Sửa đổi Hiến pháp tạo động lực, sinh lực mới cho toàn xã hội

Chiều 13/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến nhân dân, ý kiến thảo luận tại tổ và hội trường (lần thứ nhất) và chỉnh lý dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; thảo luận ở hội trường về: dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ hai).

Tuyệt đại đa số ý kiến tán thành

Sau một tháng tổ chức lấy ý kiến, đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả các nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết. Chính phủ đã tập hợp, tổng hợp đầy đủ, kịp thời, khách quan, trung thực ý kiến của nhân dân để phục vụ việc tiếp thu, chỉnh lý (gồm tổng cộng khoảng 3.400 trang báo cáo và phụ lục). Tuyệt đại đa số các ý kiến (99,75%) đều tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung và nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 như đã nêu trong Tờ trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Thay mặt Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (Ủy ban), trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, qua lấy ý kiến nhân dân, các cơ quan có liên quan, đại biểu Quốc hội, nhiều ý kiến đề nghị giữ lại quy định về quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu.

Cụ thể, đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND. Theo đó, Ủy ban đã tiếp thu, tức là không sửa đổi, bổ sung điều này nhằm bảo đảm yêu cầu tiếp tục khẳng định và phát huy vai trò giám sát và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân thông qua HĐND các cấp.

Chỉ định chức danh lãnh đạo của HĐND, UBND cấp tỉnh, cấp xã

Liên quan tới quy định chuyển tiếp về việc chỉ định các chức danh lãnh đạo của HĐND, UBND cấp tỉnh, cấp xã sau khi thực hiện sắp xếp, Ủy ban đã báo cáo cụ thể lý do cần áp dụng cơ chế này. Lý do là cơ chế này chỉ thực hiện từ nay đến hết nhiệm kỳ 2021 - 2026 để phục vụ việc sắp xếp các đơn vị hành chính trong năm 2025 gắn với nội dung được sửa đổi, bổ sung của Hiến pháp. Sau bầu cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031 và các năm tiếp theo tiếp tục thực hiện bầu nhân sự bình thường theo đúng quy định hiện hành, HĐND sẽ bầu các chức danh của HĐND và UBND.

Đồng thời, để các cơ quan, tổ chức có thể triển khai thực hiện được ngay mà không phải chờ văn bản hướng dẫn, Ủy ban đã tiến hành rà soát, chỉnh lý quy định về điều khoản chuyển tiếp tại khoản 3 Điều 2 của dự thảo Nghị quyết nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời Kết luận số 150-KL/TW ngày 14/4/2025 của Bộ Chính trị mà không giao Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định chi tiết.

Về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp, Ủy ban đề nghị xác định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là từ ngày Quốc hội thông qua (dự kiến ngày 16/6). Việc này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ, các Bộ, ngành ở Trung ương và địa phương có thêm thời gian, kịp thời triển khai thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tạo cơ sở pháp lý hiến định cho việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, sớm đưa tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7 tới. Đồng thời, để bảo đảm đủ thời gian cho công tác chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn, đồng bộ với lộ trình sắp xếp đơn vị hành chính nói chung, Ủy ban đề nghị chỉnh lý quy định tại khoản 2 Điều 2 của dự thảo Nghị quyết theo hướng khẳng định các đơn vị hành chính cấp huyện trong cả nước kết thúc hoạt động từ ngày 1/7.

Giữ quyền chất vấn của Đại biểu HĐND với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) đề nghị giữ quy định đại biểu Hội đồng nhân dân có quyền chất vấn Chánh án, Viện trưởng Viện KSND cấp tỉnh; vì đây là công cụ kiểm soát quyền lực hiệu quả, không nên thu hẹp.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng phát biểu tại phiên họp.

Tham gia thảo luận, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) bày tỏ sự đánh giá cao tinh thần cầu thị của Ủy ban khi tiếp thu các ý kiến góp ý của đại biểu Quốc hội, đặc biệt là việc tiếp tục giữ nguyên thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tại địa phương theo quy định tại khoản 2, Điều 115 của Hiến pháp hiện hành. Đại biểu nhấn mạnh, đây là hình thức giám sát hiệu quả, giúp truyền tải kịp thời và trực tiếp ý kiến của cử tri đến người được chất vấn, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang tổ chức lại mô hình chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, hiệu quả.

