Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc

Các cường quốc trỗi dậy và suy tàn như thế nào?

Ra mắt vào năm 1987, cuốn sách kinh điển của nhà sử học Paul Kennedy bàn về tình hình sức mạnh quốc gia và quốc tế trong thời kỳ "hiện đại", hay hậu Phục hưng; giải thích quá trình trỗi dậy và suy tàn của các Cường quốc khác nhau trong suốt năm thế kỷ kể từ khi hình thành "nền quân chủ mới" ở Tây Âu; đưa ra dự báo về vị thế của một số quốc gia vào thời điểm cuối thế kỷ 20 (mà thực tiễn cho đến nay đã xác nhận tính đúng đắn hoặc thiếu chính xác của chúng).

Cuốn sách "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" từ khi vừa ra mắt đã nhận được sự quan tâm rất lớn từ giới nghiên cứu, và đặc biệt là các nhà hoạch định chính sách. Tác phẩm giúp người đọc trả lời các câu hỏi như: Để trở thành cường quốc, một quốc gia phải đánh đổi những gì? Điều gì khiến các cường quốc truyền thống ở châu Âu dần lụi tàn? Đứng trước hiện tại khó khăn, các quốc gia có thể học hỏi được gì từ quá khứ để không đi vào vết xe đổ của những đế chế một thời?...

Luận điểm bao trùm trong tác phẩm bao gồm hai ý: Một là, sức mạnh của một Cường quốc chỉ có thể được đong đếm trong tương quan với các nước khác. Hai là, uy thế về lâu về dài hoặc trong một xung đột cụ thể của một Cường quốc có mối tương liên chặt chẽ với các nguồn lực sẵn có và tính bền vững của nền kinh tế quốc gia.

Cụ thể, tác giả Paul Kennedy đã cố gắng tìm hiểu và giải thích cách thức mà các Cường quốc trỗi dậy và suy tàn cùng mối liên quan giữa chúng trong hơn năm thế kỷ, tính từ khi hình thành "những nền quân chủ mới" ở Tây Âu và sự khởi đầu của hệ thống các quốc gia có tầm vóc xuyên đại dương và toàn cầu. Cuốn sách này không tránh được việc bàn luận nhiều về những cuộc chiến tranh, đặc biệt là những cuộc xung đột lớn, kéo dài giữa các liên minh Cường quốc vốn tác động đến trật tự quốc tế. Không chỉ là một tác phẩm viết về lịch sử quân sự, cuốn sách này cũng chính là một công trình lịch sử kinh tế. Nó bàn luận về những thay đổi diễn ra trong các cán cân kinh tế toàn cầu từ năm 1500. Vấn đề mà sách tập trung vào là sự tương tác giữa kinh tế học và chiến lược, khi mà mỗi quốc gia hàng đầu trong hệ thống quốc tế nỗ lực gia tăng sự giàu có và sức mạnh của mình để trở thành (hay duy trì) cả hai khía cạnh.

Do đó, khái niệm "xung đột quân sự" trong tên phụ của cuốn sách luôn được xem xét trong bối cảnh "biến đổi kinh tế". Việc Cường quốc này chiến thắng hay Cường quốc kia sụp đổ trong thời kỳ này thường là hệ quả của [những] cuộc chiến kéo dài với sự tham chiến của các lực lượng vũ trang; nhưng nó cũng là hệ quả của việc tận dụng hiệu quả đến đâu các nguồn lực kinh tế sản xuất của quốc gia trong thời chiến, và xa hơn nữa, [là hệ quả] của phương cách một nền kinh tế quốc gia trỗi dậy hay sụp đổ, liên quan đến những quốc gia hàng đầu khác, trong những thập niên trước khi thực sự bùng nổ mâu thuẫn. Vì lý do này, tác giả Paul Kenedy cho thấy, việc tìm hiểu địa vị của một Cường quốc thay đổi như thế nào trong thời bình cũng quan trọng chẳng kém việc nước đó đã chiến đấu như thế nào trong thời chiến.

Hệ thống quốc tế thay đổi liên tục không chỉ do những hành động hết ngày này qua ngày khác của các chính khách và sự thăng trầm của các sự kiện chính trị, quân sự, mà còn do sự biến đổi sâu sắc trong nền tảng của quyền lực thế giới mà theo thời gian sẽ lộ diện. Paul Kennedy - một trong số ít học giả cố gắng tìm hiểu và giải thích được vấn đề này, đã cho thấy một vốn hiểu biết sâu rộng và cả khả năng phân tích, khái quát cao các dòng chảy chính của thế giới hiện đại thông qua cuốn sách này.

