Sống ở xứ nắng, vì sao người Việt thiếu vitamin D?

Thói quen ít vận động, ít ra ngoài của dân văn phòng khiến tỷ lệ thiếu vitamin D ở người trẻ tăng cao. Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Mỗi sáng, nhiều người Việt ra đường với áo khoác, khẩu trang, găng tay che kín từ đầu đến chân để tránh nắng. Ít ai biết rằng việc che chắn quá mức và hạn chế tiếp xúc ánh nắng trong thời gian dài có thể khiến cơ thể, đặc biệt là trẻ em, thiếu vitamin D - yếu tố quan trọng giúp phát triển hệ xương, tăng cường miễn dịch và chuyển hóa năng lượng.

Nguồn vitamin miễn phí bị lãng quên

Trao đổi với báo chí bên lề Hội nghị Khoa học Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn ngày 25/10, TS.BS Trần Thị Minh Hạnh, Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Hòa Mỹ Sài Gòn, cho biết tình trạng thiếu vitamin D hiện nay phổ biến ở nhiều nhóm tuổi, đặc biệt là phụ nữ và người cao tuổi.

Theo bác sĩ Hạnh, vitamin D không có nhiều trong thực phẩm, nguồn chính để cơ thể tổng hợp là từ ánh nắng mặt trời. Khi da tiếp xúc với tia UVB, tiền chất vitamin D được chuyển hóa thành dạng hoạt động và hấp thu vào máu.

"Tuy nhiên, người Việt tiếp xúc ánh nắng rất ít. Dù sống ở xứ nắng, tỷ lệ thiếu vitamin D vẫn có thể lên tới 50% dân số", bác sĩ Hạnh chia sẻ.

Bác sĩ Hạnh cho hay tia UVB trong ánh nắng mặt trời là yếu tố giúp da tổng hợp vitamin D mạnh nhất trong khung giờ từ 10h sáng đến 3h chiều. Thời điểm lý tưởng để tắm nắng là khi bóng người bằng hoặc ngắn hơn chiều cao cơ thể, đây là dấu hiệu cho thấy tia UVB đang mạnh nhất. Bạn chỉ cần phơi nắng khoảng 5-10 phút, để lộ các vùng da như tay, chân hoặc lưng, cơ thể đã có thể tổng hợp đủ lượng vitamin D cần thiết trong ngày.

Ánh nắng có lợi cho sức khỏe, giúp tổng hợp vitamin D. Ảnh: Phương Lâm.

Tuy nhiên, thời gian và hiệu quả hấp thu còn phụ thuộc vào mùa, độ ô nhiễm không khí, cũng như sắc tố da. Người cao tuổi hoặc có làn da sậm màu cần phơi nắng lâu hơn vì khả năng tổng hợp vitamin D trên da giảm theo tuổi.

"Không cần phơi quá lâu để tránh bỏng nắng hay ung thư da. Sau khi tắm nắng, có thể bôi kem chống nắng để bảo vệ da", bác sĩ Hạnh nói thêm.

Trước đây, vitamin D thường gắn liền với vai trò giúp hấp thu canxi và củng cố hệ xương. Song những nghiên cứu gần đây cho thấy loại vitamin này còn ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan khác.

"Vitamin D giúp tăng cường miễn dịch, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn, hỗ trợ kiểm soát đường huyết ở người mắc tiểu đường và có thể phòng ngừa một số bệnh mạn tính", bác sĩ Hạnh cho biết.

Bác sĩ Hạnh dẫn chứng người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường thường có nồng độ vitamin D trong máu thấp hơn người khỏe mạnh. Khi vitamin D đạt mức đủ, cơ thể trở nên nhạy cảm hơn với insulin, hệ miễn dịch cũng hoạt động hiệu quả hơn.

TS.BS Trần Thị Minh Hạnh, Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Hòa Mỹ Sài Gòn. Ảnh: BVCC.

Mức vitamin D trong máu trên 30 ng/ml được xem là đủ để hấp thu canxi tốt, trong khi trên 50 ng/ml giúp bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh mạn tính. Với người không thể tắm nắng hoặc có bệnh lý nền, việc bổ sung qua viên uống là cần thiết, song phải có hướng dẫn của bác sĩ vì đây là vitamin tan trong chất béo, có thể tích tụ nếu dùng quá liều.

Hiện chưa có khuyến cáo thống nhất về liều vitamin D tối ưu do các nghiên cứu sử dụng loại vitamin khác nhau (D2, D3…) và điều kiện sống mỗi người khác nhau. Theo bác sĩ Hạnh, việc bổ sung cần được cá thể hóa, tùy theo thói quen phơi nắng, chế độ ăn, tình trạng sức khỏe và bệnh lý nền như tiểu đường hay bệnh thận.

