Tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc TP.HCM: Cần thiết và cấp thiết

Mới đây, thông tin TP.HCM dự kiến tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc ngay trong tháng 9, trên cơ sở tách chức năng, nhiệm vụ từ Sở Xây dựng đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của giới chuyên môn.

Nhân dịp này, PV PLO đã có cuộc trao đổi với ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam để lắng nghe góc nhìn của một chuyên gia dày dạn kinh nghiệm trong lĩnh vực quy hoạch về ý nghĩa và tầm quan trọng của quyết định này đối với sự phát triển của TP.HCM trong giai đoạn mới.

Ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam.

Tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc - bước đi đúng đắn, phù hợp

+ Ông đánh giá như thế nào về chủ trương tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc (QHKT) trong bối cảnh hiện nay?

Trước hết, tôi xin gửi lời chúc mừng tới TP.HCM. Việc tái lập Sở QHKT vào thời điểm này là một bước đi hết sức đúng đắn và cần thiết. Trong quá khứ, sở đã từng phát huy rất tốt vai trò của mình trong việc định hình và dẫn dắt quá trình quy hoạch đô thị và phát triển của thành phố.

Cần nhấn mạnh rằng, trong các đô thị Việt Nam, chỉ có hai đô thị đặc biệt là TP Hà Nội và TP.HCM được Thủ tướng Chính phủ cho phép thành lập riêng Sở QHKT.

Đối với TP.HCM, việc sáp nhập Sở QHKT vào Sở Xây dựng trong quá trình tái cơ cấu bộ máy khiến không ít người làm trong lĩnh vực quy hoạch băn khoăn. Bởi lẽ, với một đô thị đặc biệt như TP.HCM, công tác quy hoạch cần có một cơ quan chuyên trách, được đầu tư đúng mức cả về năng lực và thẩm quyền.

Điều quan trọng hơn cả, TP.HCM ngày nay không còn là một đô thị đơn thuần, mà đã trở thành một siêu đô thị đặc biệt khi sáp nhập thêm 2 địa phương Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. TP.HCM với diện tích lên đến gần 7.000 km², gấp hơn 3 lần hiện tại với dân số lên đến 14 triệu người.

TP.HCM mới với diện tích lên đến gần 7.000 km², dân số lên đến 14 triệu người. Ảnh: Nguyễn Tiến

Với quy mô và vai trò ấy, công tác quy hoạch và quản lý không chỉ cần thiết mà còn cực kỳ cấp thiết. Quy hoạch sẽ không còn là chiếc áo may đo cho riêng TP.HCM mà là bài toán liên kết vùng giữa Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và xa hơn nữa.

Việc tách riêng Sở QHKT sẽ góp phần nâng cao tính chuyên môn, đảm bảo tính độc lập trong quá trình hoạch định chính sách, không bị chi phối bởi các nhiệm vụ quản lý xây dựng. Đồng thời, điều này tạo điều kiện để Sở Xây dựng tập trung mạnh hơn vào vai trò triển khai và giám sát các dự án phát triển đô thị theo đúng quy hoạch, đảm bảo hiệu quả thực thi.

+Với tầm vóc mới và trọng trách gấp 3 lần trước đây, Sở QHKT TP.HCM sau khi tái lập sẽ đứng trước thách thức gì, thưa ông?

Thách thức lớn nhất chính là việc tổ chức lại công tác quy hoạch cho một TP.HCM mở rộng, có diện tích gấp ba lần hiện tại với các đô thị vốn từng là trung tâm hành chính của các tỉnh thành như Bình Dương (với 5 thành phố trực thuộc), Bà Rịa - Vũng Tàu (với 3 thành phố).

Đây không chỉ đơn thuần là bài toán kết nối ba bản đồ quy hoạch mà là đòi hỏi phải xây dựng một quy hoạch tổng thể hoàn toàn mới, hiện đại, tích hợp và đủ sức dẫn dắt phát triển vùng trong hàng chục năm tới.

Không gian phát triển mới của TP.HCM sẽ phải vừa kết nối các đô thị trung tâm cũ, vừa mở rộng phát triển về phía biển, đồng thời vẫn phải bảo tồn và phát huy giá trị sinh thái, văn hóa độc đáo của Cần Giờ.

