Sự thật về chất độc xyanua

1. Xyanua là gì?

Xyanua là chất độc tác dụng nhanh có thể gây tử vong, cản trở khả năng sử dụng oxy của cơ thể. Xyanua có thể là chất khí hoặc chất lỏng không màu, chẳng hạn như hydro xyanua (HCN) hoặc xyanogen clorua (CNCl). Xyanua cũng có thể ở dạng tinh thể (rắn) như natri xyanua (NaCN) hoặc kali xyanua (KCN)…

Hàm lượng xyanua thấp được tìm thấy trong tự nhiên và trong một số sản phẩm. Xyanua được giải phóng từ các chất tự nhiên trong một số loại thực phẩm và trong một số loại thực vật, bao gồm cả hạt của một số loại trái cây thông thường. Xyanua có thể được sản xuất bởi một số vi khuẩn, nấm và tảo. Xyanua cũng được tìm thấy trong khói thuốc lá, khí thải xe cộ...

Xyanua là chất độc tác dụng nhanh có thể gây tử vong. Ảnh: Internet

2. Tính chất của xyanua là gì?

Có một số dạng hóa học của xyanua. Hydro xyanua là chất lỏng màu xanh nhạt hoặc không màu ở nhiệt độ phòng và là chất khí không màu ở nhiệt độ cao hơn. Nó thường có mùi hạnh nhân đắng nhưng không phải lúc nào cũng tỏa ra mùi và không phải ai cũng có thể phát hiện ra mùi này. Natri xyanua và kali xyanua là những loại bột màu trắng có thể có mùi giống hạnh nhân đắng.

Các hóa chất khác gọi là xyanua có thể tạo ra xyanua. Xyanogen clorua là một loại khí hóa lỏng không màu, nặng hơn không khí và có mùi hăng. Mặc dù một số hợp chất xyanua có mùi đặc trưng nhưng mùi không phải là cách tốt để nhận biết có xyanua hay không. Một số người không thể ngửi thấy mùi xyanua. Người khác ban đầu có thể ngửi thấy mùi lạ nhưng sau đó sẽ quen dần với mùi này.

3. Xyanua được sử dụng như thế nào?

Trong lịch sử, hydro xyanua đã được sử dụng làm vũ khí hóa học. Chất độc này được sử dụng làm vũ khí hóa học trong Thế chiến I. Các hợp chất chứa xyanua được sử dụng trong thuốc trừ sâu và thuốc khử trùng, nhựa, mạ điện, phát triển quang học và khai thác mỏ.

Các công ty thuốc nhuộm cũng sử dụng xyanua. Một số quy trình công nghiệp như sản xuất sắt thép, công nghiệp hóa chất và xử lý nước thải có thể tạo ra xyanua.

Ăn uống thực phẩm có chứa xyanua có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

4. Con người có thể tiếp xúc với xyanua như thế nào?

Mọi người có thể tiếp xúc với lượng xyanua thấp trong cuộc sống hàng ngày từ thực phẩm, hút thuốc và các nguồn khác. Ăn hoặc uống thực phẩm có chứa xyanua có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Hít thở khí xyanua, đặc biệt là trong không gian thông gió kém có khả năng gây hại lớn nhất. Việc phơi nhiễm gây chết người với xyanua chỉ do tai nạn hoặc hành động cố ý.

Ảnh hưởng sức khỏe do tiếp xúc với xyanua ở mức độ cao có thể bắt đầu sau vài giây đến vài phút.

5. Xyanua hoạt động như thế nào trong cơ thể?

Sau khi tiếp xúc, xyanua nhanh chóng đi vào máu. Cơ thể xử lý một lượng nhỏ xyanua khác với lượng lớn.

Với liều lượng nhỏ, xyanua trong cơ thể có thể được chuyển hóa thành thiocyanate, chất này ít gây hại hơn và được bài tiết qua nước tiểu. Trong cơ thể, xyanua với lượng nhỏ cũng có thể kết hợp với một hóa chất khác để tạo thành vitamin B 12, giúp duy trì tế bào thần kinh và hồng cầu khỏe mạnh.

Với liều lượng lớn, khả năng chuyển hóa xyanua thành thiocyanate của cơ thể bị hạn chế. Liều lượng lớn xyanua ngăn tế bào sử dụng oxy và cuối cùng những tế bào này sẽ chết. Tim, hệ hô hấp và hệ thần kinh trung ương dễ bị ngộ độc xyanua nhất.

6. Các dấu hiệu và triệu chứng cụ thể của ngộ độc xyanua là gì?

Ảnh hưởng sức khỏe do tiếp xúc với xyanua ở mức độ cao có thể bắt đầu sau vài giây đến vài phút. Một số dấu hiệu và triệu chứng của phơi nhiễm bao gồm:

Yếu người, đờ đẫn, bồn chồn
Đau đầu
Buồn nôn/cảm giác đau bụng

Nhịp tim nhanh hay chậmThở nhanh hay chậm
Thở hổn hển và khó thở
Mất ý thức, hôn mê
Co giật
Tổn thương phổi
Tim ngừng đập

Mức độ nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe phụ thuộc vào con đường và thời gian tiếp xúc, liều lượng và dạng xyanua.

7. Tiếp xúc với xyanua được điều trị như thế nào?

Ngộ độc xyanua được điều trị bằng thuốc giải độc đặc hiệu và chăm sóc y tế hỗ trợ tại bệnh viện hoặc bởi nhân viên cấp cứu đã được đào tạo. Điều quan trọng nhất là nạn nhân phải được điều trị y tế càng sớm càng tốt. Bệnh nhân thường được thở oxy.

Thuốc giải độc cho ngộ độc xyanua hữu ích nhất nếu được dùng càng sớm càng tốt sau khi tiếp xúc. Hai loại thuốc giải độc (natri nitrit và natri thiosulfate) thường được sử dụng để ngăn chặn tác động của ngộ độc xyanua nghiêm trọng. Các loại thuốc khác có thể cần thiết để kiểm soát các ảnh hưởng bổ sung tới sức khỏe của xyanua chẳng hạn như co giật. Những người gặp các dấu hiệu và triệu chứng nghiêm trọng cần được chăm sóc tích cực tại bệnh viện, đặc biệt là những người đã hôn mê. Bất kỳ sự chậm trễ nào cũng có thể dẫn đến tử vong.

Hoàng Nam