Sự chú ý của thế giới đổ dồn về ASEAN và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Các đại biểu tại Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN. (Ảnh: Viên Luyến/TTXVN)

Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47, dự kiến diễn ra tại Kuala Lumpur từ ngày 25 đến 28/10, được xem là một trong những sự kiện quốc tế quan trọng nhất năm 2025.

ASEAN "không đứng yên" trong một thế giới đầy biến động

Giữa bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự dịch chuyển quyền lực mạnh mẽ và các mối quan hệ quốc tế trở nên phức tạp hơn bao giờ hết, hội nghị này không chỉ là diễn đàn đối thoại giữa các nhà lãnh đạo khu vực, mà còn là bước ngoặt giúp định hình vai trò của ASEAN và khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trong trật tự toàn cầu mới đang hình thành.

Khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là nơi tập trung của những cường quốc hàng đầu như Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Nga, những quốc gia nắm giữ phần lớn sức mạnh kinh tế, quân sự và công nghệ của thế giới.

Với vị trí chiến lược, nơi giao thoa của các tuyến hàng hải huyết mạch như Biển Đông và eo biển Malacca, khu vực này đang nhanh chóng trở thành trung tâm địa chính trị mới của thế kỷ 21. Theo các chuyên gia, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương hiện đóng góp tới 62% GDP toàn cầu và chiếm gần một nửa tổng kim ngạch thương mại quốc tế, đồng thời là nơi sinh sống của khoảng hai phần ba dân số thế giới. Điều đó cho thấy tầm quan trọng không thể phủ nhận của khu vực trong việc duy trì sự ổn định, phát triển và kết nối toàn cầu.

Tuy nhiên, sự trỗi dậy của các cường quốc châu Á cùng cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc đã khiến khu vực trở thành tâm điểm của những căng thẳng mới. Các chuyên gia cảnh báo nguy cơ xung đột cục bộ, chia rẽ hệ thống kinh tế – chính trị, và cả những cuộc đối đầu ủy nhiệm có thể gia tăng trong thời gian tới.

Trước tình hình đó, vai trò của ASEAN càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Với vị thế là một tổ chức khu vực trung lập, có khả năng kết nối và dung hòa lợi ích giữa các bên, ASEAN đang được kỳ vọng sẽ trở thành cầu nối đối thoại, góp phần duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác trong khu vực.

Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia, ông Mohamad Hasan. (Nguồn: The News Straits Times)

Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia Mohamad Hasan từng nhấn mạnh tại Đại hội đồng Liên hợp quốc rằng ASEAN “không đứng yên” khi các xung đột đe dọa an ninh khu vực. Ông khẳng định Biển Đông không thể bị lợi dụng để biến thành công cụ cho cạnh tranh chiến lược, và rằng các quốc gia Đông Nam Á có quyền tự quyết về vận mệnh của chính mình.

Nhận định này phản ánh rõ quan điểm của Malaysia trong vai trò chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2025, hướng tới một khu vực “bao trùm và bền vững”, nơi luật lệ quốc tế và đối thoại được đặt lên hàng đầu.

Hướng tiếp cận thực tế của Malaysia

Hội nghị Cấp cao ASEAN 47 được tổ chức trong bối cảnh niềm tin vào các thể chế toàn cầu như WTO hay Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đang suy giảm. Chính vì vậy, các cơ chế khu vực như ASEAN đang gánh vác trách nhiệm lớn hơn trong việc duy trì trật tự và luật lệ quốc tế.

Việc Malaysia chủ trì hội nghị lần này không chỉ củng cố vai trò lãnh đạo của khối, mà còn thể hiện quyết tâm đưa ASEAN trở thành trung tâm của hợp tác, kết nối và phát triển trong kỷ nguyên địa chính trị mới.

Đối với Malaysia, việc chủ trì hội nghị lần này mang nhiều tầng ý nghĩa chiến lược. Một mặt, Kuala Lumpur thể hiện năng lực lãnh đạo và tầm ảnh hưởng ngoại giao, khẳng định vị thế của quốc gia tầm trung trong cấu trúc khu vực đang tái định hình.

Mặt khác, Malaysia ý thức sâu sắc rằng ASEAN là nền tảng quan trọng nhất để các nước Đông Nam Á bảo vệ lợi ích chung, duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy phát triển bền vững giữa lốc xoáy cạnh tranh của các cường quốc.

Chủ đề “Bao trùm và Bền vững” mà Malaysia lựa chọn cho nhiệm kỳ chủ tịch năm nay phản ánh rõ triết lý đối ngoại của nước này, đề cao tính thực chất, hiệu quả và khả năng thích ứng trước các thách thức mới. Không chỉ dừng ở những khẩu hiệu chính trị, Kuala Lumpur hướng đến những kết quả cụ thể, như việc thúc đẩy Hiệp định khung Kinh tế số ASEAN (DEFA), triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, và hoàn tất quá trình kết nạp Timor-Leste trở thành thành viên chính thức. Những sáng kiến này không chỉ giúp củng cố liên kết nội khối mà còn mở rộng tầm ảnh hưởng của ASEAN trên bản đồ kinh tế - chính trị thế giới.

Malaysia cũng nhận thức rằng, sức mạnh thực sự của ASEAN không nằm ở quy mô kinh tế hay quân sự, mà ở khả năng duy trì đối thoại, dung hòa khác biệt và tạo dựng niềm tin giữa các đối tác. Trong một khu vực mà “mỗi quốc gia là một mảnh ghép”, chỉ có sự đoàn kết và đồng thuận mới giúp ASEAN duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực đang thay đổi nhanh chóng.

Cuộc họp lần thứ 13 Ủy ban Hợp tác chung ASEAN-New Zealand. (Ảnh: TTXVN phát)

Hội nghị Cấp cao ASEAN 47 vì vậy được xem là bài thử quan trọng cho năng lực của ASEAN trong việc kết nối, điều phối và giảm thiểu rủi ro địa chính trị. Trong một cuộc phỏng vấn với báo FMT (Malaysia), Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon nhấn mạnh rằng các quốc gia nhỏ như New Zealand hay Malaysia không thể “đứng ngoài” cuộc cạnh tranh địa chính trị đang định hình lại thế giới.

“Tương lai của chúng ta nằm ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hệ thống quốc tế dựa trên luật lệ, vốn đã phục vụ rất tốt cho ASEAN suốt 70–80 năm qua, đang bị lung lay. Quyền lực và sức mạnh đang dần thế chỗ luật lệ,” ông cảnh báo. Theo ông, ASEAN cùng Liên minh châu Âu (EU) và các khối thương mại như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì đối thoại và hợp tác kinh tế khi áp lực toàn cầu tăng cao.

Hội nghị lần thứ 47 dự kiến sẽ quy tụ nhiều nhà lãnh đạo hàng đầu thế giới, trong đó có Tổng thống Mỹ Donald Trump, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, cùng đại diện của toàn bộ nhóm BRICS và BRICS+. Mặc dù mô hình hợp tác của ASEAN đang chịu sức ép từ những chia rẽ lợi ích, đây vẫn là một trong số ít diễn đàn mà các cường quốc đối lập vẫn duy trì đối thoại trực tiếp, tạo cơ hội cho đối thoại và giảm thiểu căng thẳng khu vực./.

(Vietnam+)