Sửa đổi Luật Xây dựng: Quán triệt tinh thần đổi mới tư duy, tạo động lực thúc đẩy phát triển nền kinh tế

Cắt bỏ, rút gọn tối đa những thủ tục hành chính không cần thiết

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Trần Văn Khải nhấn mạnh, thực tiễn triển khai Luật Xây dựng hiện hành cho thấy nhiều quy định đã trở nên không còn phù hợp.

Điển hình là thủ tục hành chính (TTHC) trong lĩnh vực xây dựng vẫn còn rườm rà, phức tạp.

“Có doanh nghiệp phản ánh “khó nhất hiện nay không phải vốn hay đất, mà là thủ tục đầu tư”, tiền có, đất có nhưng dự án vẫn “tắc” do vướng hàng loạt giấy phép, thẩm định. Đơn cử, một công trình nhà ở riêng lẻ nhưng phải mất hơn một năm mới xin xong giấy phép xây dựng vì phải bổ sung hết hồ sơ này đến hồ sơ khác, qua nhiều cơ quan thẩm định.

Thậm chí có dự án bất động sản ở Hà Nội mất vài năm chỉ để hoàn tất các thủ tục khởi công. Rõ ràng, thủ tục chồng chéo, kéo dài đang làm mất thời gian, chi phí của xã hội, làm đội giá công trình, giảm hiệu quả đầu tư”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Trần Văn Khải nói.

Bên cạnh đó, sự thiếu đồng bộ, thống nhất giữa Luật Xây dựng và các luật liên quan cũng đang gây lúng túng cho nhà đầu tư. Ngoài ra, nhiều quy định hiện hành đã lạc hậu so với sự phát triển của khoa học công nghệ và yêu cầu quản lý mới.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Trần Văn Khải phát biểu khai mạc Hội thảo.

Đặc biệt, tổ chức bộ máy chính quyền địa phương đã có thay đổi, đòi hỏi luật phải cập nhật để phân định rõ thẩm quyền quản lý xây dựng ở địa phương. Do đó, việc sửa đổi Luật Xây dựng là một nhiệm vụ tất yếu, cấp bách không chỉ nhằm khắc phục những bất cập hiện tại; mà quan trọng hơn là tạo ra một khung khổ pháp lý mới, hiện đại, thông thoáng, minh bạch nhằm giải phóng mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Trần Văn Khải nêu rõ, việc sửa đổi Luật Xây dựng lần này phải quán triệt tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đột phá thể chế để Luật sau sửa đổi thực sự trở thành động lực thúc đẩy phát triển ngành xây dựng và nền kinh tế.

Đồng thời, việc sửa luật phải góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, bảo đảm mọi hoạt động xây dựng tuân thủ Hiến pháp, pháp luật, công khai, minh bạch, phòng chống tiêu cực, tham nhũng.

Dự thảo Luật cũng cần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong quản lý xây dựng, kèm theo cơ chế giám sát, trách nhiệm giải trình rõ ràng; đổi mới về tư duy lập pháp theo tinh thần “luật ngắn gọn, rõ những nguyên tắc cơ bản, không ôm đồm chi tiết, chỉ quy định tại luật những vấn đề mang tính khung, nguyên tắc; giao Chính phủ quy định chi tiết những vấn đề kỹ thuật, chuyên môn".

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, dự thảo Luật sửa đổi tới 141/168 điều của Luật hiện hành, tái cấu trúc còn 8 chương với 96 điều. Dự thảo tập trung vào 4 nhóm chính sách lớn.

Đó là, đổi mới phương thức quản lý, nâng cao hiệu quả quản trị trong đầu tư xây dựng. Chuyển cách phân loại dự án từ theo nguồn vốn sang theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh tư nhân) nhằm khắc phục bất cập hiện nay trong xác định nguồn vốn. Mô hình quản lý dự án cũng được đề xuất rút gọn từ 6 xuống 2 hình thức (hoặc giao Ban quản lý dự án chuyên nghiệp, hoặc chủ đầu tư tự tổ chức quản lý), giúp tinh giản bộ máy trung gian.

Đồng thời, cắt giảm, đơn giản hóa TTHC và điều kiện đầu tư kinh doanh trong xây dựng. Với tinh thần “cắt bỏ, rút gọn tối đa” những thủ tục không cần thiết, dự thảo quy định người quyết định đầu tư được linh hoạt lựa chọn phương án thiết kế phù hợp với tính chất, độ phức tạp của công trình, không bắt buộc theo khuôn mẫu cứng nhắc, nhằm rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án.

Cùng với đó, quy trình thẩm định dự án đổi mới, như mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng; các công trình nhỏ, nhà ở riêng lẻ ở khu vực chưa có quy hoạch chi tiết tuy vẫn phải xin phép nhưng quy trình sẽ được thực hiện trực tuyến một cửa, đơn giản hơn trước, đồng thời đề xuất bãi bỏ hoặc cắt giảm mạnh nhiều thủ tục.

Cân bằng giữa tạo điều kiện thuận lợi và quản lý

Phát biểu tại Hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh, đây là luật đặc biệt quan trọng khi đưa vốn vào nền kinh tế, có tính chất khơi thông không chỉ với đầu tư công mà cả đầu tư tư nhân. Dự thảo Luật đổi mới theo hướng chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, từ kiểm soát chặt chẽ các TTHC sang trao quyền, trao trách nhiệm, tăng tính tự chủ cho các chủ thể.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI phát biểu tại Hội thảo.

