Sự thật 'đáng sợ' về Sora

Nhiều người cho rằng ứng dụng Sora của OpenAI đánh dấu một kỷ nguyên mới cho mạng xã hội. Nhưng sự thật không phải vậy - nó chỉ đang “hồi sinh” lại phiên bản cũ của thế giới trực tuyến mà chúng ta đang sống. Một bài viết trên Wired đã phân tích "sự thật đáng sợ" về Sora.

Một công cụ sáng tạo đầy tiềm năng, nhưng cũng đầy nguy cơ

Về mặt sáng tạo thuần túy, Sora, ứng dụng tạo video bằng trí tuệ nhân tạo mới của OpenAI, thực sự là một bước ngoặt.

Bạn chỉ cần tưởng tượng bất kỳ tình huống nào - và nó sẽ xuất hiện ngay lập tức: Freddy Krueger thi Dancing With the Stars, hay ông Rogers dạy Tupac Shakur hát bản rap huyền thoại Hit Em Up. Nhưng cũng như những đổi mới đáng kinh ngạc của nó, Sora mang theo nhiều tiềm năng gây hại.

Từ khi công nghệ AI tạo sinh (generative AI) ra đời, khả năng bị lạm dụng luôn đi kèm với sức mạnh sáng tạo. Sora chỉ đơn giản là nối dài lịch sử của những “ảo tưởng tinh vi” trong thế giới hình ảnh - khiến chúng trở nên sống động, kỳ lạ và khó tin hơn bao giờ hết.

Nhà nghiên cứu xã hội Marlon Twyman (Đại học Nam California - USC Annenberg) nói: Sự hoài nghi cần trở thành phản xạ mặc định của chúng ta khi bước vào thời đại này".

Ngay cả Sam Altman, CEO của OpenAI, cũng hiểu rõ rủi ro đó. Ông cho rằng Sora có thể dẫn đến một “vụ nổ sáng tạo thời Cambri” trong nghệ thuật và giải trí, nhưng đồng thời có thể khiến con người “bị hút vào dòng nội dung do AI tối ưu hóa để kích thích phản hồi”.

Sora chỉ là phiên bản nâng cấp của mạng xã hội cũ

Giống như Vine hay TikTok trước đây, Sora được thiết kế để gây nghiện: video dài 10 giây, cuộn vô tận, và người dùng có thể tạo phiên bản kỹ thuật số của chính mình để xuất hiện trong video (gọi là “cameo”) chỉ bằng vài dòng mô tả. Người dùng không cần tải lên ảnh hay video thật, tất cả đều được tạo bởi AI.

Chỉ trong tuần đầu tiên, Sora đã vượt mốc 1 triệu lượt tải, cho thấy sức hút khổng lồ giữa thời điểm mà sự thật và lý trí đang "mất giá".

Nhà phát triển Rudy Fraser, người sáng lập nền tảng Blacksky - nơi cung cấp công cụ tùy chỉnh và kiểm duyệt nội dung cho người dùng da màu trên Bluesky, nhận định: "Những nền tảng như Sora vốn đã phản xã hội và mang tính "vô cảm". Chúng từ bỏ nỗ lực kết nối con người thật với nhau, chỉ nhằm kiếm tiền từ những kết nối nhân tạo và cảm giác dopamine được lập trình sẵn".

Theo Fraser, Sora không mở ra kỷ nguyên mới, mà chỉ cố níu kéo mô hình mạng xã hội đã lỗi thời. “Chúng ta đã đi qua thời của hashtag, câu view và khao khát lan truyền,” ông nói.

Khi công nghệ giải quyết những vấn đề... không tồn tại

Trên mạng, nhiều người châm biếm rằng Sora chỉ là giải pháp cho vấn đề không có thật.

Nhà biên kịch hài Matt Buechele nói đùa trên Instagram: "Họ bảo: Hãy thử app mới này, bạn có thể làm cho một con nai đi spa", nhưng mà bệnh... ung thư vẫn còn đó mà".

Theo Fraser, làn sóng các nền tảng “ảo hóa con người” ngày càng nhiều bởi chính những ông lớn công nghệ từng làm xói mòn niềm tin công chúng qua các thuật toán chia rẽ, giờ lại kiếm tiền trên sự cô lập mà họ tạo ra.

