Bảo đảm nguồn lực, nâng cao hiệu quả triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Đoàn Khánh Hòa). (Ảnh: DUY LINH)

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Các ý kiến đại biểu bày tỏ thống nhất về sự cần thiết hợp nhất ba Chương trình mục tiêu quốc gia thành một Chương trình để khắc phục tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chính sách, nhiều đầu mối quản lý, nhằm bảo đảm hiệu quả; tập trung nguồn lực và tăng vai trò chủ động của địa phương.

Phân bổ nguồn lực có trọng tâm, trọng điểm

Vấn đề phân bổ nguồn vốn và tỷ lệ đối ứng của địa phương là nội dung được nhiều đại biểu quan tâm. Đại biểu Chamaleá Thị Thủy (Đoàn Khánh Hòa) nhận thấy có bất cập trong việc phân bổ nguồn lực. Theo nghiên cứu, tổng nguồn lực dự kiến là 1.500 tỷ đồng nhưng tỷ lệ phân bổ cho chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chỉ chiếm 13,3%. Đại biểu nêu rõ, đây là khu vực rất khó khăn, cần đầu tư lớn để thu hẹp khoảng cách phát triển. Khu vực này chiếm khoảng 75% diện tích cả nước, nhưng chỉ đóng góp chưa tới 20% GDP và tỷ lệ hộ nghèo cao gấp 3-4 lần mức trung bình cả nước, với nhiều địa phương lên tới 50%.

Đại biểu Chamaleá Thị Thủy (Đoàn Khánh Hòa). (Ảnh: DUY LINH)

Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu ưu tiên điều chỉnh phân bổ nguồn lực theo hướng tập trung ít nhất 70% tổng nguồn lực cho vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Việc này nhằm giải quyết triệt để các vấn đề cốt lõi như hạ tầng, giáo dục, y tế và sinh kế bền vững.

Bày tỏ tán thành với ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc nêu tỷ lệ huy động vốn của địa phương dự kiến trên 33% là quá lớn; thực tế, nhiều địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chỉ có khả năng đối ứng tối đa là 10%; đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Đoàn Khánh Hòa) đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu bổ sung nguyên tắc phân bổ vốn đối ứng dựa vào khả năng cân đối của từng địa phương.

Dẫn báo cáo thẩm tra,chỉ ra 6/58 nội dung của Hợp phần 1 thuộc chương trình khác (văn hóa và y tế) và nếu tiếp tục bố trí vốn sẽ gây trùng lắp và dàn trải, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát và quy định các nội dung hợp phần bảo đảm tính thống nhất, không bị trùng lắp trong vốn đầu tư, nhằm hạn chế thất thoát và nâng cao hiệu quả.

Đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn thành phố Hà Nội). (Ảnh: TL)

Còn đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn thành phố Hà Nội) đề nghị việc phân bổ vốn cần trên cơ sở nhu cầu thực tế của địa phương để bảo đảm nguồn vốn được sử dụng hiệu quả; những địa phương không giải ngân được hoặc giải ngân đạt thấp có thể điều chuyển sang các địa phương có nhu cầu cao hơn. Theo đó, cần có nguyên tắc về thứ tự ưu tiên phân bổ vốn cho các đối tượng, nội dung nhiệm vụ để đạt được các mục tiêu có tính chất đặc thù, bao trùm, tập trung giải quyết những nội dung, nhiệm vụ khó khăn nhất.

Đồng tình với quan điểm của Chính phủ là cần tạo ra “cú hích” phát triển, đại biểu Lê Nhật Thành cho rằng nên nhất quán quan điểm tập trung và ưu tiên nguồn lực để phát triển kinh tế-xã hội khu vực này, trong đó ngân sách Trung ương giữ vai trò quan trọng và quyết định. Trong điều kiện các địa phương khó cân đối ngân sách, khả năng đối ứng thấp, đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm bố trí ngân sách Trung ương ít nhất là bằng giai đoạn 2021-2025 cho Hợp phần này.

Cần thiết xây dựng chỉ tiêu linh hoạt, phù hợp với từng khu vực

Đại biểu Chamaleá Thị Thủy đặt vấn đề về tính xác thực và tính khả thi của các chỉ tiêu. Chương trình đặt ra tỷ lệ rất cao: 90% số xã đạt chuẩn vào năm 2030, trong đó 50% là xã vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Đại biểu cho rằng đây là mục tiêu đáng trân trọng, nhưng thực tế phần lớn các xã chưa đạt chuẩn đều nằm ở các khu vực này, nơi hạ tầng yếu và nguồn lực đầu tư còn hạn chế. Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu và xem xét xây dựng các chỉ tiêu linh hoạt hơn và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của từng khu vực. Đồng thời, có thể thí điểm bổ sung một tiêu chí về chuyển đổi số để phù hợp với xu hướng hiện đại hóa, giúp các xã tiếp cận nhanh hơn với dịch vụ công, giáo dục và y tế, cũng như tăng hiệu quả giám sát.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Đoàn Khánh Hòa). (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương nêu ý kiến về cơ sở thực hiện, dẫn báo cáo thẩm tra chỉ ra rằng chưa ban hành tiêu chí nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và chưa có kết quả phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo Nghị định số 272/2025/NĐ-CP của Chính phủ, gây thiếu cơ sở để xác định mục tiêu và phân bổ vốn. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu và cần bổ sung tại dự thảo Nghị quyết nội dung quy định rõ trách nhiệm của Chính phủ phải ban hành đầy đủ các tiêu chí, bao gồm tiêu chí nông thôn mới, tiêu chí giảm nghèo đa chiều và phân định xã, thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, cần ấn định thời gian để Chính phủ và các Bộ, ngành Trung ương tập trung triển khai thực hiện, tránh chậm trễ do thiếu quy định.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn thành phố Đà Nẵng). (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn thành phố Đà Nẵng) dẫn báo cáo thẩm tra chỉ ra chưa ban hành tiêu chí nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và chưa có kết quả phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo Nghị định số 272/2025/NĐ-CP của Chính phủ, dẫn đến chưa có căn cứ pháp lý hoàn chỉnh để xác định chính xác địa bàn và đối tượng thụ hưởng của Chương trình. Như vậy, theo đại biểu, nguồn lực sẽ có thể đến nơi không cần, những nơi cần lại có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.

Từ những lý do trên, đại biểu Bảo Trinh đề nghị: Trước khi phân bổ nguồn vốn, Chính phủ cần hoàn thiện công tác phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi, đồng thời ban hành bộ tiêu chí nông thôn mới phù hợp với đặc thù miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đúng tinh thần Kết luận 65 -KL/TW của Bộ Chính trị. Đồng thời, rà soát các danh mục đầu tư trùng lặp và các nhiệm vụ thường xuyên của các bộ, ngành.

THU HẰNG