Sứ mệnh hàn gắn của 'võ sĩ mặc vest' Lee Jae-myung

Sáng 4/6/2025, ông Lee Jae-myung, ứng cử viên đảng Dân chủ (DP), đã được Ủy ban Bầu cử Quốc gia Hàn Quốc xác nhận giành chiến thắng trong cuộc bầu cử và ngay lập tức tiếp quản quyền điều hành đất nước, đồng thời đảm nhiệm cương vị Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang. Với 100% số phiếu được kiểm, ông Lee Jae-myung giành được 49,42% trong tổng số gần 35 triệu phiếu bầu, vượt qua đối thủ Kim Moon-soo thuộc đảng Quyền lực Nhân dân (PPP), người giành được 41,15%.

Xuất thân cơ hàn

Ông Lee Jae-myung sinh năm 1963 trong một gia đình nghèo có 7 người con tại tỉnh Andong, Hàn Quốc. Tuổi thơ của ông gắn liền với cực nhọc và khó khăn. Bỏ học từ cấp 2 để làm công nhân nhà máy ở Seongnam, Lee Jae-myung sau đó gặp phải tai nạn lao động dẫn đến thương tật vĩnh viễn cánh tay trái. Ông thậm chí từng rơi vào tuyệt vọng tới mức muốn tìm cách tự tử.

Biến cố và nghịch cảnh, đổi lại, dường như đã bồi đắp cho ông một niềm tin và quan điểm sống, cũng như lập trường chính trị mang màu sắc cấp tiến, nhấn mạnh công bằng xã hội và quyền lợi người lao động. Không có điều kiện đi học chính quy, ông Lee Jae-myung đã tự thi lấy bằng tương đương trung học, bước chân vào cánh cổng Đại học Chung-Ang theo diện học bổng ngành luật và đỗ kỳ thi luật sư năm 1986. Trước khi bước vào con đường chính trị, ông là một luật sư nhân quyền.

Từ công nhân tới ông chủ Nhà Xanh.

Sự nghiệp chính trị của ông bắt đầu từ năm 2006 dù chủ yếu là thất bại, từ cuộc tranh cử chức Thị trưởng Seongnam (2006) cho tới ghế nghị sĩ (năm 2008). Ông Lee Jae-myung chỉ giành được chiến thắng đầu tiên vào năm 2010 và tái đắc cử năm 2014 với chức danh Thị trưởng Seongnam. Đây cũng chính là giai đoạn ông đặt nền tảng cho các chính sách phúc lợi mang đậm dấu ấn cá nhân sau này như thu nhập cơ bản cho thanh niên, đồng phục học sinh miễn phí và chăm sóc sau sinh không mất phí.

Ông Lee Jae-myung tranh cử tổng thống lần đầu vào năm 2017 nhưng chỉ về thứ 3 trong cuộc bỏ phiếu sơ bộ. Một năm sau đó, ông trở thành Thống đốc tỉnh Gyeonggi (2018-2021), khu vực đông dân nhất Hàn Quốc. Các chính sách mang dấu ấn Lee Jae-myung sau đó nhanh chóng lan tỏa khắp cả nước và dù thua sát nút ông Yoon Suk-yeol với cách biệt chỉ 0,73% trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2022, ông Lee Jae-myung sau đó ghi điểm mạnh mẽ khi được bầu làm nghị sĩ khu vực Gyeyang-B, thành phố Incheon và đảm nhiệm 2 nhiệm kỳ liên tiếp với tư cách Chủ tịch DP, dẫn dắt chính đảng này tới chiến thắng quan trọng tại Quốc hội năm 2024.

Cơn địa chấn làm nên bước ngoặt

Ngã rẽ đột ngột diễn ra vào tháng 12/2024 khi cựu Tổng thống Yoon Suk-yeol bất ngờ ban bố thiết quân luật. Ngay giữa lúc đang có buổi livestream trên YouTube, ông Lee Jae-myung đã tới tòa nhà Quốc hội, kêu gọi người dân “bảo vệ đất nước”. Không thể qua cổng khi cảnh sát phong tỏa, ông đã trèo tường vào bên trong tòa nhà Quốc hội và tiếp tục livestream toàn bộ quá trình. Video của chính trị gia này tạo nên cơn địa chấn trên các nền tảng mạng xã hội Hàn Quốc và thu hút tới 2,4 triệu lượt xem.

Những sự kiện sau đó như Quốc hội hủy bỏ thiết quân luật, luận tội và phế truất Tổng thống Yoon Suk-yeol càng trở thành đòn bẩy chính trị mạnh mẽ, góp phần giúp ông Lee Jae-myung tranh cử với khẩu hiệu “Phán xét những thế lực đảo chính”. Ông nhận được đề cử của DP mà không gặp bất kỳ trở ngại nào và giành được 90% phiếu bầu sơ bộ, tiền đề để ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử bất thường ngày 3/6/2025, trở thành tân Tổng thống Hàn Quốc.

