Sửa Luật Hóa chất phù hợp với xu thế phát triển xanh

Tiến sỹ Phùng Hà, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương). Ảnh: BNEWS phát

Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi thay thế Luật Hóa chất 2007 đang được lấy ý kiến rộng rãi nhằm xây dựng pháp lý phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn, bền vững và giảm phát thải trên toàn cầu.

Phóng viên TTXVN đã phỏng vấn Tiến sỹ Phùng Hà, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) về những điểm mới trong Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi lần này.

*Phóng viên: Luật Hóa chất 2007 đang được thực thi tương đối ổn định. Vậy tại sao cần phải xây dựng Luật Hóa chất sửa đổi?

*Ông Phùng Hà: Luật Hóa chất 2007 mặc dù được thực thi tương đối ổn định nhưng sau gần 17 năm đi vào cuộc sống, Luật này đang bộc lộ một số hạn chế, nhất là chưa bắt kịp được xu thế phát triển xanh, tuần hoàn, bền vững cũng như mục tiêu đưa phát thải ròng về 0 (Net zero) vào năm 2050 của Việt Nam.

Cụ thể, Luật Hóa chất 2007 chưa quy định rõ ràng và chính xác phạm vi và đối tượng áp dụng một số hoạt động quản lý; chưa rõ ràng về hoạt động sản xuất hóa chất; chưa có các quy định về hóa học xanh, công nghiệp xanh...

Bên cạnh đó Luật Hóa chất 2007 cũng chưa nêu bật được vai trò nền tảng, then chốt của ngành công nghiệp hóa chất. Thực tế là hóa chất đóng vai trò quan trọng và có mặt hầu hết các hoạt động kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp, liên quan đến mọi ngành nhưng do đặc thù tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố hoặc phát thải hóa chất ảnh hưởng đến sức khỏe con người, gây ô nhiễm môi trường nên một số địa phương có chủ trương không thu hút đầu tư dự án hóa chất. Vì vậy, các nhà đầu tư gặp khó khăn khi đầu tư các dự án hóa chất.

Đối với quy định quản lý hóa chất, Luật Hóa chất 2007 chủ yếu tập trung vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu hóa chất, còn có những lỗ hổng quản lý trong chu trình vòng đời của hóa chất như tiêu hủy...

Thực tế cũng cho thấy Luật Hóa chất 2007 hiện chưa bắt kịp với thực tiễn quản lý các hóa chất nguy hiểm có tính lưỡng dụng, các tiền chất ma túy mới xuất hiện, các sản phẩm như sơn, mực in, keo dán, chất tẩy rửa, mỹ phẩm, đồ chơi… trong thành phần có chứa hóa chất nguy hiểm…

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Hóa chất 2007 là thực sự cần thiết để khắc phục các tồn tại hiện nay, tạo hành lang pháp lý phù hợp cho ngành công nghiệp then chốt này phát triển theo hướng xanh và bền vững.

*Phóng viên:Vậy đâu là điểm mới của Luật Hóa chất sửa đổi năm 2025 này, thưa ông?

*Ông Phùng Hà: Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi về cơ bản đã khắc phục được các tồn tại của Luật Hóa chất 2007. Cụ thể, Dự thảo Luật lần này đã tích hợp dược cả nội dung về phát triển công nghiệp hóa chất và nội dung quản lý an toàn hóa chất-điểm khác biệt lớn mà hầu như không có bất kỳ Luật quản lý hóa chất nào của các nước phát triển trên thế giới có được.

Bên cạnh đó, dự thảo luật lần này phù hợp với xu thế kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu khí phát thải nhà kính, thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ khi đưa ra các quy định về hóa học xanh trong thiết kế, lựa chọn công nghệ, vận hành.

Dự thảo Luật Hóa chất cũng có nội dung quản lý hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, phù hợp với xu thế quản lý hóa chất trên thế giới.

Ngoài ra, trong dự thảo Luật Hóa chất 2025 đã bổ sung quy định về tiêu hủy hóa chất bên cạnh các quy định về sản xuất, vận chuyển, sử dụng, lưu kho, thải bỏ...

*Phóng viên: Bên cạnh những điểm mới của Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi năm 2025, ông có góp ý gì cho Dự thảo Luật lần này?

