Siết chặt kiểm soát nước thải bảo vệ công trình thủy lợi nông thôn mới

Siết chặt kiểm kê nước thải để bảo vệ công trình thủy lợi

Theo Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hiện cả nước có hơn 6.600 hồ chứa nước và hàng chục nghìn hệ thống kênh mương, đập dâng phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của hàng triệu hộ dân. Tuy nhiên, việc xả nước thải trực tiếp vào các công trình thủy lợi tại khu vực nông thôn đang ngày càng gia tăng, gây áp lực lớn lên chất lượng nguồn nước và hiệu quả vận hành.

Trước thực trạng này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Chỉ thị số 2324/CT-BNN-TCTL ngày 20/3/2024, yêu cầu các địa phương triển khai việc kiểm kê, rà soát toàn bộ các nguồn thải đang xả vào công trình thủy lợi, đặc biệt là nước thải sinh hoạt, chăn nuôi, sản xuất tiểu thủ công nghiệp và chế biến nông sản.

Các hợp tác xã nông nghiệp được hỗ trợ kỹ thuật và kinh phí để lắp đặt hệ thống giám sát chất lượng nước tại các cống tiêu, nơi xả thải tập trung. Ảnh minh họa

Chỉ thị nêu rõ, việc kiểm kê phải thực hiện định kỳ hằng năm và công bố công khai danh sách các cơ sở, hộ dân, đơn vị xả thải vào công trình thủy lợi. Đối với các nguồn thải không có giấy phép hoặc vượt quy chuẩn kỹ thuật, các địa phương phải có biện pháp xử lý nghiêm khắc, buộc ngừng xả thải hoặc khắc phục ô nhiễm.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nam Định đã hoàn tất kiểm kê gần 600 điểm xả thải vào các tuyến kênh thủy lợi trong tỉnh. Kết quả cho thấy có gần 20% điểm xả chưa được xử lý đạt tiêu chuẩn, chủ yếu đến từ các cơ sở giết mổ, hộ chăn nuôi tập trung.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên cũng đang phối hợp với ngành thủy lợi để triển khai kiểm soát chất lượng nước thải tại các hệ thống kênh tiêu. Theo đại diện Sở, nhiều đoạn kênh đen đặc, bốc mùi vào mùa khô, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp và sức khỏe người dân.

Đồng bộ kiểm kê và chuyển đổi tư duy sử dụng nước

Ghi nhận tại xã Yên Phong, huyện Yên Mô (tỉnh Ninh Bình), bà con đang hết sức lo lắng khi dòng kênh chính dẫn nước tưới cho cánh đồng 42 ha thường xuyên bị ô nhiễm. Một hộ dân sống cạnh tuyến kênh này bày tỏ nguyện vọng: “Trước đây nước trong, tôm cá còn sống được. Bây giờ dòng nước bị ô nhiễm, chúng tôi kiến nghị xử lý dứt điểm tình trạng này”.

Để giải quyết vấn đề xử lý nguồn nước thải, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với các tỉnh thí điểm triển khai mô hình "kiểm soát nước thải phân cấp theo cụm dân cư", trong đó khuyến khích các thôn, xã xây dựng hệ thống thu gom riêng nước thải sinh hoạt, xử lý sơ bộ trước khi ra kênh thủy lợi. Đồng thời, các hợp tác xã nông nghiệp được hỗ trợ kỹ thuật và kinh phí để lắp đặt hệ thống giám sát chất lượng nước tại các cống tiêu, nơi xả thải tập trung.

Tính đến tháng 5/2025, theo báo cáo của Cục Thủy lợi, đã có 12 địa phương hoàn tất việc kiểm kê lần đầu nguồn nước thải xả vào công trình thủy lợi, trong đó Hà Nam, Nam Định, Hưng Yên và Thái Bình là những tỉnh tiên phong với hàng trăm điểm xả được xác định và xử lý vi phạm hành chính.

Theo Cục Thủy lợi, kiểm kê, kiểm soát nguồn thải không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yếu tố sống còn để bảo vệ công trình thủy lợi, tránh tình trạng “nước bẩn tưới lúa sạch”. Nếu không kiểm soát chặt, ô nhiễm nguồn nước sẽ lan nhanh và gây thiệt hại kép cho nông nghiệp và đời sống dân sinh.

Một trong những giải pháp quan trọng đang được đề xuất là ứng dụng công nghệ số trong kiểm kê và giám sát nước thải nông thôn. Tại Quảng Trị, mô hình thí điểm sử dụng cảm biến đo chất lượng nước gắn tại các cống tiêu chính đã bước đầu cho kết quả tích cực. Dữ liệu được cập nhật theo thời gian thực và cảnh báo khi chất lượng nước vượt ngưỡng cho phép.

Ngoài ra, nhiều địa phương đang khuyến khích người dân thay đổi thói quen sử dụng nước, chuyển từ tưới tràn sang tưới tiết kiệm, kết hợp tái sử dụng nước sau xử lý, đặc biệt ở vùng khô hạn. Đây là hướng đi phù hợp trong bối cảnh biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên nước.

Ông Nguyễn Quang Sơn (xã An Thái, huyện Phú Bình, Thái Nguyên) chia sẻ: “Chúng tôi rất ủng hộ việc kiểm kê, xử lý các cơ sở xả bẩn. Nhưng cũng mong chính quyền đầu tư hệ thống xử lý nước thải ở khu dân cư vì nếu cứ để hộ nào tự làm, thì khó hiệu quả và công bằng”.

Thực hiện nghiêm túc việc kiểm kê, giám sát và kiểm soát nước thải không chỉ góp phần nâng cao chất lượng nguồn nước trong hệ thống thủy lợi, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu nông thôn mới xanh, sạch và bền vững. Đặc biệt, khi cả chính quyền và người dân cùng nhận thức được vai trò của nước sạch trong nông nghiệp và đời sống, việc bảo vệ công trình thủy lợi sẽ trở thành một phong trào cộng đồng hiệu quả, lan tỏa và lâu dài.

Nguyễn Thanh