Đây là bài toán đòi hỏi tư duy quy hoạch vượt lên khỏi ranh giới hành chính, hướng tới một tầm nhìn vùng - quốc gia - quốc tế.

Trách nhiệm của Sở QHKT TP.HCM mới vì thế không chỉ đơn thuần là vẽ lại bản đồ thành phố, mà là kiến tạo nên cấu trúc đô thị cho một siêu đô thị hội nhập toàn cầu.

Điều cốt lõi là làm sao để kết nối ba vùng đô thị khác biệt về lịch sử, chức năng và cấu trúc thành một chỉnh thể thống nhất, từ tầm nhìn quy hoạch đến cơ chế vận hành. Những người làm quy hoạch từ ba địa phương trước đây cần trở thành một khối thống nhất, một đội ngũ gắn bó về chuyên môn, đồng lòng về chiến lược.

Quy hoạch phải đi trước, là bản đồ dẫn lối cho TP.HCM

+ Ngay sau khi tái lập, Sở QHKT mới nên bắt tay ngay vào những nhiệm vụ trọng tâm nào?

Ngay sau khi tái lập, ưu tiên hàng đầu của Sở QHKT là ổn định tổ chức bộ máy và vận hành thông suốt ngay từ những ngày đầu.

Không chỉ là củng cố nhân sự hay phân công công việc, điều quan trọng hơn cả là làm rõ vai trò, chức năng và trách nhiệm cốt lõi của sở trong bối cảnh mới. Đó là tham mưu chiến lược cho TP.HCM trong lĩnh vực quy hoạch phát triển đô thị, tổ chức không gian đô thị và không gian kinh tế một cách bài bản, kết nối hạ tầng giao thông – xã hội giữa các vùng sáp nhập, tối ưu hóa các lợi thế về vị trí địa lý, tài nguyên và hệ sinh thái vùng sau khi mở rộng địa giới hành chính.

Bài toán liên kết vùng, kết nối 3 đô thị là nhiệm vụ trọng tâm. Ảnh: Nguyễn Tiến

Nhiệm vụ cấp bách thứ hai là bắt tay ngay vào công tác quy hoạch tổng thể cho TP.HCM đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2060. Đây là một yêu cầu chiến lược và không thể chậm trễ.

Hiện nay, TP.HCM vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch, nhưng đó là quy hoạch cho phạm vi hành chính cũ. Trong khi đó, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu năm 2024 đã được Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch tỉnh. Tuy nhiên, ba bản quy hoạch độc lập này không thể đơn giản “ghép lại” để trở thành một tổng thể thống nhất. TP.HCM mới đòi hỏi một tầm nhìn hoàn toàn khác, không chỉ là sự cộng gộp, mà là một bản quy hoạch mới hoàn chỉnh.

+ Trong công cuộc tái lập và vận hành Sở QHKT, TP.HCM đóng vai trò như thế nào để công tác quy hoạch thật sự là yếu tố dẫn dắt sự phát triển của thành phố?

Trước hết, TP.HCM phải xây dựng một bộ máy có chiều sâu chuyên môn và tầm nhìn phát triển vùng, bao gồm những con người am hiểu sâu sắc về quy hoạch, không chỉ đối với TP.HCM hiện hữu mà còn bao quát cả các khu vực như Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Việc lựa chọn nhân sự phải được xem là nhiệm vụ trọng tâm, bắt đầu từ việc chọn đúng người đứng đầu Sở QHKT. Người đứng đầu này không chỉ là kiến trúc sư trưởng cho đô thị tương lai, mà còn phải là cầu nối chiến lược giữa thành phố với các bộ, ngành trung ương, các địa phương lân cận và các chuyên gia đầu ngành.

Đó là điều cốt lõi khi TP.HCM chỉ đạo tái lập Sở QHKT, hay nói cách khác, quy hoạch kiến trúc luôn luôn phải đi trước một bước, là ngọn hải đăng dẫn đường cho mọi chính sách và hành động phát triển của thành phố. Nếu Sở QHKT làm tốt vai trò này, TP.HCM sẽ có một bản đồ dẫn lối đủ mạnh để vững vàng trước mọi cơ hội và thách thức.

NHƯ NGỌC