Siết trách nhiệm trong quảng cáo sản phẩm

Vấn đề này được thảo luận sôi nổi tại hội thảo “Truyền thông ngành thực phẩm TPHCM: Nhận diện khủng hoảng và giải pháp bền vững”, tổ chức ngày 4/6.

Vai trò của KOL/KOC trong quảng bá sản phẩm ngày càng lớn, nhưng marketing số phát triển nhanh cũng kéo theo nhiều hệ lụy. Nhiều người nổi tiếng bị “gọi tên” trong các vụ quảng cáo thực phẩm gây hiểu nhầm hoặc vi phạm pháp luật, như Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố vì quảng bá kẹo rau củ Kera có dấu hiệu lừa dối; MC Quang Minh và Vân Hugo bị phạt hơn 107 triệu đồng vì quảng cáo sai sữa công thức trẻ em; DJ Ngân 98 bị kiểm tra do quảng cáo giảm cân nghi vấn vi phạm. Theo Hội Quảng cáo TPHCM, nhiều doanh nghiệp thực phẩm chức năng rơi vào khủng hoảng vì quảng cáo thổi phồng công dụng, đặc biệt khi người nổi tiếng truyền tải. Người nổi tiếng khiến công chúng dễ tin mà không nghi ngờ chất lượng sản phẩm.

Khảo sát của Hội Quảng cáo TPHCM với 154 người trẻ cho thấy phần lớn tiếp cận thông tin thực phẩm qua mạng xã hội nhưng thiếu kỹ năng đánh giá, dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch. Điều này phản ánh sự thiếu cơ chế bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường truyền thông mới, khi mỗi KOL/KOC có thể trở thành “kênh truyền thông” riêng. Từ năm 2021, Bộ Y tế đã cảnh báo về nghệ sĩ quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật, nhưng tình trạng này vẫn chưa giảm. Điển hình là vụ sữa giả trị giá 500 tỷ đồng năm 2025, khi nhiều sản phẩm kém chất lượng được quảng bá rầm rộ bởi MC, diễn viên và một số bác sĩ uy tín, tạo vỏ bọc niềm tin, dẫn dắt người tiêu dùng vào “ma trận thông tin” khó kiểm chứng.

TS Phan Bảo Giang – Trưởng khoa Marketing (Trường Đại học Kinh tế Tài chính TPHCM) nhận định, những cụm từ như “100% thảo dược tự nhiên”, “đã được Bộ Y tế kiểm nghiệm”... dù thường xuyên xuất hiện nhưng lại gây hiểu lầm nghiêm trọng cho người tiêu dùng. TS Giang nhấn mạnh: “Quy định hiện hành yêu cầu nội dung quảng cáo phải trung thực, rõ ràng, không gây hiểu nhầm nhưng việc xử lý chưa đủ sức răn đe”.

Nhắc đến chất lượng thực phẩm, PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở An toàn thực phẩm (ATTP) TPHCM cho biết, việc kiểm tra, xử lý các vi phạm vẫn gặp không ít khó khăn do thiếu công cụ pháp lý và cơ chế vận hành linh hoạt. “Chỉ một thông tin chưa được xác thực lan truyền trên mạng xã hội cũng có thể khiến DN chịu “làn sóng” tẩy chay nặng nề, kể cả khi sau đó được minh oan. Thiệt hại đó là không thể bù đắp”, bà Lan chia sẻ.

Luật Quảng cáo 2012 và Luật ATTP 2010 (sửa đổi 2018), cùng các nghị định như 15, 38, 147, đã quy định kiểm soát quảng cáo thực phẩm. Tuy nhiên, trước sự bùng nổ của nền tảng số và livestream, các quy định này ngày càng lạc hậu. Vì vậy, nhiều ý kiến đề xuất nhanh chóng hoàn thiện Luật ATTP và Luật Quảng cáo, làm rõ trách nhiệm pháp lý của KOL/KOC và nền tảng truyền thông số. Nội dung cần bổ sung gồm: đăng ký tài khoản quảng cáo thương mại, công khai nội dung trả phí, xác minh danh tính người quảng bá và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Ngoài ra, Chính phủ nên ban hành hướng dẫn riêng cho quảng cáo livestream, trang bị công cụ kỹ thuật kiểm soát và xử lý vi phạm theo thời gian thực.

Việc siết chặt trách nhiệm của KOL/KOC không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là bước đi quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, xây dựng lại niềm tin vào thị trường.

Ông Nguyễn Ngọc Hồi – Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM nhấn mạnh, truyền thông thực phẩm đang bị tổn thương nghiêm trọng bởi sự thiếu kiểm soát và thiếu đạo đức nghề nghiệp của một bộ phận người nổi tiếng. “Niềm tin tiêu dùng vốn dĩ rất mong manh. Khi bị tổn thương bởi thông tin sai lệch, nó không chỉ ảnh hưởng đến một sản phẩm, mà còn đe dọa cả chuỗi cung ứng, thương hiệu ngành và nền kinh tế” - ông Hồi nói. Nhằm góp phần chấn chỉnh hoạt động này, Sở đang xây dựng hệ thống “danh sách trắng” và “danh sách đen” gồm các KOL/KOC hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm. Danh sách này sẽ được công khai để người tiêu dùng và DN dễ dàng nhận diện những cá nhân đáng tin cậy cũng như cảnh giác với những người từng vi phạm.

THANH GIANG