"Họ xây dựng những không gian nơi con người bao quanh mình bằng những con bot nịnh hót", ông nói.

Khi “xã hội” không còn nghĩa là xã hội

Các chuyên gia cho rằng thời đại nội dung hiện nay đang đề cao hình thức hơn nội dung, tối ưu hóa hơn là cảm xúc thật của con người. Chúng ta sống qua màn hình, vừa xem người khác, vừa để người khác xem mình, trở thành một nền văn hóa “nhìn ngắm” liên tục.

Twyman nhận định: “Sora không thay đổi hành vi này, nhưng nó làm thay đổi hoàn toàn ý nghĩa của từ xã hội. Giờ đây, ‘xã hội’ không còn là về nội dung nữa, mà là về tầm nhìn của người đăng. Không còn là video nói gì, mà là tôi thể hiện tôi là ai".

Ngày trước, các nền tảng mạng xã hội được sinh ra để trao quyền cho tiếng nói thật - nơi YouTuber, nhà hoạt động, nhà báo, nghệ sĩ hay những người bình thường có thể bày tỏ quan điểm, góp phần tạo nên các phong trào xã hội như Mùa xuân Ả Rập, Black Lives Matter hay #MeToo. Nhưng Sora xóa bỏ hoàn toàn nhu cầu đó.

Nó ngầm tuyên bố rằng “nói thật” không còn giá trị nữa. Sora chỉ quan tâm đến giải trí và ảo giác. Niềm vui, nỗi sợ và ảo giác tập thể.

Ngày càng nhiều video phi lý, kỳ lạ và khó tin xuất hiện trên Sora, thứ mà Sam Altman gọi là “fan fiction tương tác kiểu mới”. Phần lớn nội dung này mang yếu tố hài hước và siêu thực, giống như thời kỳ đầu của Vine hay TikTok.

Giáo sư Jeff Hancock, Giám đốc Phòng thí nghiệm Truyền thông Xã hội của Đại học Stanford, ví Sora như rạp chiếu phim chứ không phải là bản tin thời sự: "Người ta đến đó vì biết nó không thật. Họ muốn xem những điều không thể xảy ra. Nhưng việc tin rằng nội dung tạo trong Sora sẽ ở yên trong đó và không bị lạm dụng là một suy nghĩ quá ngây thơ", ông nói.

Hancock cho rằng Sora không phải dấu chấm hết của mạng xã hội, mà là một nhánh mới trong hệ sinh thái truyền thông: "Những không gian tưởng tượng do AI tạo ra sẽ không thay thế mạng xã hội truyền thống, mà chỉ thêm một tầng mới vào trải nghiệm số".

Ông cũng cho rằng con người chưa sẵn sàng từ bỏ cảm giác được nhìn thấy người thật: "Một phần sức hút của mạng xã hội đến từ tính chân thật, như truyền hình thực tế. Chúng ta thích xem người thật, cuộc sống thật. Còn với Sora, điều đó không còn rõ ràng nữa".

Mạng xã hội không "hỏng", nó đang vận hành đúng như được thiết kế

Sự thất vọng với mạng xã hội ngày nay của chúng ta là: tràn ngập quảng cáo, chia rẽ và thao túng, khiến nhiều người nghĩ rằng mạng xã hội đang sụp đổ.

Nhưng nhà phê bình công nghệ Nicholas Carr viết rằng: “Internet không hỏng, nó đang vận hành đúng như cách nó được thiết kế. Nó biến giấc mơ về giao tiếp hoàn hảo hiệu quả, tự do, đắm chìm - thành hiện thực, đồng thời cho thấy rằng giấc mơ ấy vốn chỉ là một ảo tưởng".

Sora chính là hình ảnh rõ nhất của ảo tưởng đó: nơi AI cho con người điều họ muốn thấy, chứ không phải điều họ cần biết, cần hiểu. Điều đó khiến Sora vừa hấp dẫn vừa đáng sợ. Và nó phản chiếu khủng hoảng niềm tin của kỷ nguyên kỹ thuật số, nơi ranh giới giữa thật và giả ngày càng mờ nhạt.

Nhật Hạ