'Sở hữu chéo, thao túng lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng vẫn đáng lo ngại'

ĐBQH Nguyễn Hải Trung phát biểu thảo luận tại hội trường Quốc hội chiều 10-6

Chiều 10-6, đại biểu Quốc hội, Trung tướng Nguyễn Hải Trung - Giám đốc CATP Hà Nội (đoàn Hà Nội) đã phát biểu thảo luận tại hội trường Quốc hội về dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi).

Đại biểu Nguyễn Hải Trung nhìn nhận, tình trạng sở hữu chéo, thao túng lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng vẫn đáng lo ngại; đặc biệt là việc huy động vốn để cho vay đối với các doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái của các tập đoàn kinh tế tư nhân.

Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đã có quy định về việc sửa đổi, điều chỉnh giảm tỷ lệ sở hữu của các cá nhân, tổ chức, tăng tính đại chúng của các tổ chức tín dụng và có thêm các diện đối tượng liên quan; theo đại biểu Nguyễn Hải Trung, điều này là cần thiết.

“Quy định này giúp cơ cấu cổ đông của ngân hàng lành mạnh hơn; tránh quyền lực, quyền tự quyết tập trung quá lớn vào một ông bà chủ nào đó. Từ đó, hạn chế các hành vi điều hành hoạt động của tổ chức theo hướng phục vụ cho các công ty "sân sau" và lợi ích của các cổ đông lớn, làm tổn hại đến lợi ích của ngân hàng nói chung và các cổ đông còn lại nói riêng” – Trung tướng Nguyễn Hải Trung nói.

Dù vậy, thực tế không thể phủ nhận là vẫn có thể có sự tồn tại của các cổ đông lớn đứng danh hoặc không đứng danh trong Hội đồng quản trị, ban điều hành, nắm cổ phần chi phối càng ngày càng nhiều hoạt động của ngân hàng. Do đó, theo đánh giá của đại biểu Nguyễn Hải Trung, các giải pháp đã nêu trong dự thảo Luật mới chỉ là cách tiếp cận để hạn chế các cổ đông lớn thao túng hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng.

Để chặt chẽ hơn, đại biểu Nguyễn Hải Trung góp ý cần bổ sung các quy định tăng cường vai trò của Ngân hàng Nhà nước nhằm hạn chế các hành vi lạm quyền của cổ đông lớn, hạn chế quyền quản trị, điều hành để thao túng các tổ chức tín dụng. Cùng với đó, cần nghiên cứu bổ sung các giải pháp, biện pháp để quản lý, kiểm soát việc "lách nguồn", sử dụng nhiều cá nhân, pháp nhân đứng tên cổ phần tạo nhóm cổ đông lớn nhằm chiếm quyền điều hành các tổ chức tín dụng.

Vấn đề thứ hai được đại biểu Nguyễn Hải Trung góp ý vào Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) là cung cấp thông tin cho các cơ quan chuyên trách phòng chống tội phạm.

Cụ thể, dự thảo Luật quy định: cơ quan Nhà nước có thẩm quyền yêu cầu tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cung cấp thông tin khách hàng. Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Hải Trung, việc cung cấp thông tin, tài liệu hiện nay chưa đáp ứng yêu cầu về mặt thời gian trong thực tiễn công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, nhất là phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, lừa đảo trên không gian mạng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành nội dung phiên họp

Trung tướng Nguyễn Hải Trung dẫn chứng, hiện nay, tình hình tội phạm sử dụng không gian mạng, công nghệ cao để lừa đảo chiếm đoạt tài sản, đánh bạc, tổ chức đánh bạc, rửa tiền diễn biến rất phức tạp, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Khi tội phạm xảy ra, lực lượng Công an đã nhanh chóng triển khai truy xét dòng tiền vào tài khoản.

“Tuy nhiên, các quy định của pháp luật hiện hành không đáp ứng được yêu cầu ngăn chặn kịp thời việc chuyển tiền của các đối tượng. Sau khi lừa được tiền, các đối tượng tiếp tục chuyển tiền đi rất nhanh, nên số tiền thu hồi được thường là rất ít so với số tiền người dân bị lừa” – Trung tướng Nguyễn Hải Trung phân tích.

Vì thế, để nâng cao hiệu quả của công tác phòng chống tội phạm, theo đại biểu Nguyễn Hải Trung, cần thiết ban hành quy định việc rút ngắn thời gian cung cấp thông tin tài khoản khách hàng. Đại biểu kiến nghị giao Chính phủ nghiên cứu, quy định chi tiết về nội dung này sau khi Luật được ban hành.

Vấn đề thứ ba mà đại biểu Nguyễn Hải Trung góp ý vào dự thảo Luật là cần phải đảm bảo tính chính danh khi đăng ký mở, sử dụng tài khoản ngân hàng.

