Siết chặt quản lý thuế kinh doanh thương mại điện tử

Tốc độ tăng thu thuế rất thấp so với tốc độ tăng doanh thu

Thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam ngày càng phát triển. Quy mô thị trường TMĐT các năm gần đây đã tăng trưởng mạnh (từ 16,4 tỷ USD năm 2022 lên đến 20,5 tỷ USD năm 2023 và đạt 25 tỷ USD trong năm 2024). Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, tổng số thu từ hoạt động kinh doanh TMĐT của doanh nghiệp, hộ kinh doanh trong nước và nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam chỉ chiếm khoảng 20% quy mô doanh thu thị trường TMĐT.

Đáng chú ý, tỷ trọng này đang có xu hướng giảm từ 20,1% năm 2022 xuống 17,4% năm 2024. Như vậy, có thể thấy rằng nhiều đối tượng kinh doanh chưa thực hiện việc kê khai, nộp thuế theo quy định của pháp luật thuế đối với doanh thu từ hoạt động TMĐT.

Hiện tại, Cục Thuế đã xây dựng và vận hành cơ sở dữ liệu về hoạt động TMĐT trong nước với thông tin về các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT từ hơn 400 sàn giao dịch với hơn 500 nghìn tổ chức và cá nhân kinh doanh, số thuế thu được ước tính năm 2024 đạt 116 nghìn tỷ đồng. Thông tin về các tổ chức, cá nhân nước ngoài phát sinh thu nhập trên sàn TMĐT Việt Nam (Shopee, Lazada) với tổng lượt giao dịch là 183 triệu lượt, doanh thu giao dịch là 16.641 tỷ đồng.

Bộ Tài chính đánh giá, việc quản lý thu thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh trên nền tảng TMĐT chưa thực sự hiệu quả. Số thu thuế từ hoạt động kinh doanh TMĐT rất nhỏ so với quy mô và tốc độ tăng trưởng của hoạt động này. Theo số liệu quản lý thu thuế trong giai đoạn từ năm 2022 - 2024, kết quả tổng số thu thuế của các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh TMĐT có xu hướng tăng (năm 2022 là 83 nghìn tỷ đồng, năm 2023 là 97 nghìn tỷ đồng và năm 2024 là 116 nghìn tỷ đồng) nhưng số thu từ hộ, cá nhân kinh doanh rất thấp (năm 2022 là 183 tỷ đồng và năm 2023 là 67 tỷ đồng, năm 2024 dự kiến đạt 2,5 nghìn tỷ đồng).

Để quản lý và hỗ trợ người kinh doanh TMĐT thực hiện nghĩa vụ thuế, từ cuối năm 2024, Cổng thông tin điện tử dành cho hộ, cá nhân kinh doanh TMĐT chính thức vận hành. Cùng với đó, đơn vị này liên tục có các văn bản hướng dẫn, nhắc nhở và lưu ý cá nhân kinh doanh nói riêng, kinh doanh trên TMĐT nói chung cần phải thực hiện kê khai nghĩa vụ thuế. Ngoài ra, nhiều hình thức quản lý thuế cũng đã được cơ quan thuế triển khai.

Ứng dụng công nghệ để quản lý thu thuế

Một cá nhân có khoảng hơn chục gian hàng kinh doanh trên 3 sàn TMĐT khác nhau cho biết, vài năm trở lại đây, việc thực hiện nghĩa vụ thuế với bà trở thành đương nhiên bởi “trốn thuế mãi cũng mất thời gian”. Người này cho biết, kể từ thời điểm các ngân hàng thương mại phối hợp với cơ quan thuế trong việc cung cấp thông tin về số hiệu tài khoản theo mã số thuế của người nộp thuế khi mở tài khoản; Trách nhiệm của ngân hàng thương mại trong việc cung cấp thông tin giao dịch qua tài khoản người nộp thuế được thực thi thì việc bắt buộc phải kê khai thuế kinh doanh TMĐT là khó né tránh.

Vị này không ngần ngại thừa nhận đã từng khuyến khích khách mua hàng trả bằng tiền mặt (bằng các hình thức khuyến mãi), dùng số tài khoản cá nhân của người nhà để nhận chuyển khoản tiền hàng… nhằm mục đích “né” nộp thuế nhưng “chống đối” mãi cũng… mệt, đồng thời có ý thức hơn trước mỗi văn bản mà cơ quan thuế gửi vào mail cá nhân nên đã chấp hành đầy đủ việc nộp thuế. Tuy nhiên, số lượng cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT chấp hành nghĩa vụ thuế như nhân vật này không nhiều. Do đó, vấn đề quản lý chặt chẽ thuế trên các nền tảng TMĐT là việc cần phải làm mạnh hiện nay.

Hiện một số Chi cục Thuế cũng đã ứng dụng công nghệ số, thu thập dữ liệu từ tài khoản cá nhân, fanpage, nhóm kinh doanh trên mạng xã hội để lập danh sách theo dõi. Cơ quan thuế phối hợp với các sàn TMĐT, ngân hàng và đơn vị vận chuyển để đối chiếu doanh thu, phát hiện hành vi không kê khai hoặc kê khai không trung thực.

Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) Mai Sơn cho biết, nhiều nước đã ứng dụng AI, máy học trong công tác quản lý thuế như nước Anh đã ứng dụng AI để thu thập và phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn (ngân hàng, bất động sản, dữ liệu mạng xã hội...) để xác định, phân tích rủi ro, gian lận trong khai thuế, định vị người trốn thuế). Việc đưa AI vào trong các khâu nghiệp vụ như phân tích rủi ro, quản lý hồ sơ, hỗ trợ người nộp thuế, giám sát và cảnh báo tự động… sẽ giúp cơ quan thuế không chỉ tối ưu hóa nguồn lực mà còn nâng cao năng lực dự báo, ra quyết định nhanh và chính xác hơn.

Mới đây, nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với TMĐT, Bộ Tài chính đề xuất một loạt biện pháp như sửa đổi Luật Quản lý thuế, Luật TMĐT để yêu cầu các đơn vị cung cấp dịch vụ logistics, nền tảng TMĐT cung cấp thông tin về cá nhân, tổ chức kinh doanh; Xây dựng nghị định hướng dẫn trách nhiệm của sàn TMĐT trong việc khấu trừ, nộp thuế thay hộ kinh doanh; Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để xử lý dữ liệu lớn, cảnh báo rủi ro trốn thuế; Tăng cường thanh tra, kiểm tra các hoạt động TMĐT để phát hiện vi phạm; Phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành để chia sẻ dữ liệu, nâng cao hiệu quả quản lý thuế trên nền tảng số.

Với các giải pháp trên, Bộ Tài chính kỳ vọng siết chặt quản lý thuế TMĐT, đảm bảo công bằng trong thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng thời góp phần tăng thu ngân sách Nhà nước một cách hiệu quả.