Tài chính đồng hành cùng nông thôn mới: Bảo đảm nguồn lực, minh bạch giám sát vì an sinh

Tham mưu chính sách – Xây dựng nền tảng tài chính bền vững

Ngay từ khi Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021–2025 được phê duyệt, Bộ Tài chính đã chủ động phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cùng các bộ, ngành liên quan để xây dựng cơ chế tài chính đặc thù, bảo đảm vừa thống nhất quản lý nhà nước, vừa linh hoạt trong thực hiện tại địa phương.

Các Thông tư Bộ Tài chính ban hành cụ thể gồm: Thông tư 53/2022/TT‑BTC ngày 12/8/2022: “Quy định quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp từ ngân sách trung ương thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021‑2025”. Văn bản này xác định rõ nguồn vốn ngân sách trung ương, phân loại kinh phí (sự nghiệp vs đầu tư) và là chính sách tham mưu của Bộ Tài chính để triển khai chương trình.

Tài chính đồng hành cùng nông thôn mới: Bảo đảm nguồn lực, minh bạch giám sát vì an sinh.

Thông tư 55/2023/TT‑BTC ngày 15/8/2023: “Quy định quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí sự nghiệp từ NSNN thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021‑2025”. Đây là một chính sách tài chính chung, trong đó có nội dung liên quan đến xây dựng nông thôn mới (NTM).

Căn cứ vào Nghị định số 27/2022/NĐ-CP của Chính phủ, Bộ Tài chính đã ban hành các thông tư hướng dẫn về quản lý, thanh toán, quyết toán nguồn vốn; đồng thời tham mưu cho Chính phủ về cơ chế hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương, đặc biệt là các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo.

Nhờ công tác tham mưu chính sách sát thực tế, các cơ chế tài chính cho nông thôn mới đã được điều chỉnh theo hướng tăng tính chủ động cho địa phương, khuyến khích huy động xã hội hóa, lồng ghép nhiều nguồn vốn để tránh dàn trải, trùng lặp. Qua đó, nguồn lực cho chương trình ngày càng được mở rộng, ổn định và hiệu quả hơn.

Bảo đảm nguồn lực – Cầu nối giữa Trung ương và cơ sở

Dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, tổng nguồn lực huy động cho Chương trình MTQG xây dựng NTM đạt khoảng 3,85 triệu tỷ đồng, tăng gấp 1,8 lần so với giai đoạn 2016–2020.

Trong đó, vốn tín dụng tiếp tục là nguồn lực chủ đạo, đạt hơn 2,25 triệu tỷ đồng, chiếm tới 62,3% tổng nguồn vốn. Hơn 9,5 triệu khách hàng nông thôn hiện còn dư nợ phục vụ sản xuất, kinh doanh, đầu tư vào nông nghiệp, dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp và hạ tầng kinh tế nông thôn.

Bên cạnh vốn tín dụng, ngân sách nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm các dự án hạ tầng, an sinh và môi trường.

Ngân sách Trung ương đã bố trí 41.682 tỷ đồng (chiếm 1,1%) – chủ yếu dành cho các địa phương khó khăn, vùng sâu, vùng xa.

Ngân sách địa phương huy động được 283.743 tỷ đồng (7,4%), trong đó 16 tỉnh không nhận hỗ trợ từ Trung ương đã tự cân đối tới 178.293 tỷ đồng, thể hiện năng lực tự chủ ngày càng cao của các địa phương.

Nguồn lực từ doanh nghiệp và người dân đạt 853.518 tỷ đồng (22,2%), trong đó riêng người dân đóng góp 813.995 tỷ đồng – khẳng định vai trò chủ thể trung tâm trong xây dựng nông thôn mới.

Nhờ đó, tính đến nay, 79,3% số xã trong cả nước (6.084/7.669 xã) đã đạt chuẩn nông thôn mới; 42,2% xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 12,2% xã đạt chuẩn kiểu mẫu – đều vượt xa mục tiêu đề ra trong kế hoạch đầu kỳ.

Công khai, minh bạch – Đưa chính sách đến đúng người, đúng mục tiêu

Một trong những đóng góp nổi bật của ngành Tài chính là nâng cao hiệu quả giám sát và kiểm soát chi tiêu công, đặc biệt đối với các khoản chi hỗ trợ trực tiếp người dân.Từ khâu thẩm định dự toán đến giải ngân, hệ thống Kho bạc Nhà nước thực hiện kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo mọi khoản chi đều đúng quy định, tránh thất thoát, lãng phí.

Theo Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cho chương trình nông thôn mới năm 2024 đạt trên 91%, thuộc nhóm cao nhất trong các chương trình mục tiêu quốc gia. Cùng với đó, công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán được triển khai đồng bộ từ trung ương đến địa phương, góp phần củng cố kỷ cương tài chính và niềm tin của người dân.

Bên cạnh đó, ngành Tài chính đã đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý ngân sách, công khai dữ liệu chi tiêu công trên cổng thông tin điện tử, thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt, hóa đơn điện tử và kết nối dữ liệu qua hệ thống TABMIS.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến cuối năm 2024: Hệ thống TABMIS đã xử lý trung bình 2,3 triệu giao dịch/tháng, tương đương 99% tổng số chứng từ chi tiêu ngân sách. Gần 95% hồ sơ thanh toán qua Kho bạc nhà nước được thực hiện điện tử, thay thế hoàn toàn quy trình giấy tờ truyền thống.

Việc vận hành thống nhất dữ liệu qua TABMIS giúp giám sát hiệu quả việc sử dụng vốn đầu tư công, đặc biệt là các chương trình mục tiêu quốc gia, tránh tình trạng trùng lặp, chậm giải ngân hay sai phạm trong chi tiêu.

Đông Cao