Sử dụng năng lượng hiệu quả: 'Giấy thông hành' thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa

Các doanh nghiệp tham gia Viet Nam Intanational Sourcing 2024. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Nhu cầu năng lượng của Việt Nam trong những năm tới vẫn tăng trưởng ở mức cao, trong khi các nguồn năng lượng hóa thạch như than đá, dầu thô… đang dần cạn kiệt, do đó, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tiếp tục được xác định là giải pháp hết sức cần thiết và thiết thực giúp cải thiện hiệu quả nền kinh tế, cũng như bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí nhà kính.

Đặc biệt hơn, với đòi hỏi ngày càng cao của thị trường, nếu doanh nghiệp không thực hiện được các cam kết giảm phát thải trên từng sản phẩm thì tính cạnh tranh sẽ giảm, doanh nghiệp sẽ đối diện với nhiều vấn đề khó khăn khi xuất hàng vào các thị trường quốc tế.

Đây cũng là nội dung chính của Tọa đàm: “Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Cần chính sách đồng bộ và khả thi,” do Tạp chí Công Thương tổ chức sáng nay (5/6), tại Hà Nội.

Rào cản xuất khẩu với những tiêu chuẩn cao

Theo ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), trong thời gian tới nhiều thách thức phi truyền thống mới sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam. Đơn cử, liên quan đến biến đổi khí hậu, các thị trường nước ngoài hiện nay đều đưa ra hàng rào kỹ thuật dưới dạng những tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn đo lường mức độ phát triển bền vững và tác động của doanh nghiệp đến cộng đồng (ESG) đối với hàng hóa nhập khẩu.

Do đó, khi ra thị trường quốc tế, những hàng hóa này phải đảm bảo tiêu thụ rất ít năng lượng, phát thải ít ra môi trường… Riêng đối với thị trường châu Âu, từ năm 2026 bắt đầu áp dụng thuế carbon, tức là kiểm đếm lượng phát thải như carbon trên sản phẩm Việt Nam xuất khẩu vào châu Âu và đây là lần đầu tiên họ chính thức chuyển từ hàng rào kỹ thuật sang hàng rào thuế quan.

Mặt khác, liên quan đến đứt gãy chuỗi cung ứng, rõ rệt nhất là thời kỳ đại dịch COVID-19, những biến động chính trị ảnh hưởng trực tiếp lên chuỗi cung ứng năng lượng, làm thay đổi về giá dầu, giá khí…

Vì vậy, theo ông Đặng Hoàng Dũng, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) thời gian tới đây sẽ phải xử lý được cả hai thách thức lớn nhất là thị trường quốc tế và chuỗi cung ứng này, để có thể dự báo được tốt hơn, qua đó giúp cơ quan chức năng hoạch định tốt về nhu cầu tiêu thụ năng lượng.

“Nếu có số liệu chính xác, chúng ta có thể dự đoán được nhu cầu về năng lượng cho nền kinh tế trong 1, 2 thậm chí là 5 năm tới để chủ động hơn trong sản xuất, cung ứng và quản lý năng lượng,” đại diện Bộ Công Thương nói.

Tọa đàm: “Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Cần chính sách đồng bộ và khả thi,” do Tạp chí Công Thương tổ chức. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo thống kê của EVN, cả nước có khoảng hơn 2,5 triệu doanh nghiệp bao gồm sản xuất và thương mại dịch vụ cùng các doanh nghiệp về nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản…

Ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho hay các doanh nghiệp này sử dụng điện chiếm khoảng 82% và riêng ngành công nghiệp sử dụng khoảng 53% điện của toàn quốc.

“Trong năm 2024, sản lượng điện thương phẩm của toàn quốc là 216 tỷ kWh, thì nhóm công nghiệp và thương mại dịch vụ đã chiếm 173 tỷ kWh và khi phân tích sâu hơn về nhóm khách hàng là những doanh nghiệp sản xuất trọng điểm, chúng ta có khoảng hơn 4.000 doanh nghiệp đã sử dụng hết 34% về điện,” đại diện EVN dẫn chứng.

