Siết chặt quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử

Mua sắm trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử trở thành hình thức phổ biến hiện nay. (Ảnh minh họa)

Thị trường thương mại điện tử - điểm đầu tư hấp dẫn

Theo Bộ Công thương, thương mại điện tử Việt Nam được các tổ chức nghiên cứu thị trường uy tín đánh giá cao (xếp thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á về quy mô năm 2024 và xếp thứ 5 trên thế giới về tốc độ tăng trưởng năm 2022).

Quy mô thị trường bán lẻ thương mại điện tử (B2C) tăng trưởng nhanh chóng từ 2,97 tỷ đô la Mỹ năm 2014 đến 25 tỷ đô năm 2024, trung bình tăng trưởng 20-30% cả giai đoạn, đóng góp 10% tổng doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước năm 2024. Thị trường thương mại điện tử là điểm đầu tư hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, theo dự thảo Tờ trình dự án Luật Thương mại điện tử, các quy định pháp luật về thương mại điện tử chỉ mới ở cấp Nghị định nên chưa đủ hiệu lực điều chỉnh các vấn đề quan trọng mang tính đa ngành.

Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, sự xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới, đa dạng về mặt chủ thể, phức tạp về mặt bản chất và từ thực tiễn quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử, dẫn đến các chính sách, quy định về thương mại điện tử đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế.

Cụ thể, hệ thống pháp luật về thương mại điện tử còn thiếu tính thống nhất, toàn diện; các mô hình thương mại điện tử mới chưa có quy định điều chỉnh riêng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Vấn đề hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng chưa được kiểm soát triệt để; hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển nhanh chóng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều phức tạp…

Dự thảo Luật Thương mại điện tử được xây dựng nhằm giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc, các bất cập, hạn chế trong thực thi các văn bản quy phạm pháp luật về thương mại điện tử trong thời gian vừa qua cũng như để phù hợp với xu thế đổi mới do công nghệ số đã làm thay đổi và định hình lại tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, trong đó có lĩnh vực thương mại điện tử.

Đồng thời, hoàn thiện chính sách, pháp luật về thương mại điện tử theo hướng khuyến khích sáng tạo trong việc xây dựng và thực thi quy định, bảo đảm tính ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi; bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng; tạo động lực cho cạnh tranh và phát triển sáng tạo của doanh nghiệp; hỗ trợ, khuyến khích hoạt động của các tổ chức xã hội, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về thương mại điện tử ; tạo điều kiện cho thương mại điện tử phát triển bền vững, có trật tự, làm động lực cho sự phát triển của nền kinh tế số.

Người livestream không được cung cấp thông tin gian dối

Dự thảo Luật quy định 4 mô hình hoạt động thương mại điện tử: Nền tảng thương mại điện tử kinh doanh trực tiếp; Nền tảng thương mại điện tử trung gian; Mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử; Nền tảng tích hợp đa dịch vụ. Đồng thời, dự thảo Luật cũng đặt ra những yêu cầu cụ thể đối với hoạt động bán hàng livestream.

Chủ quản nền tảng phải xác thực danh tính người livestream, công khai và thực hiện cơ chế, biện pháp kiểm soát theo thời gian thực nội dung bán hàng livestream; người bán cung cấp cho người livestream các tài liệu pháp lý chứng minh đáp ứng điều kiện.

Người livestream không được cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ, chất lượng, giá cả, khuyến mại, chính sách bảo hành và các nội dung khác liên quan đến hàng hóa, dịch vụ; thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc trường hợp pháp luật quy định phải xác nhận nội dung quảng cáo.

Dự thảo Luật cấm kinh doanh, tạo điều kiện cho người khác kinh doanh hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng nhập lậu, hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hàng hóa quá hạn sử dụng, và hàng hóa vi phạm quy định pháp luật về chất lượng sản phẩm.

Nghiêm cấm sử dụng các thuật toán hoặc biện pháp để hạn chế hoặc ưu tiên việc hiển thị sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân kinh doanh mà không công khai tiêu chí lựa chọn. Điều này nhằm bảo đảm tính công bằng và minh bạch trên các nền tảng thương mại điện tử.

