Sửa đổi Thông tư 15: Loại bỏ bí danh, thêm quy định để nâng cao chất lượng thanh toán

Quy định mới về giới hạn gián đoạn dịch vụ

Một trong những nội dung sửa đổi đầu tiên tại dự thảo Thông tư là khoản 10 Điều 3 về khái niệm “giấy tờ tùy thân”. Theo đó, định nghĩa mới bỏ cụm từ “giấy chứng minh nhân dân còn thời hạn” và không đề cập tài khoản định danh điện tử. Quy định mới chỉ liệt kê các loại giấy tờ gồm thẻ căn cước công dân, thẻ căn cước, giấy chứng nhận căn cước, căn cước điện tử; đối với người nước ngoài cư trú tại Việt Nam là hộ chiếu và thị thực nhập cảnh hoặc giấy tờ có giá trị thay thế.

Về nội dung giao dịch tại Ngân hàng Nhà nước khu vực, điểm c khoản 2 Điều 7 được sửa đổi nhằm làm rõ quy trình thanh toán từng lần qua tài khoản thanh toán mở tại Ngân hàng Nhà nước. Theo đó, chi nhánh tổ chức tín dụng lập Giấy nộp tiền, gửi lệnh thanh toán qua Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng đến trụ sở chính tổ chức tín dụng. Trường hợp quá thời gian gửi lệnh, việc chuyển tiền được thực hiện vào ngày làm việc tiếp theo.

NHNN cũng sửa đổi bổ sung quy định về Dịch vụ thanh toán qua doanh nghiệp cung ứng dịch vụ bưu chính công ích theo hướng chặt chẽ hơn. Cụ thể, quy định bổ sung chi tiết về trách nhiệm kiểm tra thông tin khách hàng, yêu cầu xuất trình giấy tờ tùy thân, văn bản ủy quyền trong các trường hợp được ủy quyền hoặc đại diện tổ chức. Nhân viên của doanh nghiệp bưu chính công ích có trách nhiệm kiểm tra chứng từ hợp pháp, hợp lệ, đối chiếu số tiền, xử lý chuyển tiền trong vòng 1 ngày làm việc.

Ngoài ra, để tăng cường tính pháp lý, minh bạch, Dự thảo bổ sung khoản 3a Điều 14, yêu cầu doanh nghiệp cung ứng dịch vụ bưu chính công ích ký kết hợp đồng/văn bản thỏa thuận với khách hàng, bao gồm các nội dung tối thiểu như thời hạn xử lý giao dịch, trách nhiệm các bên, địa điểm giao dịch, điều khoản đền bù rủi ro, phí dịch vụ và hiệu lực văn bản…

Tên Điều 19 được sửa thành “Trách nhiệm của tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán”, đi kèm là nhiều quy định mới nhằm nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ. Đơn cử, Dự thảo bổ sung khoản 2a và 2b quy định về gián đoạn dịch vụ: tổng thời gian gián đoạn cung ứng toàn bộ dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán trực tuyến không được vượt quá 4 giờ/năm và không vượt quá 30 phút/lần, trừ trường hợp bất khả kháng hoặc bảo trì có thông báo trước 3 ngày. Nếu xảy ra sự cố gián đoạn quá 30 phút, tổ chức cung ứng phải báo cáo NHNN trong vòng 4 giờ và gửi báo cáo chi tiết trong vòng 3 ngày làm việc sau khi khắc phục xong sự cố, theo mẫu Phụ lục 05 ban hành kèm Thông tư.

Thêm quy định thời gian gián đoạn tối đa cho dịch vụ thanh toán/trung gian thanh toán

Theo NHNN, trên thực tế trong thời gian qua, Vụ Thanh toán nhận được phản ánh của người dân, khách hàng khi ứng dụng một số ngân hàng/tổ chức trung gian thanh toán báo lỗi không thể đăng nhập ứng dụng hay giao dịch, đặc biệt trong các dịp cao điểm (lễ, Tết)... Một số ngân hàng không có thông báo chính thức, hoặc xử lý sự cố chậm hoặc thực hiện bảo trì, nâng cấp hệ thống nhưng không thông báo trước.

