Sổ BHXH có được thế chấp để vay tiền?
Để giảm tình trạng rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, mới đây, Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV thuộc Hội đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) kiến nghị nghiên cứu, cho người lao động sử dụng sổ BHXH để vay tiêu dùng ngắn hạn trong bối cảnh thu nhập giảm sút hoặc việc làm bấp bênh.
Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực lao động, việc làm cho rằng, đề xuất cho người lao động giảm thu nhập, việc làm bấp bênh được dùng sổ BHXH vay tiêu dùng ngắn hạn là một giải pháp cần nghiên cứu kỹ về tính khả thi.
Người lao động cầm trên tay sổ BHXH.
Để hỗ trợ người lao động, đồng thời giảm thiểu tình trạng rút BHXH một lần, bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho rằng, sổ BHXH là một tài sản của người lao động. Khi họ rơi vào trạng thái giảm việc, mất việc, không có tiền trang trải cuộc sống, thì việc được dùng sổ thế chấp để vay là một giải pháp tháo gỡ khó khăn trước mắt. Với cách này, người lao động gặp khó có một khoản tiền để xoay xở, thay vì nghĩ đến việc rút BHXH một lần.
"Đề xuất dùng sổ BHXH cho vay tín chấp sẽ hỗ trợ người lao động. Tuy nhiên, cần phải cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng về việc vay tiêu dùng ra sao? làm thế nào để người vay sẽ tiêu có trách nhiệm và vẫn tiếp tục tham gia được BHXH", bà Hương cho biết.
Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, BHXH là lương hưu trả chậm. Vì vậy, người lao động không được rút hết. Khi họ khó khăn, cần có những hỗ trợ về tài chính thông minh. Bên cạnh đó, cũng cần sử dụng hiệu quả hơn quỹ bảo hiểm thất nghiệp, vận dụng đòn bẩy về tài chính này để hỗ trợ người lao động.
Ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, trên thực tế cuộc sống đang có thực trạng người lao động vẫn mang sổ bảo hiểm xã hội đi cầm cố, vay tín dụng đen. Đây là hành vi bị nghiêm cấm.
Trong trường hợp người lao động gặp khó khăn về tài chính mà được vay vốn với lãi suất thấp thì đó là cách thức hỗ trợ thiết thực. Song, theo ông Quảng, cho phép thế chấp sổ BHXH để vay tiêu dùng là đề xuất mới, cần có sự nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng.
Trước đó, thông tin về dự thảo Luật BHXH sửa đổi, đại diện Vụ BHXH (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội - LĐTBXH) cho biết, dự thảo luật đang đề xuất 2 phương án về chế độ hưởng BHXH một lần.
Theo đó, phương án 1 sẽ giữ như quy định đang áp dụng (nghỉ việc và dừng đóng BHXH sau 12 tháng được hưởng BHXH một lần toàn bộ quá trình đóng).
Phương án 2 sửa đổi theo hướng quy định nhóm đối tượng như trên chỉ được hưởng tối đa không quá 50% thời gian đóng, phần còn lại bảo lưu tới tuổi nghỉ hưu.
Tuy nhiên, dự luật chưa có điều khoản liên quan tới chính sách hỗ trợ người lao động mất việc làm, dừng đóng BHXH gặp khó khăn tài chính có thể vay tín dụng thay vì hưởng BHXH một lần.
Theo đề xuất từ một số đơn vị, hiệp hội, công đoàn cơ sở, người lao động có thể sử dụng tiền đã đóng BHXH (sổ bảo hiểm) như một loại tài sản đảm bảo cho khoản vay. Nếu người lao động không trả được có thể lấy tiền đã đóng BHXH để trả nợ.
Đại diện Bộ LĐTBXH cho biết, đây là một đề xuất hay, nhưng việc xem sổ bảo hiểm xã hội như một loại tài sản đảm bảo khoản vay tín dụng còn liên quan nhiều luật khác. Đơn vị soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu về đề xuất này.
Theo báo cáo đánh giá thực trạng hưởng BHXH một lần của người lao động của Bộ LĐTBXH, giai đoạn 2016-2021, có 4,06 triệu người lao động rút một lần trong khi đó có 4,2 triệu người tham gia mới BHXH. Như vậy, tỉ lệ 1,048 người tham gia mới thì có 1 người rời khỏi hệ thống.
Bình quân mỗi năm gần 700.000 người rút BHXH một lần với số lượng năm sau cao hơn năm trước, tốc độ tăng trung bình khoảng 11,6%. Tổng kinh phí chi trả giai đoạn này là 131.940 tỷ đồng.
