Sớm khơi thông thị trường xuất khẩu gạo

Xuất khẩu giảm mạnh

Tính đến cuối tháng 5/2025, An Giang chỉ xuất khẩu được trên 47.000 tấn gạo, đạt trị giá trên 25 triệu USD, giảm đến 30% so cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, sự sụt giảm trong xuất khẩu gạo lại tập trung ở các thị trường truyền thống, như: Philippines, Indonesia và Châu Phi. Nguyên nhân đến từ nhiều yếu tố: Lạm phát toàn cầu tăng làm sức mua của thị trường giảm; biến động tỷ giá USD làm tăng chi phí thanh toán; giá gạo trong nước ở mức cao khiến gạo Việt khó cạnh tranh với các quốc gia xuất khẩu. Một nguyên nhân khác khiến xuất khẩu gạo của các doanh nghiệp DN trong tỉnh sụt giảm là do Ấn Độ quay lại đẩy mạnh xuất khẩu, động thái này làm tăng nguồn cung gạo của thế giới.

Ngoài ra, các quốc gia nhập khẩu lớn trong đó có Indonesia đã tăng cường tự chủ lương thực, còn Philippines hạn chế nhập khẩu do tồn kho dồi dào. Tình trạng này khiến nhiều DN trong tỉnh chỉ hoạt động cầm chừng. DN giảm công suất hoạt động (do thiếu đơn hàng), giá lúa tại ruộng cũng biến động theo chiều hướng giảm, ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân. “Nếu so 3 năm trước, giá lúa năm nay giảm từ 2.000 - 2.500 đồng/kg, sản xuất không có lời. Mong Nhà nước sớm tháo gỡ khó khăn, khơi thông lại thị trường xuất khẩu để lúa có giá trở lại” - bà Nguyễn Thị Lệ (xã Thạnh Mỹ Tây, huyện Châu Phú) chia sẻ.

Các nhà khoa học đẩy mạnh việc chọn tạo các giống lúa chất lượng phục vụ xuất khẩu

Tỉnh đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ, như: Vận động DN giữ vững thị trường truyền thống, tăng cường tiếp cận thị trường mới; khuyến khích DN tận dụng các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP để mở rộng xuất khẩu sản phẩm sang Châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc. Hiện nay, nhiều thị trường sẵn sàng trả giá cao cho gạo hữu cơ, gạo thơm, gạo đặc sản vùng miền, mở ra hướng đi mới nâng cao giá trị hạt gạo. Đây cũng là điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh thực hiện Đề án phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. “Tham gia đề án, chúng tôi tiết kiệm được rất nhiều chi phí, như: Giảm lượng giống gieo sạ từ 30 - 50%, giảm lượng phân bón 15 - 30%, nước tưới 30 - 40%. Năng suất tăng 2,4 - 7%, chất lượng lúa nâng cao, lợi nhuận tăng 2 - 10 triệu đồng/ha/vụ so canh tác truyền thống” - ông Nguyễn Văn Vệ (nông dân xã Tân An, TX. Tân Châu) cho biết.

Cần sớm khơi thông thị trường

Khơi thông thị trường xuất khẩu của cả nước nói chung, An Giang nói riêng đang được xem là giải pháp mà DN làm ngành hàng này phải thực hiện. Trong đó, cần nâng cao chất lượng gạo, đầu tư phát triển giống lúa chất lượng cao (tập trung vào lúa thơm, lúa đặc sản, lúa hữu cơ, gạo giàu dinh dưỡng) phù hợp yêu cầu của các thị trường khó tính. Tiếp tục chuẩn hóa quy trình sản xuất, trong đó đẩy mạnh áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và các quy trình sản xuất lúa bền vững, giảm phát thải nhằm đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và nâng cao chất lượng hạt gạo Việt. Đẩy mạnh đa dạng hóa sản phẩm, trong đó đẩy mạnh phát triển các sản phẩm chế biến từ gạo, như: Bún, bánh phở, bột gạo, sản phẩm ăn liền từ gạo để tăng giá trị gia tăng, mở rộng chuỗi sản phẩm, sớm thích nghi, thích ứng với điều kiện thị trường. “Trước bối cảnh này, DN đang chủ động thực hiện việc xây dựng thương hiệu gạo, đẩy mạnh quảng bá thương hiệu gạo Việt nói chung, gạo địa phương nói riêng, trong đó chú trọng xây dựng chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và nhiều yếu tố khác… Đây là những yếu tố quyết định trong cạnh tranh xuất khẩu dài hạn mà DN tham gia xuất khẩu gạo ra thế giới đang tính toán đến” - bà Trương Thị Huệ (doanh nhân xuất khẩu gạo tại thị trường Trung Quốc) chia sẻ.

Ngoài ra, để giá lúa trên đồng trở lại mức bình thường (nông dân sản xuất có lãi), các DN xuất khẩu gạo cần nhanh chóng mở rộng thị trường xuất khẩu; tận dụng lợi thế từ các FTA đã ký để khai thác hiệu quả các thị trường của đối tác. Đồng thời, tăng cường xúc tiến thương mại tại các thị trường tiềm năng, như: Châu Phi, Trung Đông, châu Mỹ Latinh… Tiếp tục cải thiện hoạt động logistics phục vụ phát triển thương mại. Cụ thể, đầu tư cơ sở hạ tầng cảng biển, kho bãi, giao thông vận tải để giảm chi phí. Tổ chức các hội chợ, diễn đàn kết nối DN với khách hàng, hỗ trợ DN tiếp cận nhà nhập khẩu quốc tế.

Tình hình xuất khẩu gạo sụt giảm thời gian qua cho thấy cần có cách tiếp cận mới, không chỉ ở khâu sản xuất, mà còn ở chiến lược thị trường và có chiến lược đầu tư dài hạn. Việc nâng cao chất lượng, phát triển thương hiệu, ứng dụng khoa học - kỹ thuật và tận dụng cơ hội từ các FTA chính là chìa khóa để hạt gạo An Giang nói riêng và Việt Nam nói chung giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế. Qua đó, góp phần nâng cao đời sống người trồng lúa, đạt lợi nhuận ít nhất 30% như mong muốn của Chính phủ và nông dân trong cả nước.

MINH HIỂN