Với thông tin phong phú, vừa bao quát vừa chi tiết được trình bày trọn vẹn và khách quan; loạt bảng biểu cùng số liệu, bản đồ minh họa cho các dẫn chứng, sự kiện được nêu trong sách; lối viết giàu kiến thức nhưng không nặng nề, khô khan; đây sẽ là tác phẩm lý tưởng dành cho các độc giả quan tâm đến chủ đề lịch sử thế giới, lịch sử kinh tế-quân sự nói chung; đang nghiên cứu, học tập về lịch sử và địa chính trị hậu Phục Hưng tới hiện đại; mong muốn hiểu biết thêm về các cường quốc trên thế giới và bí mật đằng sau sự vĩ đại của họ.

Tác giả Paul Kenedy cho thấy, việc tìm hiểu địa vị của một Cường quốc thay đổi như thế nào trong thời bình cũng quan trọng chẳng kém việc nước đó đã chiến đấu như thế nào trong thời chiến.

Về tác giả của "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc"

Paul Michael Kennedy (1945) là một nhà sử học người Anh, chuyên nghiên cứu về lịch sử quan hệ quốc tế và các chủ đề liên quan như kinh tế, chiến lược lớn. Ông đã xuất bản nhiều tác phẩm nổi bật về lịch sử chính sách đối ngoại Anh và những cuộc đấu tranh giành quyền lực lớn.

Từ năm 1983, Kennedy là giáo sư Lịch sử tại Đại học Yale, chuyên nghiên cứu và giảng dạy về quan hệ giữa các nước lớn trong thế kỷ 19 và 20, lịch sử quân sự và hải quân, lịch sử ngoại giao và đế quốc Anh, các vấn đề an ninh toàn cầu đương đại, và lịch sử Liên Hợp Quốc. Cũng tại Đại học Yale, Kennedy còn là Giám đốc Chương trình nghiên cứu An ninh quốc tế, Thành viên Đặc biệt Chương trình Brady-Johnson về Chiến lược Lớn, điều phối viên các chương trình ISS do Quỹ Smith Richardson tài trợ.

Ông sở hữu nhiều bằng danh dự, là thành viên của Hiệp hội Lịch sử Hoàng gia, Hiệp hội Triết học Mỹ, Viện hàn lâm Nghệ thuật và Khoa học Mỹ; được phong tước Chỉ huy Đế quốc Anh (CBE) năm 2001, được bầu vào Viện hàn lâm Anh năm 2003; đạt Giải Hattendorf của Trường Chiến tranh Hải quân Mỹ năm 2014.

Ngoài ra, ông tham gia biên tập và viết bài cho nhiều tờ tạp chí học thuật như The New York Times, Los Angeles Times, The Atlantic, và cả báo chí nước ngoài.

Tác phẩm tiêu biểu:

- The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military Conflict from 1500 to 2000 (1987)

- Preparing for the 21st Century (1993)

- The Parliament of Man: The Past, Present, and Future of the United Nations (2006)

Engineers of Victory: The Problem Solvers Who Turned the Tide in the Second World War (2013)

- Pacific Onslaught: 7th Dec. 1941/7th Feb. 1943 (2014)

- Victory at Sea: Naval Power and the Transformation of the Global Order in World War II (2022) (đồng tác giả: Ian Marshall)

"Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" được coi là một kiệt tác lịch sử hiện đại.

Các chuyên gia nói gì về "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc"?

- "Cuốn sách phân tích một cách sáng rõ tình thế lưỡng nan thế giới gặp phải do sự suy tàn tương đối của nước Mỹ cùng những cam kết quân sự tiếp diễn trên toàn cầu. […] Tác giả có khả năng diễn giải cả những vấn đề hiện thời lẫn những xu thế tương lai theo một góc nhìn mang tính lịch sử. "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" là một kiệt tác lịch sử hiện đại, một minh chứng nổi bật cho sự thật thường bị bỏ quên rằng cách duy nhất để hiểu ngày hôm nay chính là phải hiểu ngày hôm qua" - Christopher Andrew, Daily Telegraph.

- "Khi những vấn đề đương đại trở nên nhức nhối, khiến một học giả cẩn trọng và uyên bác như Paul Kennedy cảm thấy cần xem xét lại những bước phát triển lớn trong quá khứ, kết quả thu được quả là hữu ích cho hiểu biết của chúng ta về lịch sử… Một tác phẩm học thuật với lối viết giản dị mà hấp dẫn như "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" chắc hẳn sẽ tạo ra ảnh hưởng lớn, có lợi cho xã hội" - Michael Howard, The New York Times Book Review.

