Sớm hoàn thiện xây dựng hồ sơ chính sách Bộ luật Hàng hải Việt Nam

Cần xây dựng chính sách chuyển đổi xanh trong ngành Hàng hải

Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội XIII ngày 25/11/2015 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2017.

Sau 8 năm triển khai thực hiện, Bộ luật Hàng hải Việt Nam - văn bản pháp lý trung tâm của hệ thống pháp luật hàng hải - giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hàng hải; góp phần thúc đẩy phát triển, hội nhập của lĩnh vực hàng hải Việt Nam và ngành giao thông vận tải trong tình hình mới.

Việc hoàn thiện chính sách thúc đẩy sự phát triển của hoạt động hàng hải, giao thông đường thủy nội địa được chú trọng.

Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh, mạnh của nền kinh tế - xã hội và xu thế mở rộng quan hệ quốc tế, đến nay, Bộ luật Hàng hải Việt Nam đã xuất hiện những bất cập cần nghiên cứu, điều chỉnh cho phù hợp.

TS Nguyễn Thị Như Mai, nguyên hàm Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ cho biết: Việc xây dựng khung chính sách, pháp luật về chuyển đổi xanh trong ngành hàng hải, trong đó có sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hàng hải Việt Nam, các luật khác có liên quan, các tiêu chuẩn, quy chuẩn... là hết sức cần thiết nhằm bảo đảm sự tương thích với Chiến lược giảm phát thải khí nhà kính của Tổ chức Hàng hải Quốc tế và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Chia sẻ về sự cần thiết của việc xây dựng Bộ luật Hàng hải Việt Nam (thay thế) đại diện Cục Hàng hải và đường thủy Việt Nam cho biết: Thời gian qua, hoạt động hàng hải, giao thông đường thủy nội địa Việt Nam chịu nhiều tác động từ trong nước và quốc tế.

Trong nước, Đảng và Nhà nước đã ban hành loạt chính sách đổi mới quan trọng: từ phân cấp, phân quyền, cải cách tư pháp, thể chế, đến chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ.

Việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW (2017), Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Kết luận số 137-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức địa phương 2 cấp đã thúc đẩy tiến trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy Nhà nước, tạo nền tảng pháp lý và cơ chế vận hành phù hợp với giai đoạn phát triển mới, trong đó có lĩnh vực hàng hải và giao thông đường thủy nội địa.

Thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đang rà soát, xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, khơi thông các điểm nghẽn, tạo động lực mới cho sự phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Trong đó, việc hoàn thiện chính sách thúc đẩy sự phát triển của hoạt động hàng hải, giao thông đường thủy nội địa tiếp tục được chú trọng.

Về các yếu tố quốc tế: Chịu ảnh hưởng nặng nề từ các cuộc xung đột chính trị như Nga - Ukraine, khủng hoảng Houthi tại Biển Đỏ, thậm chí, tuyến hàng hải trọng yếu như kênh đào Suez có lúc bị gián đoạn, dẫn đến thời gian vận chuyển tăng, chi phí vận hành cao, giá cước biến động mạnh và rủi ro an ninh đối với tàu biển gia tăng, tình trạng thiếu container, giá nhiên liệu tăng và bất ổn thị trường càng làm ngành hàng hải gặp khó khăn.

Ngoài ra, đầu năm 2025, Campuchia tiếp tục thông báo đẩy mạnh việc đầu tư, xây dựng kênh đào Phù Nam Techo, điều này tác động nghiêm trọng đến mạng lưới giao thông đường thủy nội địa khu vực đồng bằng sông Cửu Long do tác động đến dòng chảy, độ sâu luồng của các tuyến đường thủy nội địa hạ nguồn.

Bên cạnh đó, một số công ước quan trọng trong lĩnh vực hàng hải quốc tế mà Việt Nam là thành viên tiếp tục được sửa đổi và cập nhật trong thời gian gần đây nhằm đảm bảo an toàn cho tàu thuyền và người đi biển.

Đặc biệt, trong bối cảnh công nghệ phát triển và thay đổi yêu cầu về an toàn đòi hỏi các định pháp luật về hàng hải trong nước phải kịp thời bổ sung, cập nhật. Trên cơ sở đó, để đáp ứng các thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam cam kết thực hiện, Bộ luật Hàng hải Việt Nam cần bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Xử lý dứt điểm tình trạng đan xen 2 lĩnh vực

Hiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành của 2 lĩnh vực là rất lớn, phần nào gây khó khăn trong quá trình tra cứu, áp dụng, tốn kém các nguồn lực trong thống kê, rà soát, hệ thống hóa, pháp điển văn bản.

Đơn vị quản lý chuyên ngành đã rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật lĩnh vực hàng hải, kết quả, hiện có 133 văn bản, bao gồm: 1 Bộ luật, 1 Pháp lệnh, 14 Nghị định và 107 Thông tư.

Các cơ quan, đơn vị quản lý chuyên ngành đã rà soát, hệ thống hóa các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành lĩnh vực đường thủy nội địa, kết quả, hiện có 90 văn bản, bao gồm: 2 Luật, 18 Nghị định, Quyết định của Thủ tướng và 70 Thông tư.

Vì vậy, việc nghiên cứu, thu gọn hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành từ 1 bộ luật, 2 luật và 2 hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành về 1 bộ luật và 1 hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành là cần thiết, góp phần xử lý dứt điểm tình trạng đan xen giữa 2 lĩnh vực, ngành; thuận lợi trong tra cứu, áp dụng; phù hợp với tinh thần đổi mới tư duy, đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện thể chế theo hướng tham mưu xây dựng luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc.

Bộ luật Hàng hải Việt Nam (thay thế) sẽ bổ sung các quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững.

Dự kiến trình Bộ luật Hàng hải Việt Nam (thay thế) vào tháng 1/2026

Với cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn như trên, việc xây dựng hồ sơ chính sách Bộ luật Hàng hải Việt Nam (thay thế Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015, Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004 và các sửa đổi, bổ sung) là cần thiết, để tạo hành lang pháp lý cho phát triển hoạt động hàng hải và giao thông đường thủy nội địa theo hướng tinh gọn, hiện đại, hiệu quả, đồng bộ.

Trao đổi với phóng viên Báo Xây dựng, đại diện Cục Hàng hải và đường thủy Việt Nam cho biết: Thực hiện Nghị quyết số 1313/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông từ năm 2009 đến hết năm 2023 và Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 10/4/2025 của Chính phủ ban hành kế hoạch triển khai Nghị quyết số 1313/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban thường vụ Quốc hội giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông từ năm 2009 đến hết năm 2023, trong đó, có nhiệm vụ rà soát, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hàng hải Việt Nam và Luật Giao thông đường thủy nội địa.

Trên cơ sở đó, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đã hoàn thiện báo cáo công tác tổng kết thi hành Bộ luật Hàng hải Việt Nam năm 2015 và Luật Giao thông đường thủy nội địa năm 2004, trong đó, ghi nhận những kết quả tích cực trong thực tiễn triển khai bộ luật và luật, đánh giá khó khăn, vướng mắc và định hướng sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Từ đó, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đã nghiên cứu, họp, hội thảo, xin ý kiến các cơ quan, đơn vị liên quan và hoàn thiện xây dựng hồ sơ chính sách Bộ luật Hàng hải Việt Nam (thay thế Bộ Luật hàng hải Việt Nam năm 2015 và Luật Giao thông đường thủy nội địa năm 2004), dự kiến trình Chính phủ đầu tháng 1/2026 và hoàn thiện hồ sơ dự án Bộ luật Hàng hải Việt Nam trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 10/2026.

Khánh Hòa