Dù vướng vào vô số tranh cãi, ông Lee Jae-myung vẫn thu hút được lực lượng ủng hộ đông đảo, cả trong và ngoài chính giới, từ những người ủng hộ cải cách, cho tới những lực lượng thân cận hình thành trên từng giai đoạn sự nghiệp của ông như bạn học đại học, đồng nghiệp khi làm thị trưởng, thống đốc, cho tới các đồng nghiệp là nghị sĩ. Từ vị trí bị xem là “kẻ ngoài lề” trong chính nội bộ DP vốn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ cựu Tổng thống Moon Jae-in, ông từng bước vươn lên trở thành ứng cử viên tổng thống không thể thay thế, thậm chí còn được mệnh danh là “Eodaemyeong” (tạm dịch “Tổng thống dù sao cũng sẽ là Lee Jae-myung”). Trong những tuần trước cuộc bầu cử, ông luôn được tin là người sẽ chiến thắng, khi đối thủ Kim Moon-soo thường bị bỏ xa khoảng 20 điểm phần trăm trong các cuộc thăm dò ý kiến.

Hãng tin Al Jazeera dẫn bình luận của Lee Myung-hee, chuyên gia về chính trị Hàn Quốc tại Đại học Michigan nhận định về nhà lãnh đạo mới tại Nhà Xanh: “Ông ấy có phong cách giao tiếp thẳng thắn và trực tiếp, rất nhạy bén với các xu hướng xã hội và chính trị. Đây là điều hiếm thấy ở các chính trị gia Hàn Quốc cùng thế hệ ông. Tuy nhiên, phong cách giao tiếp này có thể trở thành trở ngại khi dễ làm mất lòng người khác”. Thực tế là trong chiến dịch tranh cử, ông Lee Jae-myung đã giảm bớt các lập trường cấp tiến để ưu tiên xây dựng hình ảnh lãnh đạo thực tế hơn, cũng như đưa ra chương trình nghị sự kinh tế theo chủ nghĩa dân túy có phần dễ tiếp nhận hơn, một trong những yếu tố giúp ông nâng cao vị thế trong nước.

Trong bài phát biểu sáng 4/6 trước hàng nghìn người ủng hộ, ông kêu gọi người dân “bước về phía trước với hy vọng và bắt đầu lại từ hôm nay... Dù từng có những bất đồng, kể cả với những người không ủng hộ, họ vẫn là công dân của cùng một đất nước”.

Thách thức

Nắm quyền trong bối cảnh xã hội Hàn Quốc chứng kiến những mâu thuẫn chính trị và bất ổn sâu sắc, “võ sĩ mặc vest” Lee Jae-myung tất nhiên sẽ phải đối mặt với loạt thách thức lớn, thậm chí đã tồn tại qua nhiều thế hệ lãnh đạo gần đây.

Trong ngắn hạn, đòi hỏi trước mắt đối với tân Tổng thống Hàn Quốc là làm thế nào giải quyết bài toán khủng hoảng niềm tin chính trị khi cú sốc thiết quân luật đã làm lộ sáng hơn những vết nứt xã hội vốn đã hiển hiện từ chiến thắng tranh cử gần như sít sao của cựu Tổng thống Yoon Suk-yeol và liên tiếp các bê bối sau đó. Niềm tin chính trị không chỉ là vấn đề của các chính sách mà còn là vấn đề liên quan tới văn hóa chính trị và minh bạch trong quản trị. “Vết cứa” từ bê bối thiết quân luật 6 tháng trước đã khơi lại những lo ngại và ký ức chưa xóa nhòa về giai đoạn lịch sử đen tối của Hàn Quốc, khi các quyền tự do dân sự bị siết chặt đến ngạt thở. Với những tâm lý dè dặt và hoài nghi trong xã hội hiện nay, tân Tổng thống Hàn Quốc cần một cách tiếp cận mềm dẻo, tăng cường đối thoại công khai, minh bạch hóa các quyết sách và xây dựng các kênh phản hồi hiệu quả từ người dân.