- "Kennedy cung cấp cho bạn đọc những lập luận vô cùng giàu tính lịch sử, được minh họa bằng các cuộc tranh giành ngôi vị bá chủ châu Âu của gia tộc Habsburg, người Pháp hay người Đức, cũng như quá trình trỗi dậy và suy tàn của Đế quốc Anh. Tôi băn khoăn liệu đã bao giờ sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc được tường thuật một cách chuyên nghiệp thế này hay chưa, với những nguồn tin đáng tin cậy, hay với sự chú tâm đến mối liên kết giữa kinh tế, địa lý và chính trị" - Robert Skidelsky, Independent.

- "Quan trọng, uyên bác và sáng suốt… Paul Kennedy đã thành công trong việc làm cho người đọc hiểu được những vấn đề quốc tế hiện nay trong bối cảnh các đế chế bị hủy diệt do không gánh nổi tổn phí vật chất, cái giá của sự vĩ đại. Tác giả của "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" đã khéo léo áp dụng góc nhìn lịch sử phổ quát mà Ranke [cha đẻ của bộ môn nghiên cứu lịch sử dựa trên nguồn thông tin] chắc chắn sẽ tán thành" - James Joll, The New York Review of Books.

- "Giáo sư Kennedy đã chọn phương pháp tiếp cận chiến lược-kinh tế để xây dựng bối cảnh cho một câu chuyện hấp dẫn… Ông không chỉ khai thác cốt truyện một cách trôi chảy mà còn dựa vào đó để đào sâu hơn nữa, khám phá nhiều hơn nữa những hoàn cảnh lịch sử khi các "trung tâm quyền lực" thịnh vượng… Mục đích cao xa nhất của tác phẩm này chính là rút ra bài học từ 15 thế kỷ xây dựng và quản lý nhà nước nhằm áp dụng vào tình cảnh hiện thời. Những ai quan tâm đến nền chính trị đương đại có thể tham khảo chương cuối của cuốn sách này" - Christopher Lehmann-Haupt, The New York Times.

- ""Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" quả là một công trình lịch sử có tầm vóc, không hề nông cạn hay là một trận bút chiến… mà rất dồi dào thông tin. Một vài dự đoán được đưa ra với sự khiêm tốn chừng mực. Cuốn sách có khả năng đóng góp hiệu quả cho cả cuộc tranh luận công khai lẫn tư duy cá nhân về tình thế lưỡng nan mà nước Mỹ nói riêng và thế giới nói chung đang đối mặt, và nhờ thế nó được chú ý đặc biệt. […] Tác phẩm của Kennedy còn quan trọng vì mối quan hệ của nó với những chuẩn mực phổ biến về kiến thức lịch sử và vì cách mà nó vừa phản ánh vừa thách thức chính những chuẩn mực này. […] "Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" không bao giờ là một tác phẩm để giải trí phổ thông, dù nó phổ biến một cách ngạc nhiên; nó không hề dễ đọc; nó đơn thuần là vô giá" - Alan Brinkley, TLS.

- ""Sự trỗi dậy và suy tàn của các cường quốc" đang trở thành cuốn sách gối đầu giường trên khắp nước Mỹ bởi nó vừa uyên bác vừa có ý giải đáp câu hỏi ngày càng phổ biến rằng liệu nước Mỹ đã đặt chân lên hành trình đi về phía hoàng hôn của quyền lực đế quốc hay chưa?" - Christopher Hitchens, Guardian.

- "Cuốn sách là màn mở đầu hùng hồn trong cuộc tranh luận về tầm mức sử dụng của cải quốc gia cho các mục đích quân sự" - Publishers Weekly.

- "Kenndy đã làm rõ ý nghĩa sử thi của sự suy thoái về kinh tế và công nghiệp của mỗi quốc gia" - Newsweek.

- "Nghiên cứu vĩ đại này của Paul Kennedy sẽ trở thành một nguồn tham khảo thông tin tiêu chuẩn từ nay đến rất lâu nữa về sau" - Philip Towle, London Review of Books.

Zara Steiner, Financial Times

Tác phẩm cuốn hút và nhiều tham vọng một cách ngạc nhiên này của Kennedy đã làm rõ hiện tại và khai mở quá khứ

Hai bức tranh trên bìa sách: Bức "Iron and Coal" - sơn dầu trên vải được vẽ bởi William Bell Scott trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 1861 và Bức "The Battle of Waterloo" - một bức tranh sơn dầu trên vải được vẽ bởi William Sadler II vào tháng 6 năm 1815. Thể hiện yếu tố "quân sự" (trận Waterloo nổi tiếng trong lịch sử) và "kinh tế" (công nhân trong nhà máy sản xuất sắt, thép, nhiên liệu được dùng là than đá – đại diện cho Cách mạng Công nghiệp, dấu mốc lớn trong tiến trình phát triển kinh tế của nhân loại, ảnh hưởng rất lớn đến tiềm lực của tất cả các quốc gia).