Theo Trung tướng Nguyễn Hải Trung, thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm của lực lượng Công an thời gian qua, nhất là đối với hoạt động tổ chức đánh bạc, đánh bạc, rửa tiền… nổi lên các thủ đoạn liên quan đến sử dụng thông tin, giấy tờ giả để mở tài khoản hoặc thuê người mở tài khoản, sau đó bán lại tài khoản cho các đối tượng khác. Đây là hành vi vi phạm quy định của pháp luật nhằm gây khó khăn, tránh né sự phát hiện của các cơ quan quản lý Nhà nước.

Ngày 21-5-2023 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 16 về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tổ chức đánh bạc và đánh bạc. Trong đó, yêu cầu Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các tổ chức tín dụng, chi nhánh các ngân hàng nước ngoài và tổ chức cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán phải chủ động rà soát, phát hiện và phối hợp với các Bộ, Ngành liên quan xử lý nghiêm hành vi thuê, cho thuê; mượn, cho mượn, mua bán, mở hộ tài khoản ngân hàng, ví điện tử…

Đại biểu Nguyễn Hải Trung đề nghị, để nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm, cần rà soát, luật hóa các quy định về tính chính danh của tài khoản ở các văn bản pháp luật có liên quan, hoàn thiện đồng bộ các văn bản hướng dẫn, mục tiêu để đảm bảo hiệu lực thi hành của các văn bản quy phạm pháp luật phải liên thông với nhau.

“Do vậy, trong luật này cần quy định cụ thể các điều kiện bắt buộc các tổ chức tín dụng phải có nền tảng công nghệ, cơ sở vật chất trong nhận diện khách hàng để đảm bảo tính chính danh. Đồng thời, cần yêu cầu tổ chức tín dụng có trách nhiệm rà soát, phát hiện và phối hợp với cơ quan Công an, các cơ quan có liên quan để xử lý nghiêm minh mọi hành vi vi phạm về tài khoản không chính danh” – đại biểu Nguyễn Hải Trung góp ý.

Trung tướng Nguyễn Hải Trung cũng bày tỏ băn khoăn về quy định tại dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) về việc giao cho Ngân hàng Nhà nước có thẩm quyền điều tra vi phạm pháp luật về ngân hàng.

Đại biểu Nguyễn Hải Trung phân tích: hoạt động điều tra thuộc hệ thống các cơ quan tư pháp được quy định trong Hiến pháp, Luật Tố tụng hình sự, Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự; trong đó không quy định Ngân hàng Nhà nước thuộc Cơ quan điều tra hay cơ quan được giao một số hoạt động điều tra. Do vậy, đại biểu Nguyễn Hải Trung đề nghị không quy định Ngân hàng Nhà nước có thẩm quyền điều tra vi phạm pháp luật về ngân hàng.

Việc sở hữu chéo ai cũng biết, nhưng để chỉ mặt đặt tên ra thì rất khó

ĐBQH Trịnh Xuân An

Đồng quan điểm với đại biểu Nguyễn Hải Trung, đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) cũng cho rằng, hiện có nhiều thông tin liên quan đến sở hữu chéo trong lĩnh vực ngân hàng. Đây là việc rất được quan tâm trong hoạt động của các tổ chức tín dụng hiện nay.

“Việc sở hữu chéo ai cũng biết, nhưng để chỉ mặt đặt tên ra thì rất khó, có sự lòng vòng, lắt léo trong hệ thống tín dụng của chúng ta nếu đánh giá về sở hữu chéo và thực sự đây là vấn đề khó” – ông An nói.

Để chấm dứt tính trạng sở hữu chéo, đại biểu Trịnh Xuân An cũng cho rằng, trong dự thảo Luật, những chủ trương, chính sách đang thiết kế chưa đủ mạnh, chỉ tập trung giảm tỷ lệ cổ phần, cấp hạn mức tín dụng. Còn để chấm dứt được sở hữu chéo thì phải công khai minh bạch, xử lý nghiêm các tổ chức cá nhân để dính dáng tới tình trạng này.

Đại biểu Trịnh Xuân An cho rằng, cần thiết phải đặt lại mô hình kiểm tra giám sát của cơ quan tài chính liên quan đến ngân hàng. Cần phải có một cơ quan thanh tra, kiểm tra ngân hàng, hoạt động tín dụng mang tính độc lập.

“Làm tốt thanh tra, kiểm tra, xử lý và công khai minh bạch trong tất cả các giao dịch, thì không nhất thiết phải giảm cổ phần, room cấp vốn, thậm chí có thể cho cao hơn, nhưng quản lý được, để tổ chức và cá nhân không dám, không thực hiện được các hành vi sở hữu chéo” – đại biểu Trịnh Xuân An kiến nghị..