Nêu thực tế những vấn đề trong lĩnh vực an toàn thực phẩm thời gian qua cho thấy việc nâng cao tính thực chất và chặt chẽ của hậu kiểm là rất quan trọng, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng cần làm rõ vấn đề hậu kiểm trong dự thảo Luật.

Ông Đậu Anh Tuấn đánh giá cao, dự thảo Luật đã cắt giảm mạnh mẽ TTHC, đơn giản hóa quy trình đầu tư, cấp phép, kiểm tra, giám sát, tạo điều kiện cho đầu tư công. Thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, chuyển số, phát triển xanh, bền vững; thiết kế để bảo đảm kỷ cương, hiệu quả và hiệu lực quản lý, phòng chống tiêu cực và bảo vệ quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp, người dân, cân bằng giữa tạo điều kiện thuận lợi và quản lý.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã góp ý trực tiếp về các nhóm chính sách lớn của dự thảo Luật. Trong đó, về cải cách TTHC trong hoạt động xây dựng, PGS.TS Trần Chủng - Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) nêu thực tế, có những dự án đầu tư xây dựng phải mất tới 6, 7 năm để xin cấp phép, gây lãng phí thời gian, tăng chi phí cho doanh nghiệp.

Do đó, việc cải cách TTHC có ý nghĩa quan trọng, là nội dung then chốt, cần làm một cách triệt để, mạnh mẽ hơn nữa nhằm cải thiện môi trường đầu tư, tạo niềm tin cho doanh nghiệp.

Đồng quan điểm, một số ý kiến đề xuất thêm các giải pháp để bảo đảm việc cắt giảm thủ tục đi vào thực chất, như áp dụng mô hình “một cửa, một bộ hồ sơ” trong thẩm định và cấp phép xây dựng để tránh tình trạng “chạy vòng quanh” giữa các cơ quan; bỏ hẳn những thủ tục không cần thiết, đang trùng lặp với luật khác… nhằm trực tiếp cải thiện môi trường đầu tư, tạo niềm tin cho doanh nghiệp.

Về phân cấp, phân quyền và trách nhiệm trong quản lý xây dựng, ủng hộ việc phân cấp tối đa, đi đôi với cơ chế kiểm soát hiệu quả, các ý kiến phát biểu nhắc lại phương châm “địa phương quyết định, địa phương thực hiện, địa phương chịu trách nhiệm”; nhấn mạnh phân cấp không đồng nghĩa với buông lỏng, mà ngược lại, càng phân cấp thì càng phải tăng cường giám sát bằng công nghệ và dữ liệu để đảm bảo minh bạch.

Có ý kiến đề nghị dự thảo Luật quy định cụ thể hơn về chế độ báo cáo, kiểm tra sau phân cấp, cũng như trách nhiệm của các bộ ngành trong hướng dẫn, hỗ trợ địa phương nhằm bảo đảm “phân cấp mạnh nhưng không buông bỏ”, ai không làm tròn trách nhiệm sẽ bị xử lý.

Liên quan đến mở rộng phạm vi điều chỉnh và tạo môi trường bình đẳng cho khu vực tư nhân: nhiều đại biểu, đặc biệt từ khối doanh nghiệp, đánh giá cao bước tiến của dự thảo khi đã mở rộng phạm vi áp dụng ra tất cả các dự án, kể cả vốn ngoài ngân sách, bảo đảm công bằng giữa các chủ thể nhà nước và tư nhân.

Có ý kiến đại biểu đề xuất một số cơ chế mới để đáp ứng yêu cầu các dự án trọng điểm quốc gia, như bổ sung khái niệm “tổ hợp nhà thầu” – một dạng liên kết các nhà thầu độc lập có bộ chỉ huy chung – để thi công các “siêu dự án” như đường sắt cao tốc, sân bay Long Thành.

Về ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và phát triển bền vững trong xây dựng, đánh giá cao việc dự thảo Luật đã đưa vào những nội dung về mô hình thông tin công trình (BIM) và Hệ thống thông tin địa lý (GIS), trí tuệ nhân tạo, một số ý kiến đề nghị cần quy định cụ thể hơn, thậm chí quy định lộ trình bắt buộc áp dụng BIM đối với một số loại dự án, như dự án sử dụng vốn Nhà nước hoặc dự án quy mô lớn.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng cho rằng luật nên khuyến khích mạnh mẽ hơn việc sử dụng vật liệu xây dựng mới, thân thiện môi trường, công nghệ xanh…

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Đinh Thị Phương Lan đề nghị Cơ quan soạn thảo rà soát để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật, tránh việc quy định gây khó khăn cho doanh nghiệp nhưng cũng đảm bảo đồng bộ trong quản lý công tác xây dựng.

Phát biểu kết luận Hội thảo, nhắc lại phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Mỗi đạo luật ban hành phải hướng đến mục tiêu cao nhất là vì hạnh phúc, ấm no của Nhân dân”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Trần Văn Khải tin tưởng rằng, Luật Xây dựng (sửa đổi) sau khi hoàn thiện sẽ là một bước tiến lớn, góp phần hoàn thiện thể chế, thúc đẩy ngành xây dựng phát triển đột phá, đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Tường Minh