Chuyển đổi để phát triển bền vững

Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là một chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước trong rất nhiều năm qua. Ngay từ trước khi Quốc hội khóa XII ban hành Luật sử dụng kiệm năng lượng và hiệu quả năm 2010, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các chương trình sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Cụ thể, năm 2006 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (VNEEP) giai đoạn 2006-2010; sau đó năm 2012 Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành quyết định cho giai đoạn năm 2012-2015; năm 2019 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chương trình giai đoạn 2019-2030.

Đại diện EVN cho biết thực hiện chương trình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả do Thủ tướng Chính phủ ban hành và Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, việc tiết kiệm điện thời gian qua đã được các địa phương, doanh nghiệp và người dân thực hiện rất tốt.

Ví dụ, năm 2024 cả nước tiết kiệm được khoảng 2,64% lượng điện năng tiêu thụ (yêu cầu trong Chỉ thị 20 là 2%). Đáng chú ý, trong các doanh nghiệp trọng điểm, nhiều doanh nghiệp sản xuất ximăng và sắt thép đã áp dụng nhiều giải pháp để giảm tiêu thụ điện, bằng cách thu hồi nhiệt trong quá trình sản xuất để đưa vào trong các lò luyện sắt thép, xi măng…, đồng thời sử dụng tiềm năng này để phát điện.

Bên cạnh đó, mặc dù nhu cầu sử dụng điện tăng cao, sản lượng điện tăng rất nhanh, nhưng công suất đỉnh thì lại tăng không tương đồng với sản lượng điện và để làm được điều này là nhờ thực hiện rất tốt việc dịch chuyển phụ tải.

“Các doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm và sử dụng lượng năng lượng lớn đã dịch chuyển biểu đồ phụ tải ra khỏi những giờ mà hệ thống điện có khó khăn. Do vậy, biểu đồ phụ tải, không riêng gì của các doanh nghiệp, mà của cả hệ thống điện đã tốt hơn rất nhiều so với năm trước đây,” ông Võ Quang Lâm cho hay.

Doanh nghiệp đầu tư công nghệ cao, gia tăng giá trị xuất khẩu. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+)

Hiện nay, về cơ bản, các văn bản pháp lý liên quan đến việc quản lý và sử dụng năng lượng đã cơ bản đầy đủ, song đánh giá cho thấy Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sau gần 15 năm triển khai cũng bộc lộ nhiều bất cập khi nền kinh tế và bối cảnh toàn cầu thay đổi nhanh chóng.

Vì vậy, việc sửa đổi lần này được kỳ vọng sẽ mở ra cánh cửa mới, nâng cao tính thực tiễn, khả thi, thống nhất của hệ thống luật pháp trong các hoạt động sử dụng năng lượng, giúp Việt Nam kịp thời tận dụng, thu hút và huy động được các nguồn lực quốc tế để hỗ trợ, thúc đẩy quá trình đầu tư tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi thị trường các sản phẩm tiết kiệm năng lượng.

Theo ông Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, việc sửa đổi, bổ sung Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả lần này cũng là một cách thức để Việt Nam đáp ứng được cam kết đã đặt ra với quốc tế, đó là đạt phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

“Những nội dung của dự án luật sửa đổi, bổ sung lần này về cơ bản cũng đã đáp ứng được các tiêu chí mà Việt Nam chúng ta tham gia là thành viên, nhất là đối với Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu,” ông Nguyễn Phương Tuấn cho hay.

Về phía Bộ Công Thương, sau khi sửa luật, cơ quan này cũng lên kế hoạch sửa đồng bộ các văn bản liên quan. Theo đó, các nghị định, thông tư sẽ hướng dẫn chi tiết từng đối tượng, khi bị tác động thì họ phải chuẩn bị thực hiện những gì để đảm bảo thực thi được những nhiệm vụ quan trọng đặt ra trong lần sửa đổi này.

“Khi Luật được ban hành, chắc chắn các tập đoàn, tổng công ty có liên quan sẽ xây dựng kế hoạch để triển khai, đơn cử như EVN hiện đang xây dựng kế hoạch 5 năm và tất cả các đơn vị khác cũng sẽ xây dựng kế hoạch tương tự như vậy để đề ra các chỉ tiêu cụ thể trên cơ sở luật khung và các giải pháp, nhiệm vụ cần thực hiện để đạt được mục tiêu đó,” ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công nói./.

(Vietnam+)