Chính vì vậy, cơ quan quản lý cho rằng việc bổ sung quy định thời gian gián đoạn tối đa cho dịch vụ thanh toán/trung gian thanh toán trực tuyến là cần thiết để bảo vệ quyền lợi khách hàng và nâng cao trách nhiệm của tổ chức cung ứng dịch vụ trên cơ sở cân đối giữa yêu cầu kỹ thuật, khả năng thực thi và lợi ích của khách hàng làm cơ sở bổ sung các biện pháp, chế tài xử lý vi phạm nghiêm ngặt.

Lý giải sửa đổi trên, cơ quan soạn thảo dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế cho thấy hầu hết các nước quy định thời gian gián đoạn tối đa trong khoảng 4 giờ/năm. Một số nước trong khối EU có yêu cầu khắt khe hơn, ví dụ quy định cụ thể thời gian gián đoạn tối đa là 15 phút/lần sự cố, yêu cầu các ngân hàng phải có kế hoạch dự phòng và hệ thống dự phòng để đảm bảo tính liên tục của dịch vụ, các tổ chức phải thực hiện kiểm tra định kỳ và báo cáo về tình trạng hệ thống. Chế tài xử lý vi phạm thời gian gián đoạn tối đa sẽ bị phạt tiền hoặc thu hồi giấy phép hoạt động...

Loại bỏ bí danh, ngăn chặn lừa đảo thanh toán

Điểm nhấn đáng chú ý khác tại dự thảo Thông tư là bổ sung quy định khoản 3a, khoản 3b Điều 19 nhằm tăng cường minh bạch và an toàn trong giao dịch thanh toán. Cụ thể: Khoản 3a yêu cầu tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phải kiểm tra, kiểm soát lệnh thanh toán hợp pháp, hợp lệ, đảm bảo đúng số hiệu và tên tài khoản theo thỏa thuận với khách hàng, và thông tin này phải hiển thị đầy đủ trên chứng từ thanh toán; Khoản 3b quy định khi thực hiện ủy nhiệm chi hoặc chuyển tiền (qua hoặc không qua tài khoản), tổ chức phục vụ bên trả tiền phải cung cấp cho tổ chức phục vụ bên thụ hưởng (khi được yêu cầu) các thông tin tối thiểu của hai bên giao dịch, bao gồm: tên, số tài khoản (hoặc số tham chiếu), địa chỉ hoặc số định danh.

Theo cơ quan soạn thảo việc bổ sung nội dung khoản 3a do thực tế đã phát sinh một số trường hợp lợi dụng việc ngân hàng cho phép khách hàng sử dụng bí danh, biệt danh (Alias, nickname) thay cho số hiệu, tên tài khoản thanh toán để đặt tên gần giống với các thương hiệu uy tín thực hiện hoạt động lừa đảo, vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, việc sử dụng bí danh, biệt danh trong giao dịch thanh toán có thể dẫn tới nguy cơ chuyển tiền nhầm do không hiện đầy đủ thông tin số hiệu tài khoản và tên tài khoản khi lập lệnh thanh toán.

Loại bỏ bí danh nhằm tăng cường bảo mật, ngăn chặn lừa đảo trong hoạt động thanh toán

Với quy định tại khoản 3b Điều 19, NHNN cho biết trước đây, Điều 8, Điều 11 Thông tư số 46/2014/TT-NHNN ngày 31/12/2014 của Thống đốc NHNN hướng dẫn về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt có quy định về các yếu tố trên chứng từ thanh toán.

Trong khi đó, tại báo cáo đánh giá đa phương của Việt Nam năm 2021, Nhóm Châu Á - Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG) đã đánh giá Việt Nam “tuân thủ” đối với tiêu chí khuyến nghị số 16.5. Nếu bỏ các quy định về các thông tin đi kèm với các giao dịch chuyển tiền có thể sẽ ảnh hưởng đến mức xếp hạng tuân thủ của Việt Nam.

Việc quy định rõ các thông tin tối thiểu đi kèm với giao dịch chuyển tiền, cũng như trách nhiệm cung cấp thông tin giữa các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, không chỉ nhằm đáp ứng khuyến nghị của Nhóm APG mà còn góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý.

Hồng Sơn