Ông Lee Jae-myung đặt mục tiêu trọng tâm là vực dậy nền kinh tế sau những khó khăn do đại dịch và các chính sách trước đó chưa thực sự hiệu quả. Trong quý đầu tiên năm nay, nền kinh tế Hàn Quốc tăng trưởng chậm hơn dự kiến khi vừa hứng chịu những căng thẳng kinh tế toàn cầu, vừa chịu sức ép từ tình trạng hỗn loạn trong nước do lệnh thiết quân luật ngắn hạn của cựu Tổng thống Yoon Suk-yeol. Ông Lee Jae-myung cam kết nâng cao chất lượng cuộc sống thông qua các chính sách cụ thể như đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI), bước đi chiến lược nhằm đưa Hàn Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Việc thúc đẩy đầu tư công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số đang là xu thế hợp thời, không chỉ giúp tăng năng suất lao động mà còn tạo ra các ngành nghề mới, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Tuy nhiên, bài toán vực dậy nền kinh tế cũng sẽ đối mặt nhiều trở lực hơn khi đi kèm với đó là vấn đề già hóa dân số. Số liệu thống kê từ Bộ Tư pháp Hàn Quốc cho biết, dân số trên 65 tuổi tại Hàn Quốc đạt hơn 10 triệu người, chiếm 19,51% tổng số dân. Tốc độ già hóa dân số dự kiến sẽ còn diễn ra nhanh hơn nữa, trong đó dân số cao tuổi có thể sẽ vượt quá 30% vào năm 2035 và đạt 40% vào năm 2050. Gia tăng dân số già tỷ lệ thuận với số người phụ thuộc. Nói cách khác là số người cần nhận lương hưu và trợ giúp về bảo hiểm y tế ngày càng tăng, áp lực tài chính đối với cả lương hưu quốc gia và bảo hiểm y tế đều không ngừng tăng theo. Do đó, một đề xuất của tân Tổng thống Hàn Quốc là khấu trừ thuế theo số con nhằm khuyến khích tăng tỷ lệ sinh, giải quyết vấn đề già hóa dân số, đặc biệt chú ý bởi tiềm năng trong chiến lược phát triển bền vững dân số và lực lượng lao động tương lai.

Nhà lãnh đạo mới tại Seoul đã đề xuất chính sách làm việc 4-5 ngày mỗi tuần, một sáng kiến nhằm cân bằng giữa công việc và cuộc sống, giảm áp lực lao động, đồng thời thúc đẩy tiêu dùng nội địa tại quốc gia nơi áp lực xã hội là vấn nạn lớn với giới trẻ và người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, việc triển khai cần có lộ trình rõ ràng, đảm bảo không làm giảm năng suất lao động hay ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp trọng điểm.

Những vấn đề trung hạn như tăng trưởng bền vững, chính sách nhà ở và cải thiện môi trường kinh doanh trong khi đó lại càng đòi hỏi sự cân nhắc sâu sắc và giải pháp toàn diện. Thứ nhất, Hàn Quốc cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ dựa nhiều vào xuất khẩu và công nghiệp nặng sang phát triển các ngành công nghệ cao, dịch vụ và kinh tế xanh. Điều này thực tế đòi hỏi đầu tư mạnh vào nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Thứ hai, giá nhà đất tại Hàn Quốc, đặc biệt là ở Seoul và các thành phố lớn, ở mức cao khiến nhiều người trẻ và tầng lớp trung lưu gặp khó khăn trong tiếp cận nhà ở. Để giải quyết bài toán đầy thách thức này, chính quyền tân Tổng thống cần có các chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội, kiểm soát giá bất động sản và phát triển các khu đô thị mới bền vững, một lộ trình dài hơi và tiêu tốn nhiều tâm tư. Thứ ba, trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt cả ở khu vực và quốc tế, để thu hút đầu tư trong và ngoài nước, Hàn Quốc cần cải thiện môi trường pháp lý, giảm thủ tục hành chính, tăng cường minh bạch và bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Về đối ngoại, chính quyền mới tại Nhà Xanh sẽ phải cách hành xử tinh tế và cân bằng giữa các cường quốc với lợi ích quốc gia. Là đồng minh chiến lược của Mỹ nhưng Hàn Quốc cũng có quan hệ kinh tế sâu rộng với Trung Quốc. Việc duy trì liên minh Mỹ - Hàn là cần thiết để đảm bảo an ninh, đặc biệt trước các mối đe dọa từ Triều Tiên, nhưng không thể hoàn toàn xa lánh Trung Quốc và Nga vì lợi ích kinh tế và địa chính trị.

Trong khi đó, phát tín hiệu sẽ có cách tiếp cận khác so với người tiền nhiệm, người đã khiến quan hệ liên Triều rơi vào tình trạng tồi tệ nhất trong nhiều năm qua, tân Tổng thống Lee Jae-myung cam kết hàn gắn quan hệ và thúc đẩy phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên, tiếp nối lập trường truyền thống của đảng Dân chủ (DP). Sự lạc quan và quyết đoán qua các phát biểu cho thấy ông sẵn sàng linh hoạt trong đàm phán, sử dụng nhiều “quân bài” ngoại giao để đạt được mục tiêu hòa bình và ổn định. Ngoài Mỹ, Trung Quốc và Nga, Hàn Quốc cũng cần tăng cường quan hệ với các đối tác khác như Nhật Bản, Liên minh châu Âu và Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) để đa dạng hóa quan hệ quốc tế, giảm thiểu rủi ro từ các biến động địa chính trị.

Thái Hân