Đại biểu Phạm Văn Hòa phát biểu tại phiên họp.

Đại biểu Phạm Văn Hòa đánh giá cao Ban soạn thảo đã tiếp thu nội dung chất vấn Chánh án TAND và Viện trưởng Viện KSND. “Đây là một điều Ban soạn thảo tiếp thu rất tốt, tuy nhiên cũng không nói rõ, ví dụ hiện nay chúng ta chỉ có tòa án và viện kiểm sát cấp tỉnh, tòa án và viện kiểm sát khu vực, như vậy tòa án tỉnh và viện kiểm sát tỉnh thì đại biểu TAND tỉnh chất vấn, còn tòa khu vực thì có chất vấn không. Đó là một điểm tôi đề nghị có giải trình, trong quy định thì không có, không lẽ HĐND xã lại chất vấn tòa, viện khu vực. Nếu quy định tòa, viện khu vực như vậy thì không lẽ một khu vực có nhiều xã, phường mà xã, phường nào cũng chất vấn” - đại biểu nêu.

Cũng nêu ý kiến về nội dung này, đại biểu Trần Văn Tiến (đoàn Vĩnh Phúc) đặt câu hỏi, TAND và VKSND không tổ chức ở cấp xã mà tổ chức theo khu vực nên đại biểu HĐND cấp xã không thể chất vấn với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND khu vực được. Nếu có thì tổ chức như thế nào? Đối với cấp tỉnh, thì cần giữ nguyên thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND cấp tỉnh với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND cấp tỉnh.

Ủng hộ chính quyền địa phương hai cấp

Về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp là vấn đề rất nhiều đại biểu quan tâm, đóng góp ý kiến. Cụ thể, đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) nêu rõ đây là nội dung được nhiều đại biểu, cử tri và nhân dân quan tâm. Việc quy định đơn vị hành chính dưới tỉnh để tạo cơ sở cho việc sau này trong quá trình phát triển nếu yêu cầu hình thành các đơn vị hành chính mới. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cân nhắc kỹ lưỡng quy định này để tránh nhiều cách hiểu khác nhau về đơn vị hành chính dưới tỉnh. Đề nghị nên quy định đơn vị hành chính gồm 2 cấp là tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương và các xã/phường/đặc khu.

Đại biểu Mai Văn Hải nêu ý kiến.

Đại biểu Dương Văn Phước (đoàn Quảng Nam) cho biết, từ kỳ họp thứ nhất tháng 7/2021 ông đã kiến nghị cần phải đổi mới hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước ta theo hướng hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, tập trung, giảm mạnh khâu trung gian cấp tỉnh, cấp huyện; rà soát, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bên trong của các bộ, ngành và tăng cường đầu tư nguồn lực cho cơ sở tức là cấp xã, cấp phường để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. “Bởi đây là yêu cầu bức thiết nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững của đất nước trong giai đoạn cách mạng mới. Có tinh giản bộ máy tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp mới giảm được khâu trung gian, khâu gây ách tắc, cản trở tiến trình phát triển, đồng thời giảm mạnh chi thường xuyên, tập trung nguồn lực cho tăng đầu tư phát triển” - đại biểu nêu.

Đại biểu Dương Khắc Mai bày tỏ tán thành nghị quyết có hiệu lực ngay sau khi Quốc hội biểu quyết thông qua để làm cơ sở nền tảng vững chắc cho việc thực hiện các nhiệm vụ đang rất cấp bách trong thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị mà điểm nhấn quan trọng là thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, bỏ cấp trung gian nhằm đảm bảo xây dựng chính quyền với nền hành chính gần dân, sát dân, phục vụ tốt người dân. “Việc nghị quyết có hiệu lực sớm ngày nào cũng là góp phần khắc phục nhanh chóng những khó khăn, vướng mắc, nếu không nói là cả những đình trệ để đảm bảo đồng bộ từ chủ trương của Đảng đến pháp luật của Nhà nước, tạo động lực, sinh lực mới cho toàn xã hội, từ người dân đến doanh nghiệp tham gia tích cực vào công cuộc xây dựng đất nước hùng cường” - đại biểu nhấn mạnh.

Phương Thủy