Tài chính xanh tăng trưởng mạnh mẽ, vẫn cần thêm các chính sách thúc đẩy
Các ngành khác có khả năng tiếp cận nguồn tài chính xanh bao gồm năng lượng, cơ sở hạ tầng, logistics, bất động sản và nông nghiệp. Trong đó, ngành năng lượng tái tạo có nhu cầu vốn rất lớn, với các dự án yêu cầu nguồn vốn vay từ 70 - 80% chi phí đầu tư.
Bên lề Hội thảo Tài chính xanh Việt Nam tổ chức cuối tháng 8 vừa qua, trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư Chứng khoán, bà Hoàng Việt Phương - Tổng giám đốc Công ty Xếp hạng tín nhiệm SNI Rating, cho biết, tài chính xanh tại Việt Nam đã có mức tăng trưởng rõ rệt trong những năm gần đây, đặc biệt trong năm vừa qua đã đạt mức tăng trưởng 170%.
Điều này cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của các doanh nghiệp Việt Nam đối với mảng tài chính xanh và các ngân hàng trong nước cũng đang tích cực cung cấp nguồn tín dụng với mức lãi suất ưu đãi hấp dẫn cho các doanh nghiệp tiếp cận.
Nguồn vốn này không chỉ đến từ trong nước mà còn thu hút được sự quan tâm từ các tổ chức quốc tế. Các ngân hàng trong nước đang rất tích cực đẩy mạnh và nhiều ngân hàng đang lên kế hoạch đưa ra gói tài trợ cho vay cho các doanh nghiệp thực hiện ESG hoặc tuân thủ quy định về xanh.
Các ngành khác có khả năng tiếp cận nguồn tài chính xanh bao gồm năng lượng, cơ sở hạ tầng, logistics, bất động sản và nông nghiệp. Trong đó, ngành năng lượng tái tạo có nhu cầu vốn rất lớn, với các dự án yêu cầu nguồn vốn vay từ 70 - 80% chi phí đầu tư. Nhu cầu vốn trong vòng 4 - 5 năm tới cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam ước tính khoảng 70 tỷ USD, là tiềm năng lớn cho các tổ chức tín dụng trong nước và quốc tế.
Hiện tại, đây là một mảng tương đối mới, khung pháp lý vẫn đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện để giúp các doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn. Một bước tiến quan trọng mang tính đột phá là lần đầu tiên “danh mục phân loại xanh” được đưa ra trong tháng 7/2025. Danh mục này sẽ cung cấp hướng dẫn rõ ràng cho cả doanh nghiệp lẫn bên đi vay để hiểu rõ quy trình và quy định tiếp cận nguồn vốn.
Theo bà Phương, minh bạch là một đặc điểm quan trọng của tài chính xanh để đảm bảo tất cả các bên tuân thủ tốt các tiêu chuẩn đã đặt ra và cam kết với cộng đồng
Theo bà Phương, đây là bước khởi đầu, sau đó, sẽ cần thêm các quy định và hướng dẫn cụ thể hơn nữa về quá trình vay, áp dụng quy chuẩn nào, đặc biệt là các quy chuẩn của Việt Nam. Trong quá trình giải ngân vốn vay, việc tuân thủ các quy định cần có hướng dẫn rõ ràng và các báo cáo tuân thủ cần một form mẫu biểu thống nhất.
Ngoài ra, cần một hạ tầng tốt cho lĩnh vực tài chính xanh, đặc biệt là các cơ sở dữ liệu và nguồn thông tin, bởi vì minh bạch là một đặc điểm quan trọng của tài chính xanh để đảm bảo tất cả các bên tuân thủ tốt các tiêu chuẩn đã đặt ra và cam kết với cộng đồng.
"Thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp muốn huy động vốn xanh là các vấn đề kỹ thuật và chi phí. Khi tiếp cận nguồn vốn xanh, doanh nghiệp phải đặt ra khung tiêu chuẩn và đảm bảo tuân thủ, toàn bộ quá trình này đòi hỏi phát sinh chi phí và cần có bên thứ ba để xác nhận sự tuân thủ", bà Phương cho biết.
Bài toán chi phí chưa đủ sức hấp dẫn
Ông Trần Tuấn Linh, Ủy viên HĐQT Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex, PLX - sàn HOSE) cho biết, xu hướng xanh là tất yếu và Việt Nam ngày nay cũng đã bước vào con đường chuyển đổi xanh, tuy nhiên, cầu nối về cơ sở hạ tầng, tài chính và chính sách thì vẫn đang xây dựng.
