Sự tham gia của Bộ Dân tộc và Tôn giáo trong chương trình mục tiêu quốc gia là hết sức quan trọng
Địa bàn ưu tiên, tập trung chủ yếu của chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nên cần xác định rõ vị trí, vai trò và sự tham gia của Bộ Dân tộc và Tôn giáo là hết sức quan trọng và cần thiết.
XEM CLIP:
Chiều nay, Quốc hội thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.
Chương trình được hợp nhất từ 3 chương trình mục tiêu quốc gia: xây dựng nông thôn mới; giảm nghèo bền vững; phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Chương trình sau hợp nhất phải bảo đảm được tính kế thừa
Chủ trương này được kỳ vọng đặt nền tảng cho một chính sách liên tục, toàn diện và có trọng tâm cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong 10 năm tới. Tuy nhiên, đại biểu Cao Thị Xuân (đoàn Thanh Hóa) nhấn mạnh những băn khoăn về tính khả thi của chương trình khi nguồn lực thực hiện còn quá hạn chế.
Đại biểu Cao Thị Xuân (đoàn Thanh Hóa). Ảnh: Hoàng Hà
“Thời gian thực hiện chương trình là 10 năm, từ năm 2026 đến năm 2035. Tổng nguồn vốn dự kiến là 2,8 triệu tỷ đồng cho 10 năm, 500 nghìn tỷ cho 5 năm đầu, tuy nhiên trước mắt chỉ bố trí được 100 nghìn tỷ cho cả 3 chương trình trong 5 năm" - đại biểu Cao Thị Xuân dẫn báo cáo và đặt câu hỏi về mức độ phù hợp giữa mục tiêu và nguồn lực.
Theo đại biểu, mục tiêu rất tham vọng nhưng nguồn lực lại quá mỏng. “Với mục tiêu quá lớn mà nguồn lực chỉ có 100 nghìn tỷ đồng thì cần rà soát lại rất kỹ để bảo đảm tính khả thi. Đây là chương trình đầu tư công, nếu dàn trải, không trọng tâm, không đủ tiền thì sẽ dễ dẫn đến lãng phí”.
Đại biểu thống nhất cao với chủ trương của Thường vụ Quốc hội là hợp nhất thành 1 chương trình. Tuy nhiên, chương trình sau hợp nhất phải bảo đảm được tính kế thừa, tính liên tục, đa mục tiêu, có trọng tâm, trọng điểm và nhất quán của cả 3 chương trình cũ.
Trong tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra đã nêu khá rõ: khi tích hợp lại có 2 hợp phần chính. Hợp phần 1 dùng chung cho cả nước, có 10 nhiệm vụ. Hợp phần 2 ưu tiên tập trung phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (nhóm đặc thù, 5 nhiệm vụ).
Tuy nhiên, khi thẩm tra, cơ quan có đề nghị phải rà soát lại thật kỹ để nhận diện rõ đâu là sự kế thừa từ 3 chương trình cũ, đâu là chính sách mới, đâu là nội dung lồng ghép.
Tại Thông báo số 4655 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 27/11 nêu rõ: Thống nhất giao một cơ quan làm đầu mối, làm chủ chương trình, làm rõ trách nhiệm của cơ quan chủ chương trình và giao rõ cơ quan chủ trì từng hợp phần.
Nhấn mạnh địa bàn ưu tiên, tập trung chủ yếu của chương trình là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đại biểu đề nghị cần xác định rõ vị trí, vai trò và sự tham gia của Bộ Dân tộc và Tôn giáo trong triển khai chương trình là hết sức quan trọng và cần thiết.
“Tôi đề nghị giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì hợp phần 2, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì hợp phần 1, còn chủ chương trình tổng thể là 1 bộ duy nhất như đã thống nhất" - đại biểu Cao Thị Xuân nói.
Theo bà Xuân, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chưa tiếp thu rõ ràng kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong tờ trình. Bà đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Thông báo số 4665 và có giải trình thỏa đáng vì sao không thực hiện theo kết luận của Thường vụ Quốc hội.
“Tôi đề nghị ban soạn thảo cần nghiêm túc tiếp thu ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, báo cáo thẩm tra của Hội đồng Dân tộc và các cơ quan của Quốc hội để trình ra trước khi Quốc hội bấm nút thông qua chương trình này” - đại biểu Cao Thị Xuân nhấn mạnh.
Đề xuất đa dạng hóa nguồn vốn
Về cơ chế huy động nguồn lực, đại biểu tỉnh Thanh Hóa bày tỏ lo ngại khi trong 100 nghìn tỷ đồng dự kiến cho 5 năm đầu, ngân sách nhà nước chỉ chiếm 8%, địa phương phải đối ứng tới 33%. Địa phương triển khai chương trình này lại chính là các tỉnh miền núi, vì thế quy định này sẽ tạo khó khăn cho địa phương. Việc huy động từ người dân và doanh nghiệp tới 28-30% rất khó khả thi.
Ảnh minh họa: Công Sáng
Đồng tình với ý kiến của đại biểu Cao Thị Xuân, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) cho rằng nhiều tỉnh miền núi có điều kiện ngân sách hạn hẹp nên việc huy động vốn địa phương sẽ rất khó khăn. Vấn đề đặt ra là làm sao để nguồn vốn có thể đáp ứng việc thực hiện các mục tiêu lớn mà chương trình đã đề ra.
Đại biểu Mai Văn Hải đề xuất cần đa dạng hóa các nguồn vốn, không chỉ dựa vào ngân sách nhà nước mà còn huy động từ các thành phần kinh tế, doanh nghiệp, ngân hàng, người dân.
Phải giải quyết được sự khác biệt đặc thù vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi
Phát biểu tại tổ, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) cho hay: 3 chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025 đều hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, nhưng bản chất cốt lõi của từng chương trình có sự khác biệt rõ rệt.
Chương trình xây dựng nông thôn mới tập trung vào chuẩn hóa hạ tầng và dịch vụ công ở khu vực nông thôn nói chung, với hệ thống tiêu chí mang tính phổ quát, hướng đến phát triển đồng đều giữa các vùng.
Chương trình giảm nghèo bền vững chú trọng tháo gỡ các nút thắt về sinh kế, việc làm, và bảo đảm an sinh xã hội cho hộ nghèo trên phạm vi cả nước.
Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi lại có tính chất hoàn toàn đặc thù: giải quyết những vấn đề lịch sử kéo dài, tích tụ nhiều đời, gắn với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, hạ tầng thiếu đồng bộ, tập quán sản xuất khác biệt, khoảng cách phát triển sâu rộng và yêu cầu bảo tồn văn hóa, giữ vững an ninh biên giới. Đây là chương trình duy nhất trực tiếp xử lý “lõi nghèo”, “lõi khó khăn” và “lõi yếu thế” của quốc gia.
Chính vì bản chất khác nhau nên cơ chế thực hiện, đối tượng thụ hưởng, phương thức đầu tư và cách tiếp cận chính sách của từng chương trình không thể đồng nhất.
Do đó, khi triển khai chủ trương tích hợp, thách thức lớn nhất là làm sao vẫn bảo đảm tính đặc thù, liên tục và trọng tâm của chính sách dân tộc, không để các mục tiêu đặc thù bị hòa loãng vào mục tiêu chung.
