Tài nguyên đất hiếm của Ukraine: Chìa khóa để Mỹ tiếp tục hỗ trợ Kyiv?
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đề xuất một thỏa thuận với Ukraine, trong đó Washington có thể tiếp cận các nguồn tài nguyên đất hiếm của quốc gia này để đổi lấy sự hỗ trợ quân sự và kinh tế liên tục.
Theo Financial Times, đề xuất này phản ánh sự thay đổi trong chính sách hỗ trợ của Mỹ đối với Ukraine và có thể phù hợp với chiến lược mà Kyiv đang theo đuổi nhằm duy trì mối quan hệ vững chắc với chính quyền Trump.
Phát biểu tại Nhà Trắng hôm 3.2, ông Trump nhấn mạnh rằng Mỹ đã cung cấp nhiều hỗ trợ cho Ukraine hơn bất kỳ đồng minh châu Âu nào khác. Ông cho biết việc đảm bảo các nguồn tài nguyên quan trọng của Ukraine là một yếu tố quan trọng trong các cuộc đàm phán giữa hai nước.
Tổng thống Volodymyr Zelensky đã trình bày phác thảo kế hoạch hòa bình với ông Trump tại New York, Mỹ vào năm ngoái - Ảnh: Reuters
"Chúng tôi đang tìm cách thực hiện một thỏa thuận mà họ sẽ đảm bảo những gì chúng tôi cung cấp cho họ bằng đất hiếm và những thứ khác. Chúng tôi đang đầu tư hàng trăm tỉ USD. Họ có đất hiếm tuyệt vời. Tôi muốn đảm bảo an ninh cho đất hiếm, và họ sẵn sàng chấp nhận điều đó", ông nói về Ukraine.
Chiến lược của Ukraine và vai trò của Mỹ
Nguồn tin thân cận với Tổng thống Ukraine cho biết những tuyên bố của ông Trump có vẻ phù hợp với "kế hoạch chiến thắng" mà ông Volodymyr Zelensky đã trình bày với chính quyền Mỹ vào mùa thu năm ngoái. Kế hoạch này bao gồm việc hợp tác khai thác và quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Ukraine cùng với các đối tác phương Tây, đồng thời tăng cường vai trò của quân đội Ukraine để giảm bớt sự hiện diện của lực lượng Mỹ tại châu Âu.
Ukraine sở hữu trữ lượng lớn các khoáng sản quan trọng như titan, quặng sắt, than đá và khoảng 500.000 tấn lithium chưa khai thác. Tổng trị giá trị các tài nguyên này ước tính hàng chục nghìn tỉ USD. Một số nguồn tài nguyên này đang đối mặt với nguy cơ rơi vào tay Nga do chiến sự kéo dài.
Mustafa Nayyem, cựu giám đốc Cơ quan nhà nước về phục hồi và phát triển cơ sở hạ tầng Ukraine, cho biết cuộc chiến hiện nay không chỉ liên quan đến việc bảo vệ lãnh thổ mà còn nhằm duy trì quyền kiểm soát đối với các tài sản chiến lược của đất nước. Theo ông, các nguồn tài nguyên này có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình tái thiết và phục hồi kinh tế của Ukraine sau cuộc chiến.
Cơ hội hợp tác song phương
Trong bối cảnh chiến tranh kéo dài, việc Mỹ tiếp cận các nguồn tài nguyên đất hiếm của Ukraine có thể giúp củng cố mối quan hệ kinh tế giữa hai nước. Ông Trump nhấn mạnh rằng Ukraine sẵn sàng hợp tác theo hướng này, đặc biệt khi Mỹ đã đầu tư hàng trăm tỉ đô la vào hỗ trợ quân sự và tài chính cho Kyiv.
Một số nguồn tin cho biết Ukraine trước đó đã đề xuất với chính quyền Trump các điều khoản đặc biệt về hợp tác khai thác tài nguyên thiên nhiên. Việc bảo vệ các nguồn tài nguyên này khỏi sự kiểm soát của Nga và Iran cũng được xem là ưu tiên chiến lược của Kyiv.
Ngoài ra, kế hoạch của Ukraine còn bao gồm việc thiết lập cơ chế sàng lọc đầu tư nhằm ngăn chặn sự thâm nhập của các doanh nghiệp Trung Quốc vào các ngành công nghiệp quan trọng trong nước. Đây có thể là một yếu tố quan trọng trong việc duy trì sự hỗ trợ từ phía Mỹ, đặc biệt khi Washington ngày càng quan tâm đến việc giảm thiểu ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với các nguồn tài nguyên quan trọng trên toàn cầu.
Lo ngại của Ukraine
Tổng thống Trump nhiều lần tuyên bố rằng ông có thể nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. Trong phát biểu gần đây, ông cho biết chính quyền của mình đã có các cuộc đàm phán "rất nghiêm túc" với Nga và đang đạt được nhiều tiến triển.
Tuy nhiên, việc ông Trump gợi ý rằng ông đã xây dựng một phần kế hoạch hòa bình với Nga mà không có sự tham gia trực tiếp của Ukraine đã gây lo ngại cho Kyiv. Tổng thống Zelensky bày tỏ quan ngại về việc Mỹ có thể đưa ra quyết định quan trọng mà không tham vấn Ukraine. Ông nhấn mạnh rằng việc đàm phán về tương lai của Ukraine mà không có sự tham gia của nước này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.
Trong một cuộc trả lời phỏng vấn với truyền thông Mỹ tuần trước, Zelensky cho biết nhóm của ông đã làm việc với các cố vấn của Trump và mong đợi sẽ có các cuộc gặp trực tiếp trong thời gian sớm nhất. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng bất kỳ cuộc thảo luận nào về Ukraine mà không có sự tham gia của nước này đều tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Nếu thỏa thuận về đất hiếm giữa Mỹ và Ukraine được hiện thực hóa, điều này có thể tác động đến cục diện địa chính trị toàn cầu. Các nguồn tài nguyên quan trọng của Ukraine không chỉ giúp củng cố ngành công nghiệp công nghệ cao của Mỹ mà còn giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược.
Ngoài ra, việc Mỹ duy trì sự hiện diện tại Ukraine thông qua các thỏa thuận kinh tế có thể giúp nước này tiếp tục nhận được sự hỗ trợ quân sự và chính trị trong dài hạn. Tuy nhiên, cách tiếp cận của ông Trump đối với vấn đề Ukraine vẫn chưa rõ ràng hoàn toàn, đặc biệt khi ông cam kết chấm dứt chiến tranh nhưng chưa đưa ra lộ trình cụ thể.
Nhìn chung, đề xuất của Trump về việc trao đổi hỗ trợ quân sự lấy quyền khai thác tài nguyên đất hiếm có thể mở ra cơ hội hợp tác song phương, nhưng cũng đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của cuộc chiến và vai trò của Mỹ trong khu vực.