Về cơ hội của ngành, ông Linh cho biết, tiềm năng tái tạo lớn nhất với hơn 600 GW điện gió ngoài khơi và 300 GW điện mặt trời. Vị trí chiến lược để trở thành trung tâm khu vực về sản xuất hydro xanh và SAF. Sự chú ý ngày càng tăng từ nguồn vốn quốc tế - ODA, quỹ ESG và các cam kết JETP.
Tuy nhiên, thách thức đi cùng là cần huy động hàng trăm tỷ đô la trong những thập kỷ tới. Nếu hành động quá nhanh có nguy cơ gây gián đoạn kinh tế - xã hội; còn hành động quá chậm thì có nguy cơ tụt hậu. Các cơ chế như CBAM và CORSIA - là các công cụ chính sách dựa trên thị trường để giảm thiểu phát thải khí nhà kính bằng cách đặt giá carbon cho hoạt động sản xuất và tiêu thụ - sẽ tác động trực tiếp đến xuất khẩu và ngành hàng không của Việt Nam.
Bên cạnh đó, ông Phạm Anh Duy, Trưởng phòng cao cấp PwC cho biết, PwC nhận thấy nhu cầu vốn của các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng tái tạo là vô cùng lớn, trước mắt trong khoảng 1 tỷ USD. Các doanh nghiệp lĩnh vực này cũng đã được nhiều bên cho vay, tuy nhiên thực tế việc đáp ứng các điều khoản để được vay là không dễ dàng.
Các dự án năng lượng tái tạo thường có thời gian vận hành dài (20 - 25 năm), cần mức ưu đãi phù hợp để không tạo áp lực tài chính và đảm bảo doanh thu, hồi vốn.
Toàn cảnh Hội thảo Tài chính xanh Việt Nam do Công ty Xếp hạng tín nhiệm SNI Rating tổ chức
Từ góc độ ngân hàng, bà Nguyễn Thị Kim Phượng, Phó giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp BIDV, cho rằng, khung pháp lý cho tín dụng và trái phiếu xanh còn thiếu đồng bộ, cơ chế ưu đãi chưa rõ ràng. Chi phí tuân thủ và yêu cầu minh bạch dữ liệu cao khiến việc thẩm định dự án và cấp tín dụng xanh gặp nhiều khó khăn.
Tính đến cuối tháng 7/2025, BIDV đã cấp gần 79.000 tỷ đồng dư nợ tín dụng xanh cho hơn 1.900 dự án, mới chiếm khoảng 3,7% tổng dư nợ.
Về lý thuyết, lãi suất huy động vốn xanh thường thấp hơn so với các khoản vay thương mại thông thường, nhưng trên thực tế, tổng chi phí cuối cùng mà doanh nghiệp phải trả lại không chênh lệch nhiều, thậm chí có thể cao hơn.
Theo bà Phương, hiện tại, chi phí chưa thực sự hấp dẫn. Mặc dù chi phí vốn xanh có thể thấp hơn, nhưng nếu cộng thêm chi phí để đảm bảo quá trình tuân thủ, tổng chi phí có thể tương tự như nguồn vốn thông thường, đặc biệt trong giai đoạn đầu.
Doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn chủ yếu tiếp cận vốn từ các ngân hàng trong nước vì thủ tục đơn giản hơn so với vốn quốc tế, vốn quốc tế thường có nhiều yêu cầu khắt khe về thẩm định và các yêu cầu khác. Một số tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) hay Ngân hàng Thế giới (WB) có các gói vay ưu đãi nhưng doanh nghiệp Việt Nam còn thiếu thông tin và hiểu biết để tiếp cận.
Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, mới bắt đầu chú ý đến mảng này vì chủ yếu nhìn về lợi ích dài hạn, còn về lợi ích ngắn hạn cần thêm khuyến khích từ phía chính quyền và các bộ, ban, ngành.
Các giải pháp cụ thể để thúc đẩy tài chính xanh tại Việt Nam được chuyên gia đưa ra bao gồm, hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này hoặc áp dụng lộ trình rõ ràng. Lãi suất huy động thường sẽ phải thấp hơn bình thường, có sự hỗ trợ từ các ngân hàng.
Nguồn hỗ trợ có thể đến từ Ngân hàng Nhà nước hoặc Bộ Tài chính, bao gồm ưu đãi về chính sách thuế. Hiện tại đã có một số ưu đãi và chi phí niêm yết, nhưng cần thêm các chính sách mạnh mẽ hơn để thúc đẩy nguồn vốn này.
"Để tạo hiệu ứng lan tỏa, cần sự tiếp tục tuân thủ của doanh nghiệp và hỗ trợ từ phía chính phủ với các chính sách ưu đãi, từ đó sẽ có tác động không chỉ đến các doanh nghiệp lớn mà còn lan tỏa sang các doanh nghiệp khác", bà Phương nhấn mạnh.
