Tái cấu trúc ngành báo chí trong thời kỳ hậu tinh giản: Thách thức và triển vọng từ góc nhìn đào tạo

Bối cảnh tái cấu trúc và những lo ngại ban đầu

Trong thời gian gần đây, ngành báo chí Việt Nam chứng kiến làn sóng tái cấu trúc sâu rộng. Theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW về tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, nhiều cơ quan báo chí đã thực hiện sáp nhập, tinh giản nhân sự, thậm chí chấm dứt hoạt động. Trong bối cảnh đó, xuất hiện quan ngại rằng ngành báo chí đang bước vào thời kỳ thoái trào, kéo theo sự sụt giảm niềm tin của người học và đội ngũ làm nghề.

Ngày hội Tư vấn tuyển sinh - Hướng nghiệp - Việc làm 2025 (AJC Open Day - Job Fair 2025) được Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức nhằm định hướng cho học sinh trước thềm bước vào kì thi THPT Quốc gia

Tuy nhiên, thực tiễn tuyển sinh và đào tạo lại cho thấy một bức tranh đa chiều và nhiều dấu hiệu tích cực khác. Ghi nhận tại Viện Báo chí – Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền), đơn vị có truyền thống đào tạo báo chí hàng đầu cả nước, cho thấy sự quan tâm của thí sinh tới ngành vẫn ở mức ổn định, không có sự thay đổi nhiều so với những năm trước đây. Các chương trình tư vấn tuyển sinh, ngày hội hướng nghiệp (AJC Open Day - Job Fair 2025), cũng như tuyển sinh sau đại học không ghi nhận sự sụt giảm đáng kể về lượng đăng ký, dù bối cảnh ngành có nhiều biến động.

Ngành báo chí: Từ chuyên ngành hẹp đến hệ sinh thái nghề nghiệp rộng mở

Theo PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng – Viện trưởng Viện Báo chí – Truyền thông, việc tinh giản hệ thống báo chí không đồng nghĩa với việc giảm cơ hội nghề nghiệp cho sinh viên sau khi ra trường. Mà trái lại, người học báo chí ra có thể thích ứng rộng những công việc khác như truyền thông, sản xuất nội dung,... nhờ nền tảng nghề nghiệp vững chắc đã được đào tạo khi ngồi trên ghế nhà trường.

“Ngành báo chí vẫn thu hút thí sinh không chỉ vì đặc thù sinh động, năng động, gần gũi thực tiễn của công việc này mà còn vì khả năng thích ứng đa ngành. Sinh viên báo chí có nền tảng tư duy phản biện, sáng tạo và nhạy bén với đời sống – đây là những yếu tố được thị trường lao động đánh giá cao,” bà Hằng cho biết.

Sự mở rộng về không gian nghề nghiệp hoàn toàn giúp sinh viên báo chí không bị lệ thuộc vào số lượng cơ quan báo chí truyền thống. Họ có thể làm việc tại doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ, các nền tảng số hoặc khởi nghiệp nội dung phù hợp với năng lực của sở thích của sinh viên.

Ngay từ năm nhất, nhiều sinh viên báo chí đã chủ động tác nghiệp thực tế và trở thành cộng tác viên của các tòa soạn, hãng truyền thông lớn (Ảnh: Hà Linh)

Đổi mới chương trình đào tạo: Từ thích ứng đến dẫn dắt

Viện Báo chí – Truyền thông đã chủ động “xoay trục” đào tạo nhằm tăng cường khả năng thích ứng nghề nghiệp cho sinh viên dựa trên tinh thần ủng hộ Nghị quyết 18-NQ/TW của Đảng và Nhà nước. Theo đó, quy mô tuyển sinh được điều chỉnh theo hướng tinh gọn, chú trọng chất lượng đầu vào và đào sâu chuyên môn. Nội dung giảng dạy được cập nhật liên tục, đưa vào các học phần về trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ truyền thông số, thiết kế nội dung đa phương tiện, cùng với đó là phát triển các câu lạc bộ thực hành chuyên sâu. Thực tế đã nhận được nhiều sự hưởng ứng của sinh viên trong trường.

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng chia sẻ tại Hội thảo khoa học quốc tế “Báo chí - truyền thông trong bối cảnh AI phát triển” tổ chức tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Bà Hằng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích hợp công nghệ vào chương trình đào tạo báo chí.

“Chúng tôi đang triển khai những môn học chuyên sâu như Ứng dụng AI trong báo chí, Báo chí dữ liệu,... Những học phần này được giảng dạy bởi đội ngũ giảng viên có chuyên môn công nghệ, được nhà trường cử đi học tập và sau đó về giảng dạy sinh viên” bà Hằng thông tin thêm.

Ngoài ra, các mô hình đào tạo tích hợp – kết hợp giữa giảng đường và thực hành tại cơ sở báo chí, doanh nghiệp truyền thông – cũng đang được khuyến khích nhằm thu hẹp khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Tái định vị giá trị ngành báo chí trong mắt người học

Dù ngành báo chí đang chuyển mình mạnh mẽ, một yếu tố quan trọng vẫn được duy trì – đó là giá trị cốt lõi của nghề báo: phản ánh sự thật, kết nối cộng đồng, nuôi dưỡng trách nhiệm công dân và đạo đức nghề nghiệp. Chính những yếu tố này vẫn thu hút một bộ phận không nhỏ học sinh có đam mê với lĩnh vực thông tin và truyền thông. “Nghề báo vẫn cần những con người sống hết mình với đam mê, có bản lĩnh xã hội và khát vọng phản ánh đời sống. Chính điều này tạo ra sự hấp dẫn lâu dài và bền vững của ngành báo chí, bất chấp sự biến động của cơ chế vận hành,” bà Hằng khẳng định.

Đối với các thí sinh đang chuẩn bị bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học, đây là thời điểm để đánh giá lại ngành báo chí không chỉ như một lựa chọn nghề nghiệp, mà là một cam kết giá trị.

PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng chia sẻ thông điệp với thí sinh: “Nếu thực sự yêu thích báo chí, hãy lựa chọn nó bằng tất cả đam mê”

Với các sĩ tử chuẩn bị bước vào kỳ thi THPT, PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng nhắn nhủ: “Nếu thực sự yêu thích Báo chí, hãy cứ lựa chọn nó bằng tất cả đam mê. Đây không phải là một nghề dễ dàng, nhưng là một nghề xứng đáng để bạn sống hết mình, nếu bạn đủ yêu và đủ kiên trì.”

Có thể trong mắt nhiều phụ huynh, báo chí là “ngành dễ thất nghiệp”. Nhưng với những người trong nghề, báo chí là một hành trình rèn luyện đầy cảm hứng – nơi bạn học được cách quan sát đời sống, lắng nghe con người và góp phần thúc đẩy những thay đổi tích cực trong xã hội.

Thiện Nhân