Toàn cảnh nhà máy Hóa chất Việt Trì tại Thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Ảnh: vitrichem.vn

*Ông Phùng Hà: Trước hết, về nội dung phát triển công nghiệp hóa chất Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi lần này có đề cập đến các chính sách ưu đãi để phát triển ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại. Tuy nhiên, Dự thảo Luật cần làm rõ tính đồng bộ với Luật Đầu tư và các luật khác liên quan để tăng tính khả thi cho việc đưa ra các chính sách hỗ trợ, ưu đãi đặc biệt.

Bên cạnh đó, Điều 7 trong dự thảo phải sửa lại một số khái niệm, không phải ưu tiên phân bón hàm lượng cao mà phải là phân bón hiệu quả cao (Enhanced Efficiency Fertilizer-EEF) bởi nếu hàm lượng cao, cây hấp thụ không hết vừa tốn kém vừa gây ô nhiễm môi trường, phân bón EEF vừa tốt cho cây trồng, vừa ít tổn thất, giảm khí phát thải nhà kính.

Đối với nội dung về quy định nhà nước về hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, hóa chất cần kiểm soát đặc biệt theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội nên giao cho Chính phủ quy định, không nên luật hóa nghị định thông tư.

Cùng với việc sửa đổi bổ sung các nội dung ở trên, tôi cho rằng phần giải thích từ ngữ cũng rất quan trọng nhất là khái niệm như: Hóa chất mới, hóa dược, hóa chất, sản phẩm hóa dầu, hóa chất nguy hiểm…

Ví dụ việc quy định khái niệm "hóa dược" tại Luật Hóa chất sửa đổi là cần thiết nhằm phân định rõ đối tượng được hưởng ưu đãi. Ngoài ra trên thế giới người ta đều phải định nghĩa hóa dược, do khái niệm này đôi khi nằm giữa hóa học và dược phẩm, ngay trong hóa học thì hóa dược lại là sự giao thoa, kết hợp giữa hóa hữu cơ, hóa sinh, công nghệ sinh học…

Về ý kiến đề nghị chỉnh sửa làm rõ hóa chất có bao gồm phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm, hương liệu thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến vitamin, khoáng chất, dự thảo luật cần có các điều khoản quy định loại trừ rõ ràng để thuận tiện cho việc hiểu và triển khai thực hiện, tránh chồng chéo giữa quy định của luật này và các luật khác có liên quan.

Đối với nội dung về nguyên tắc hóa học xanh, dự thảo mới quy định "Nguyên tắc hóa học xanh là bộ nguyên tắc được áp dụng trong thiết kế, lựa chọn công nghệ, thiết bị quy trình sản xuất, sử dụng và thải bỏ hóa chất nhằm giảm thiểu hoặc loại bỏ việc sử dụng và tạo ra các hóa chất nguy hiểm". Tuy nhiên đây là quy định chung chung nên rất khó thực hiện. Vì vậy, dự thảo luật cần quy định cụ thể hơn, ví dụ theo 12 nguyên tắc hóa học xanh của Paul Anastas và John Warner bao gồm: phòng tránh; đảm bảo tính kinh tế; phương pháp tổng hợp ít nguy hại; hóa chất an toàn hơn; dung môi và các chất phụ trợ an toàn hơn; thiết kế nhằm sử dụng hiệu quả năng lượng; sử dụng nguyên liệu có thể tái sinh; giảm thiểu dẫn xuất; xúc tác; tính toán, thiết kế để sản phẩm có thể phân hủy sau sử dụng; phân tích thời gian hữu ích để ngăn ngừa ô nhiễm; hóa học an toàn hơn để đề phòng các sự cố.

Ngoài ra, với nội dung về vận chuyển hóa chất, cơ quan soạn thảo cần kiểm tra sự tương thích giữa Điều 14 của Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi với quy định của Nghị định số 161/2024/NĐ-CP ngày 18/12/2024 quy định Danh mục hàng hóa nguy hiểm, vận chuyển hàng hóa nguy hiểm và trình tự, thủ tục cấp giấy phép, cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình tập huấn cho người lái xe hoặc người áp tải vận chuyển hàng hóa nguy hiểm trên đường bộ.

*Phóng viên: Xin cảm ơn ông!

Anh Nguyễn (Thực hiện)