì đã học để đọc một văn bản mới. Bên cạnh kĩ năng đọc, CT và SGK mới cũng chú trọng phát triển kĩ năng viết, nói và nghe cho HS.

PGS.TS Bùi Mạnh Hùng

Kiến thức, nhất là kiến thức về thể loại và ngữ liệu được đưa vào SGK Ngữ văn mới cũng nhằm đáp ứng mục tiêu trên. Sách chú trọng cung cấp các khái niệm công cụ để giúp HS vận dụng vào thực hành, không tiếp nhận văn bản theo cách cảm tính và tạo lập tùy tiện hoặc sao chép văn mẫu. Bên cạnh các văn bản kế thừa từ CT và SGK trước đây, việc sử dụng một số văn bản mới là đòi hỏi tất yếu, nhằm cập nhật những vấn đề của đời sống đương đại, phù hợp với nhu cầu học tập và tâm lí tiếp nhận của HS.

Việc GV cảm thấy áp lực, không đủ thời gian để hoàn thành các nội dung được thiết kế trong sách cũng có thể hiểu được. SGK Ngữ văn 10 trao cho các thầy cô quyền linh hoạt điều chỉnh nội dung dạy học để phù hợp với khả năng học của HS. Nếu các thầy cô sử dụng SGK mới đúng với tính chất của một tài liệu dạy học mở như vậy thì áp lực đó sẽ được giảm đáng kể.

SGK mới được đưa vào nhà trường chưa lâu, nhiều yếu tố hỗ trợ cho quá trình đổi mới chưa được triển khai đồng bộ nên những vướng mắc ban đầu khó tránh khỏi. Trong thời gian tới, cần chú trọng hơn nữa công tác tập huấn GV; các thầy cô cũng cần có nhiều cơ hội được chia sẻ với nhau về kinh nghiệm dạy học SGK mới.

Theo ông, GV cần chú ý những điểm nào khi dạy học theo SGK Ngữ văn 10 mới?

Trong khi tập huấn GV dạy học theo SGK Ngữ văn 10, chúng tôi đã lưu ý nhiều điểm quan trọng, nhất là những điểm khác biệt giữa SGK Ngữ văn mới so với SGK Ngữ văn trước đây. Ở đây, xin nhấn mạnh một số điểm:

Thứ nhất, SGK Ngữ văn mới được biên soạn theo mô hình SGK phát triển năng lực, vì vậy, GV cần chú ý tổ chức các hoạt động đọc, viết, nói và nghe cho HS. Cần từ bỏ lối dạy học “thầy đọc, trò chép”, tránh lạm dụng việc diễn giải, bình giảng, tất nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc bỏ hẳn việc diễn giải, bình giảng của GV.

Thứ hai, cần triển khai dạy học các khái niệm về văn học và tiếng Việt ở phần Tri thức ngữ văn theo đúng mục đích trang bị cho HS công cụ để vận dụng vào đọc, viết, nói và nghe, sau đó thông qua thực hành để củng cố kiến thức đã học; không sa vào lối dạy cung cấp kiến thức chuyên sâu, gây quá tải đối với người học.

Thực nghiệm Ngữ văn 10 tại trường THPT Lương Sơn, Hòa Bình

Thứ ba, hướng dẫn HS thực hành đọc hiểu văn bản theo thể loại nhưng không theo hướng cực đoan. Đọc hiểu một văn bản, nhất là tác phẩm văn học, cần chú ý đến cả những giá trị độc đáo, những nét đẹp riêng biệt. Đặc biệt, dạy học Ngữ văn là giúp HS tiếp cận, khám phá giá trị của các sản phẩm ngôn từ, nên cần tiết chế việc sử dụng phương tiện công nghệ và triển khai những hoạt động hỗ trợ không mang đặc trưng của môn học.

Thứ tư, GV cần nắm được ý tưởng thiết kế phần thực hành viết của bộ sách để triển khai cho hiệu quả. SGK Ngữ văn, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống thiết kế hệ thống yêu cầu của kiểu bài rất khoa học, phát triển logic từ lớp 6 đến lớp 12. Sách cũng chủ trương HS cần được thực hành viết dựa trên việc phân tích “mẫu”, tức bài viết tham khảo. Với hoạt động nói và nghe, chỉ nên dành thời gian hướng dẫn trong giai đoạn đầu. Khi HS đã làm quen với quy trình thực hành nói và nghe qua các bước, GV cần dành nhiều thời gian cho các em thực hành.

Thứ năm, như đã nói ở trên, SGK biên soạn theo hướng mở, tùy theo điều kiện dạy học và khả năng học của HS mà GV triển khai nội dung các bài học cho phù hợp.

Với SGK Ngữ văn 11, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, điểm kế thừa, tiếp nối SGK Ngữ văn 10 được thể hiện như thế nào?

SGK Ngữ văn 11 kế thừa quan điểm biên soạn sách, mô hình bài học, cách sắp xếp trật tự bài học,... từ SGK Ngữ văn 10. Tuy nhiên, Ngữ văn 11 cũng có nhiều điểm khác biệt, chẳng hạn, cùng dạy học về truyện và thơ như ở Ngữ văn 10, nhưng với truyện, Ngữ văn 11 tập trung vào câu chuyện và điểm nhìn; với thơ, sách nhấn mạnh nhiều hơn đến cấu tứ và hình ảnh. Ngữ văn 11 cũng có một số nội dung mới về thể loại văn bản đọc (truyện thơ dân gian, truyện thơ Nôm, kí, bi kịch,…), kiểu bài viết (nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật, thuyết minh,…), kiểu hoạt động nói và nghe (tranh biện),…

Nói chung, SGK Ngữ văn, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống được triển khai nhất quán qua các lớp từ THCS đến THPT, đồng thời có những nội dung phát triển, nâng cao một cách hợp lí, phù hợp với yêu cầu của CT và khả năng tiếp nhận của HS.

Cảm ơn ông!

P.V