"Bác sĩ sẽ đánh giá tổng thể để chỉ định liều phù hợp. Người dân không nên tự ý mua và uống vì có thể gây thừa vitamin D, dẫn đến lắng đọng canxi trong mạch máu hoặc thận", bác sĩ Hạnh lưu ý.

Riêng trẻ nhỏ dưới 12 tháng tuổi, do da còn non nớt nên không nên phơi nắng trực tiếp. Nhóm này cần được bổ sung vitamin D theo chỉ định của bác sĩ nhi khoa, thường thông qua nhỏ giọt hoặc siro.

Vitamin D giúp tăng cường miễn dịch, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và có thể phòng ngừa một số bệnh mạn tính. Ảnh: Phương Lâm.

“Sợ nắng” và làm văn phòng kín khiến người Việt thiếu vitamin D

Theo bác sĩ Hạnh, lối sống hiện đại là nguyên nhân lớn khiến người Việt “thiếu nắng”. Phần lớn dân văn phòng làm việc suốt ngày trong nhà, di chuyển bằng oto hoặc xe máy có áo khoác, khẩu trang, găng tay che kín.

"Nhóm này gần như không tiếp xúc ánh sáng tự nhiên, nên hầu hết cần bổ sung vitamin D bằng viên uống", bác sĩ Hạnh nói.

Phụ nữ Việt Nam, đặc biệt ở thành thị, là nhóm có nguy cơ cao nhất. Thói quen che chắn kỹ, dùng kem chống nắng toàn thân giúp bảo vệ da nhưng lại khiến cơ thể không thể tổng hợp đủ vitamin D. Bác sĩ Hạnh cho rằng việc che chắn và bảo vệ làn da là cần thiết, tuy nhiên vẫn nên để da tiếp xúc với ánh nắng nhẹ ở các vùng như tay, chân hoặc lưng trong vài phút mỗi ngày để cơ thể tổng hợp vitamin D.

Người Việt có thoi quen che chắn kỹ trước khi ra đường, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. Ảnh: Việt Linh.

Không chỉ người lớn, trẻ em Việt cũng đang đối mặt với nguy cơ thiếu vitamin D vì thói quen học tập trong nhà, ít vận động. Bác sĩ Hạnh kể, trong thời gian làm việc với ngành giáo dục, bà từng đề xuất các trường nên tăng thời gian học ngoài trời để học sinh được tiếp xúc ánh nắng.

"Tuy nhiên, vì quá chú trọng thành tích học tập, nhiều trường gần như không cho trẻ chơi ngoài sân. Có nơi thậm chí cấm chạy nhảy vì sợ té ngã", bác sĩ Hạnh chia sẻ.

Ngược lại, ở các quốc gia phát triển, trẻ được khuyến khích hoạt động thể chất và tiếp xúc thiên nhiên mỗi ngày. Các tiết học ngoài trời không chỉ giúp hấp thu vitamin D mà còn giúp não bộ tỉnh táo và cải thiện khả năng tập trung.

Theo khuyến cáo của bác sĩ Hạnh, để tắm nắng an toàn và hiệu quả, người dân cần lưu ý một số điểm sau

Tia UVB không xuyên qua kính hoặc quần áo, nên tắm nắng phải để da tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng.
Tia UVA có thể xuyên qua kính và gây hại da, vì vậy cần chọn khung giờ phù hợp.
Không nên tắm nắng sáng sớm hoặc chiều muộn, vì tia UVB yếu, không giúp tổng hợp vitamin D.
Thời điểm tốt nhất là từ 10h sáng đến 3h chiều, khoảng 5-15 phút tùy mùa và thể trạng.
Sau khi tắm nắng, nên bôi kem chống nắng để bảo vệ da khỏi tia cực tím có hại.

"Chỉ cần 10 phút phơi nắng mỗi ngày trong khung giờ hợp lý đã giúp cơ thể tổng hợp đủ vitamin D để khỏe mạnh, không cần tốn kém. Nhưng nếu không thể tiếp xúc ánh nắng, hãy đi khám để được hướng dẫn bổ sung hợp lý", bác sĩ Hạnh khuyến nghị.

Trong bối cảnh tỷ lệ thiếu vitamin D ở người Việt vẫn ở mức cao, đặc biệt tại các đô thị lớn, việc thay đổi lối sống từ dành vài phút phơi nắng mỗi ngày, vận động ngoài trời, đến duy trì chế độ ăn và bổ sung hợp lý là bước đơn giản nhưng quan trọng để phòng ngừa nhiều bệnh lý trong tương lai.

Nguyễn Thuận