Tác động từ việc chính quyền Trump thâu tóm Thung lũng Silicon

Chính sách công nghệ của Tổng thống Trump đang vượt ra ngoài biên giới Mỹ, ảnh hưởng tới AI, mạng xã hội, điện toán đám mây và chuỗi cung ứng toàn cầu, đặt các công ty công nghệ vào thế ràng buộc mới. Ảnh: THX/TTXVN

Bình luận với kênh truyền thông New Delhi Television (NDTV - Ấn Độ) mới đây, Lokendra Sharma, nhà phân tích nghiên cứu của Chương trình Địa chính trị công nghệ cao thuộc Viện Takshashila cho rằng, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang từng bước làm xói mòn quyền tự chủ của các gã khổng lồ công nghệ Mỹ. Từ các thỏa thuận chia sẻ doanh thu mang tính lịch sử đến những lời đe dọa áp thuế, các công ty công nghệ lớn đang dần bị biến thành công cụ thực thi chính sách kinh tế và địa chính trị, định hình lại cả bối cảnh công nghệ toàn cầu.

Sự hợp tác giữa Thung lũng Silicon và chính phủ Mỹ không phải là mới, nhưng kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức vào đầu năm nay, mối quan hệ này đã chuyển sang một giai đoạn mới: giai đoạn chính quyền khẳng định quyền kiểm soát.

Trong bốn năm tại nhiệm của chính quyền Biden trước đây, các công ty công nghệ lớn như Microsoft, Google, Apple, Meta, Amazon, Intel và AMD đã thể hiện quyền tự chủ đáng kể. Tuy nhiên, tình hình này đã thay đổi nhanh chóng dưới chính quyền Trump.

Chính quyền Trump đã thực hiện một loạt các bước đi nhằm làm xói mòn quyền tự chủ trước đây. Sự kiện gây chú ý nhất là các thỏa thuận được ký kết vào tháng 8/2025: Nvidia và AMD đã đồng ý trả 15% doanh thu từ Trung Quốc cho chính phủ Mỹ.

Đổi lại, chính quyền Trump đã nới lỏng các hạn chế kiểm soát xuất khẩu đối với chip H20 (của Nvidia) và MI308 (của AMD) được thiết kế riêng cho thị trường Trung Quốc.

Thỏa thuận trên đã biến các nhà sản xuất chip thành đối tác doanh thu của chính phủ Mỹ, một sự thay đổi cơ bản. Bên cạnh những vấn đề về chính sách nảy sinh từ việc chính phủ nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu liên quan đến an ninh quốc gia, hành động này còn có khả năng vi phạm Hiến pháp Mỹ, vốn cấm đánh thuế xuất khẩu.

Ngoài ra, Tổng thống Trump còn sử dụng các mối đe dọa trực tiếp. Sau khi CEO Tim Cook (Apple) cảm ơn ông tại bữa tiệc tối ở Nhà Trắng (4/9 vừa qua), Tổng thống Trump vẫn đe dọa áp thuế lên Apple nếu hãng này sản xuất sản phẩm ở nước ngoài, bao gồm cả Ấn Độ. Tương tự, ông Trump cũng đe dọa áp thuế nhập khẩu chất bán dẫn cao trừ khi các công ty công nghệ liên quan đầu tư vào Mỹ.

Quyền kiểm soát còn mở rộng sang các công ty lớn khác: Tổng thống Trump tuyên bố sẽ nắm giữ 10% cổ phần của gã khổng lồ Intel chỉ vài tuần sau khi kêu gọi CEO của hãng từ chức.

Chính quyền Trump cũng đã mở rộng quyền kiểm soát đối với lĩnh vực công nghệ thông qua vụ bê bối TikTok, không chỉ nhiều lần gia hạn việc thi hành luật cấm/bán (Luật năm 2024) mà còn đóng vai trò quyết định những công ty công nghệ Mỹ nào sẽ tham gia vào hoạt động của ứng dụng tại nước này.

Ngoài ra, nỗ lực của Bộ Tư pháp Mỹ nhằm chia nhỏ Google trong hai vụ kiện riêng biệt có thể xuất phát từ động cơ kiểm soát lĩnh vực công nghệ của chính quyền hơn là mối lo ngại về tình trạng độc quyền.

Tác động vượt ra ngoài biên giới

Theo chuyên gia Sharma, việc xói mòn quyền tự chủ doanh nghiệp sẽ có hai hệ quả lớn:

Thứ nhất, ở trong nước, các công ty sẽ bị ràng buộc tuân thủ chỉ thị của chính quyền về AI và điều chỉnh chặt chẽ hơn theo chương trình nghị sự AI của chính quyền.

Thứ hai, và quan trọng hơn, xét đến sự thống trị toàn cầu của các công ty công nghệ Mỹ trong các lĩnh vực như điện toán đám mây, AI và mạng xã hội, việc chính quyền Trump hạn chế quyền tự chủ của họ sẽ có những tác động vượt ra ngoài biên giới. Các công ty công nghệ được kỳ vọng sẽ liên kết chặt chẽ hơn bao giờ hết với các tính toán kinh tế và ép buộc của chính quyền Trump nhắm vào cả bạn bè và đối thủ.

Ngay cả khi các công ty muốn tuân thủ những quy định của một khu vực pháp lý nước ngoài (từ châu Âu đến Ấn Độ) để mở rộng thị trường, thì các mối đe dọa thuế quan rộng rãi của chính quyền Trump có thể cản trở. Hơn nữa, điều này có thể làm chậm kế hoạch đa dạng hóa chuỗi cung ứng của các công ty ra khỏi Trung Quốc và hướng tới các nước đang phát triển ở châu Á, như Ấn Độ và Việt Nam.

Tóm lại, xu hướng chính phủ Mỹ trở thành đối tác kinh doanh và thiết lập các điều kiện đầu tư sẽ thay đổi căn bản cách các công ty công nghệ kinh doanh và trong quá trình đó, định hình lại toàn bộ bối cảnh công nghệ toàn cầu.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc