Tác động với Mỹ và Trung Đông sau cuộc tấn công của Israel nhằm vào Hamas ở Qatar

Khói bốc lên sau các vụ nổ ở Doha, Qatar ngày 9/9/2025. Ảnh: IRNA/TTXVN

Sự kiện Israel tấn công vào thủ đô Doha, Qatar, nhằm vào các lãnh đạo cấp cao của Hamas hôm 9/9 đã tạo ra một làn sóng chấn động, không chỉ ở Trung Đông mà còn trên toàn cầu. Đây là một động thái chưa từng có tiền lệ, thể hiện quyết tâm "đánh đến cùng" của Tel Aviv, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng căng thẳng trong khu vực và đe dọa các nỗ lực hòa giải vốn đã rất mong manh.

Bối cảnh và động cơ cuộc tấn công

Theo các chuyên gia phân tích, Israel thực hiện cuộc tấn công này với mục tiêu rõ ràng: tiêu diệt hoàn toàn ban lãnh đạo chính trị của Hamas. Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố vụ tấn công là để trả đũa vụ xả súng ở Jerusalem ngày 8/9, khiến 6 người Israel thiệt mạng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng Israel đã có ý định leo thang từ trước.

Ví dụ, các chuyên gia Mona Yacoubian, cố vấn cấp cao và giám đốc Chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington, D.C., và Will Todman, thành viên cấp cao của Chương trình Trung Đông tại CSIS lưu ý trước đó rằng, Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tuyên bố: "Chúng tôi đang hoạt động trên khắp Trung Đông... Hamas sẽ không còn nơi nào để trốn tránh chúng tôi".

Hai chuyên gia của CSIS nhận định, chính phủ Israel đang ưu tiên việc đánh bại hoàn toàn Hamas hơn là một thỏa thuận ngừng bắn. Chính quyền Trump đã thúc đẩy một lệnh ngừng bắn mới ở Gaza trong những ngày gần đây, và nhóm đàm phán của Hamas được cho là đang họp tại Doha để thảo luận về phản ứng của mình khi Israel tấn công. Cuộc tấn công của Israel có thể đã chấm dứt các cuộc đàm phán đó.

Ngoài ra, chính phủ Israel hiện đang gia tăng nỗ lực buộc Hamas phải đầu hàng, bất chấp sự chỉ trích ngày càng tăng của quốc tế. Đại hội đồng Liên hợp quốc sẽ họp vào tuần tới tại New York, nơi một số đồng minh của Israel dự kiến sẽ công nhận một nhà nước Palestine độc lập. Trong bối cảnh đó, Israel đã mở các chiến dịch kiểm soát Thành phố Gaza bằng một cuộc tấn công trên bộ quy mô lớn. Cuộc không kích nhằm vào lãnh đạo Hamas ở Doha là một yếu tố khác trong chiến dịch này nhằm buộc Hamas phải đầu hàng và cho thấy chính phủ Israel cảm thấy có khả năng chịu đựng được áp lực quốc tế.

Tác động với Mỹ và Trung Đông

Sau vụ tấn công của Israel, Qatar đã có phản ứng mạnh mẽ chưa từng có. Thủ tướng Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al-Thani tuyên bố Qatar "có quyền đáp trả vụ tấn công", cho rằng đây là "thời khắc then chốt" của khu vực, đồng thời kêu gọi "cần phải có phản ứng từ toàn bộ khu vực trước những hành động như vậy".

Các chuyên gia trên nhấn mạnh, cuộc không kích của Israel có thể đánh dấu sự kết thúc của nỗ lực can thiệp kéo dài nhiều năm của Qatar với Hamas, thay mặt cho cả chính phủ Mỹ và Israel. Cả Mỹ và Israel trước đây đều ủng hộ vai trò trung gian hòa giải của Qatar trong cuộc xung đột và đã đưa ra những yêu cầu cụ thể tới Doha về sự hỗ trợ này. Các quan chức Qatar cho biết Mỹ đã yêu cầu Qatar tiếp đón một phái đoàn Hamas như một phần trong nỗ lực hòa giải của mình. Trong khi đó, Israel cũng đã chấp thuận việc chuyển hàng triệu USD từ Qatar cho Hamas.

Vụ tấn công cũng khiến làn sóng phản đối lan rộng khắp thế giới Arab. Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Saudi Arabia, Jordan và Syria đều chỉ trích hành động của Israel. Đáng chú ý, Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman đã đứng về phía Qatar, điều mà chuyên gia Jennifer Gavito, nghiên cứu viên cao cấp của Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft và cựu quyền Phó Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Cận Đông cho là đáng quan ngại khi chỉ hai năm trước, Riyadh "gần như đạt được thỏa thuận bình thường hóa" với Israel.

Với Mỹ, chuyên gia Steven A. Cook từ Hội đồng quan hệ đối ngoại (CFR) cho rằng, vụ tấn công đặt Washington vào thế khó xử. Các cuộc không kích diễn ra gần Căn cứ Không quân Al Udeid - nơi đặt Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ và hàng nghìn quân nhân Mỹ. Nhà Trắng đã tìm cách tách mình khỏi hành động này, tuyên bố "việc đơn phương ném bom bên trong Qatar không thúc đẩy các mục tiêu của Israel hay của Mỹ". Tuy nhiên, nhiều khả năng Nhà Trắng và chính phủ Israel đã phối hợp chặt chẽ hơn những gì cả hai bên công khai. Mặc dù Israel đã từng hành động mà không có sự đồng thuận của Mỹ trong quá khứ, Qatar vẫn là một đối tác quan trọng của Mỹ.

Tổng thống Trump cũng cảnh báo Hamas về những hậu quả chưa được xác định nếu họ không đồng ý với kế hoạch ngừng bắn hiện tại, mà nhóm này gọi là "sự đầu hàng". Theo ông Cook, rất có thể cuộc không kích của Israel chính là "hậu quả" mà Tổng thống Trump nhắc đến. Dù vậy, khả năng phủ nhận hợp lý mà cả Washington và Tel Aviv đã đưa ra thông qua các tuyên bố chính thức vẫn bảo toàn những nỗ lực của chính quyền Trump trong việc chấm dứt bạo lực ở Dải Gaza.

Đánh giá về tác động đối với chiến lược Trung Đông của chính quyền Trump, chuyên gia Yacoubian và Todman tại CSIS nhận định, cuộc tấn công làm suy yếu uy tín của Mỹ với tư cách là người bảo đảm hòa bình và ổn định với các đồng minh và đối tác ở vùng Vịnh. Các quốc gia vùng Vịnh có thể sẽ nghi ngờ khả năng hoặc thiện chí kiềm chế Israel của Mỹ, và liệu việc cho phép quân đội Mỹ đồn trú có thực sự đảm bảo sự bảo vệ của Mỹ khỏi các cuộc tấn công từ bên ngoài hay không. Nhìn rộng hơn, vụ tấn công cũng làm suy yếu những nỗ lực của Washington nhằm khuyến khích các quốc gia Trung Đông khác bình thường hóa quan hệ với Israel.

Trong bối cảnh trên, Nhà Trắng vẫn tuyên bố rằng cuộc tấn công này có thể là "một cơ hội cho hòa bình". Niềm tin đó dường như xuất phát từ ý tưởng rằng các nhà lãnh đạo Hamas sẽ cảm thấy dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết, khiến họ phải đầu hàng. Tuy nhiên, sự lên án của khu vực và quốc tế đối với các hành động của Israel có thể củng cố vị thế của Hamas và khiến họ ít sẵn sàng thỏa hiệp hơn. Trừ khi chính quyền Trump thay đổi hướng đi và quyết định gây áp lực đáng kể lên Israel, khả năng đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza của họ giờ đây sẽ bị suy yếu đáng kể.

Về tác động lớn hơn đối với trật tự khu vực ở Trung Đông, các chuyên gia của CSIS nhấn mạnh, cuộc không kích của Israel vào lãnh đạo Hamas ở Doha là chưa từng có tiền lệ và đánh dấu sự leo thang căng thẳng đáng kể trong khu vực. Nó nằm trong xu hướng can thiệp quân sự ngày càng sâu rộng của Israel trên toàn khu vực, bao gồm các cuộc không kích vào nhiều thủ đô, bao gồm Beirut, Damascus, và giờ là Doha. Nó cũng diễn ra sau khi Israel khơi mào cuộc xung đột kéo dài 12 ngày với Iran vào tháng 6 vừa qua. Vụ tấn công mới nhất trên sẽ làm gia tăng mối lo ngại trong khu vực và quốc tế về "sự thiếu kiềm chế của Israel ... tại một Trung Đông dường như ngày càng thiếu các rào cản hoặc quy tắc giao chiến được tôn trọng".

Trong khi Hiệp định Abraham, vốn giúp bình thường hóa quan hệ giữa một số quốc gia vùng Vịnh và Israel, nhiều khả năng vẫn được duy trì, các nước vùng Vịnh coi vai trò khiêu khích của Israel là thách thức trực tiếp đến tham vọng hạ nhiệt xung đột khu vực và tập trung vào việc đa dạng hóa nền kinh tế của họ. Mối lo ngại ngày càng gia tăng này lại càng thúc đẩy các nước vùng Vịnh xích lại gần nhau hơn trong việc phản đối Israel. Anwar Gargash, một cố vấn nổi tiếng của tổng thống UAE, lưu ý rằng "an ninh của các quốc gia Arab vùng Vịnh là không thể chia cắt", gọi hành động mới nhất của của Israel là "sự phản bội".

Nhìn rộng hơn, cuộc không kích của Israel diễn ra trong bối cảnh “thời khắc then chốt” của khu vực, nơi trật tự cũ đang dần biến mất và một trật tự mới đang nổi lên. Cuộc không kích ngày 9/9 thể hiện những cách tiếp cận đối đầu trong việc định hình trật tự mới nổi: Israel - cường quốc quân sự thống trị khu vực - phần lớn dựa vào can thiệp quân sự để vô hiệu hóa các mối đe dọa và “thay đổi Trung Đông”. Ngược lại, Vùng Vịnh - “trọng tâm” mới của khu vực - lại tập trung vào hòa giải và giảm leo thang xung đột để ổn định khu vực và chú trọng vào tăng trưởng kinh tế.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc (Tổng hợp)