Thứ trưởng Công thương Phan Thị Thắng trong phiên họp thẩm định dự Luật Thương mại điện tử

Theo Thứ trưởng Công thương Phan Thị Thắng, dự luật không chỉ tập trung vấn đề quản lý mà còn giải quyết các vấn đề về kiến tạo và phát triển, đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh trong việc hiện thực hóa các quy định pháp luật bằng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ cụ thể, phù hợp.

“Livestream bán hàng” gồm cả "giới thiệu, quảng cáo" liệu có quá rộng?

Góp ý vào dự thảo Luật, nhiều doanh nghiệp cho rằng, hoạt động thương mại trên không gian số vô cùng đa dạng, tuy nhiên, dự thảo hiện tại dường như chủ yếu được thiết kế cho mô hình B2C (doanh nghiệp tới người tiêu dùng), trong khi trên thực tế còn nhiều mô hình khác như B2B (doanh nghiệp tới doanh nghiệp), C2C (người tiêu dùng tới người tiêu dùng) và đặc biệt là mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử.

Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), quy định tại dự thảo chưa làm rõ sự khác biệt giữa “nền tảng thương mại điện tử trung gian” (sàn thương mại điện tử) và “mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử). Với định nghĩa hiện tại một mạng xã hội rất dễ bị coi là một sàn thương mại điện tử và phải gánh chịu toàn bộ các nghĩa vụ pháp lý nghiêm ngặt.

VCCI cho rằng điều này là không hợp lý, vì phần lớn mạng xã hội chỉ đơn thuần là nơi kết nối, chia sẻ thông tin, chứ không tham gia trực tiếp vào quá trình đặt hàng, thanh toán hay vận chuyển. Do đó, VCCI đã đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi lại các định nghĩa một cách rạch ròi hơn.

Mua bán sản phẩm trên mạng xã hội sẽ chịu sự kiểm soát chặt chẽ

Theo đó một nền tảng chỉ nên được coi là sàn thương mại điện tử khi có mục đích chính là đóng vai trò trung gian trong giao dịch và trực tiếp tham gia vào các khâu như đặt hàng, quản lý thanh toán, theo dõi đơn hàng, đồng thời có nhận thù lao hoặc hoa hồng từ các giao dịch đó.

Theo chị Phạm Thu Trà, một doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng hóa mỹ phẩm trên nền tảng trực tuyến nhiều năm, dự thảo quy định mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử phải thực hiện các nghĩa vụ của nền tảng thương mại điện tử trung gian nhưng một số nghĩa vụ là chưa thực sự phù hợp.

“Dự thảo quy định “livestream bán hàng” bao gồm cả hoạt động "giới thiệu, quảng cáo" là quá rộng. Nhiều khi chúng tôi cung cấp thông tin sản phẩm trên facebook cũng chỉ là bước đầu trong quá trình bán hàng để người tiêu dùng có thể nghiên cứu sản phẩm, biết sản phẩm chứ không phải lúc nào cũng mua bán tức thời. Theo tôi, việc kiểm soát chỉ nên áp dụng đối với các hoạt động livestream có tích hợp chức năng đặt hàng trực tuyến, nơi quyết định mua hàng diễn ra nhanh chóng và có nguy cơ rủi ro cao hơn”, chị Trà nói.

Đối với quy định nền tảng phải "kiểm soát theo thời gian thực" nội dung livestream trong dự thảo, VCCI cho rằng, điều này là bất khả thi về mặt công nghệ vì các nền tảng không thể dự đoán và ngăn chặn mọi hành vi của người dùng ngay lập tức.

Do đó, VCCI đề nghị sửa đổi định nghĩa livestream bán hàng là hoạt động có tích hợp chức năng đặt hàng trực tuyến trong đó, và trách nhiệm của nền tảng là xử lý vi phạm một cách kịp thời khi nhận được yêu cầu, thay vì kiểm soát theo thời gian thực.

HƯƠNG NGUYÊN