Steadicam - cú máy gây bão mạng xã hội Việt Nam

Trong lịch sử điện ảnh, hiếm sáng chế nào có tác động lớn làm thay đổi bộ mặt ngành công nghiệp như Steadicam. Trước khi nó xuất hiện, nhà quay phim chỉ có hai lựa chọn là cầm tay, tạo nên những khung hình thô ráp thường rung lắc, hoặc sử dụng hệ thống dolly cồng kềnh, đòi hỏi lắp đặt tỉ mỉ và hạn chế chuyển động. Thiếu vắng giải pháp trung gian linh hoạt khiến các nhà làm phim luôn trăn trở.

Mọi thứ thay đổi vào năm 1975, khi Garrett Brown, một nhà làm phim kiêm nhà phát minh, giới thiệu giải pháp mang tính đột phá.

Tầm nhìn khởi nguồn từ sự bức bối

Hành trình tạo ra Steadicam của Garrett Brown bắt đầu từ chính sự bực bội với các cách quay truyền thống. Ông muốn có phương pháp ghi hình mượt mà, linh hoạt, không bị giới hạn bởi đường ray hay những bộ rig cồng kềnh.

Lấy cảm hứng từ hệ thống treo và nguyên lý đối trọng, Brown bắt đầu thử nghiệm thiết bị có thể tách máy quay khỏi chuyển động tự nhiên của người cầm. Nhờ vậy, cảnh quay trở nên mượt mà hơn.

Garrett Brown với chiếc Steadicam đầu tiên trong phim Bound for Glory.

Đầu những năm 1970, trong gara của mình, Brown chế tạo nguyên mẫu với cánh tay khớp nối, các đối trọng và bộ khung đeo người. Kết quả là tạo ra hiệu ứng hình ảnh như thể máy quay đang lơ lửng trong không gian.

Để chứng minh tính hiệu quả, ông quay thử cảnh bạn gái chạy lên xuống bậc thang Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia. Thước phim đó gây chấn động bởi cảnh quay cầm tay nhưng lại mượt mà đến kinh ngạc.

Khi mang cuộn phim demo đến Los Angeles, các đạo diễn và quay phim lập tức nhận ra tiềm năng to lớn của nó bởi sự ổn định từ hình ảnh, giống như “cầm chén trà chạy trong rừng mà nước không hề sóng sánh”.

Định nghĩa lại ngôn ngữ điện ảnh

Chỉ vài năm sau, Stanley Kubrick đã đưa Steadicam lên tầm cao mới trong The Shining (1980). Khi cậu bé Danny Torrance đạp xe ba bánh trong những hành lang dài, vắng lặng của khách sạn Overlook, Steadicam bám theo với độ mượt đến ma mị. Kỹ thuật này làm tăng cảm giác căng thẳng, mở ra chuẩn mực mới cho cách quay phim kinh dị.

Cảnh phim trong The Shining.

Steadicam giúp các nhà làm phim có thêm cách kể chuyện. Những cảnh quay dài, liên tục, không bị ngắt quãng khiến khán giả như hòa vào mạch phim. Các đạo diễn nhanh chóng nắm bắt công nghệ này và dùng nó để thay đổi cách làm phim.

Martin Scorsese đã tạo nên cú máy huyền thoại trong Goodfellas. Cảnh quay dài hơn ba phút xuyên qua hành lang hậu trường của hộp đêm Copacabana. Steadicam thay thế hoàn hảo cho dolly truyền thống, đưa người xem chìm vào dòng chảy thời gian thực.

Paul Thomas Anderson khai thác nó trong Boogie Nights, tái hiện sự sôi động của các hộp đêm thập niên 1970. Còn Alfonso Cuarón thì đẩy Steadicam đến giới hạn trong Children of Men, ghi lại những phân cảnh chiến trường ám ảnh, chân thực đến nghẹt thở.

Ngày nay, dù công nghệ chống rung số và gimbal phát triển mạnh, Steadicam vẫn giữ vị trí quan trọng trong nghệ thuật quay phim. Nó chứng minh rằng, những sáng tạo xuất phát từ nhu cầu thực tiễn có thể thay đổi cả một ngành công nghiệp.

Steadicam không chỉ là một thiết bị máy quay, mà còn thay đổi cả cảm nhận về điện ảnh. Khi máy quay có thể di chuyển tự do như ánh mắt con người, khán giả được trải nghiệm cảm giác gần gũi và chân thực hơn.

Steadicam dùng trong điện ảnh.

"Vũ khí điện ảnh" bạc tỷ

Người vận hành Steadicam (Steadicam Operator) là nghề rất chuyên biệt, đòi hỏi đào tạo, luyện tập và kinh nghiệm thực tế lâu dài mới có thể được tin tưởng trong các dự án lớn. Người vận hành Steadicam vừa cần kiến thức kỹ thuật chuyên sâu, vừa cần sự sáng tạo trong việc kể chuyện bằng máy quay.

Ảnh: Shutterstock.

Tại Việt Nam, nghề steadicam vẫn còn khá mới mẻ. Người theo nghề phải đầu tư nhiều công sức lẫn chi phí. Một chiếc steadicam chuyên nghiệp có giá rất cao, trong khi việc đào tạo lại mất nhiều thời gian để rèn luyện kỹ thuật, cảm quan hình ảnh và khả năng phối hợp với ê-kíp. Không chỉ vậy, nghề còn đòi hỏi thể lực bền bỉ, bởi người quay luôn phải mặc “áo giáp” nặng hàng chục kg trong nhiều giờ liền.

Những năm gần đây, hãng Arri giới thiệu Trinity, phiên bản nâng cấp của Steadicam với gimbal 3 trục, có khả năng xoay trục, tự cân bằng. Phiên bản cao cấp Arri Trinity 2 hiện có giá khoảng 63.560 euro (tương đương 1,9 tỷ đồng), ngang chiếc xe hơi hạng sang. Thiết bị này có thể gánh trọn bộ máy quay điện ảnh nặng tới 30 kg, bao gồm máy quay, ống kính anamorphic, pin, màn hình và nhiều phụ kiện khác. So với các gimbal phổ thông chỉ chịu tải từ 2-4,5 kg, Trinity 2 vượt trội cả về mức giá lẫn khả năng chịu tải, trở thành công cụ chuyên nghiệp dành riêng cho các phim trường.

Góc máy của Lê Bảo Hân trong chương trình truyền hình trực tiếp A80 gây sốt thời gian qua.

Trong lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, khán giả đặc biệt ấn tượng với cảnh quay nửa vòng cung kết hợp cận cảnh động tác điều lệnh của chiến sĩ. Người đứng sau ống kính là quay phim Lê Bảo Hân (37 tuổi).

Để thực hiện cảnh quay này, anh Hân phải sử dụng hệ thống steadicam nặng tới 38 kg, kết hợp với xe thăng bằng để kiểm soát tốc độ. Nhờ đó, anh có thể thực hiện các cú lia ngang, xoay vòng và bám sát khối diễu binh cũng như khí tài, tạo nên những thước phim vừa uyển chuyển. Video hậu trường mà anh đăng tải lan tỏa, đạt hàng triệu lượt xem cùng hàng chục nghìn lượt chia sẻ trên mạng xã hội.

Hà Trang