Tài nguyên thiên nhiên dưới lòng đất đang suy giảm nhanh chóng

Hãng CNN dẫn tin tài nguyên thiên nhiên dưới lòng đất chính là mạch nước ngầm phục vụ sinh hoạt cho hàng tỷ người dân, đáp ứng nhu cầu ăn uống, tưới tiêu và các mục đích sử dụng khác.

Nước ngầm đang bị sử dụng quá mức ở nhiều nơi, đặc biệt là những khu vực mà lượng nước bổ sung cho các tầng chứa nước (thông qua mưa và tuyết) ít hơn so với lượng nước được khai thác. Việc sử dụng quá mức diễn ra liên tục cuối cùng khiến nguồn tài nguyên quý giá này trở nên cạn kiệt.

Tưới ngô bằng nước ngầm ở Kabwe, Zambia. Ảnh: Mark Hughes

Theo các nhà nghiên cứu tham gia, đây là nghiên cứu đầu tiên tổng hợp những gì đang xảy ra với mực nước ngầm ở quy mô toàn cầu và sẽ giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về tác động của con người đối với nguồn tài nguyên ngầm quý giá này bởi người dân đang sử dụng quá mức gây lãng phí hoặc gián tiếp bị ảnh hưởng do biến đổi khí hậu.

Nước ngầm, chứa trong các vết nứt và lỗ rỗng ở các khối đá có thể thấm được gọi là tầng ngậm nước. Mạch nước ngầm được xem là nguồn sống của con người, đặc biệt là ở những nơi trên thế giới đang khan hiếm lượng mưa và nguồn nước mặt (hay còn gọi là nước bề mặt), chẳng hạn như tây bắc Ấn Độ và tây nam Mỹ.

Nước mặt là nước ở trên bề mặt Trái Đất như nước ao, hồ, sông, suối, đại dương và đóng vai trò quan trọng với sinh vật trên trái đất. Việc giảm lượng nước ngầm có thể gây khó khăn cho người dân trong việc tiếp cận nước ngọt để uống hoặc tưới cho cây trồng, dẫn đến sụt lún đất.

"Nghiên cứu này được thúc đẩy bởi sự tò mò. Chúng tôi muốn hiểu rõ hơn về tình trạng mạch nước ngầm toàn cầu bằng cách thực hiện hàng triệu phép đo mực nước ngầm," đồng tác giả Debra Perrone, phó giáo sư tại Chương trình Nghiên cứu Môi trường của Đại học California– Santa Barbara (Mỹ) cho biết trong một bản tin về nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature vào hôm 24/1.

Các tác giả nhận thấy rằng mực nước ngầm đã giảm 71% từ năm 2000 đến năm 2022. Và trong số 1.693 hệ thống tầng chứa nước được đưa vào nghiên cứu thì khoảng 617 hệ thống với mực nước ngầm giảm hơn 0,1m mỗi năm ở 36%.

Đồng tác giả nghiên cứu Scott Jasechko, phó giáo sư tại Trường Khoa học và Quản lý Môi trường Bren thuộc Đại học California - Santa Barbara cho biết tầng chứa nước Ascoy-Soplamo ở Tây Ban Nha có tốc độ suy giảm nhanh nhất trong dữ liệu tổng hợp - mức giảm trung bình là 2,95m mỗi năm.

Ông nói thêm rằng một số hệ thống tầng chứa nước ở Iran cũng nằm trong số những hệ thống có tốc độ suy giảm nước ngầm nhanh nhất. Nhóm nghiên cứu không thể thu thập dữ liệu từ hầu hết các khu vực ở châu Phi, Nam Mỹ và Đông Nam Á vì thiếu giám sát, nhưng ông Jasechko cho biết nghiên cứu thực hiện tại các quốc gia có mạch nước ngầm trên toàn cầu.

Giải quyết tình trạng cạn kiệt nguồn nước

Nghiên cứu cũng nêu bật một số câu chuyện thành công ở Bangkok, Arizona và New Mexico, nơi nước ngầm đã bắt đầu phục hồi sau các biện pháp can thiệp để điều tiết việc sử dụng nước tốt hơn hoặc chuyển hướng nước để bổ sung cho các tầng ngậm nước bị cạn kiệt.

"Tôi rất ấn tượng trước những chiến lược thông minh đã được áp dụng để giải quyết tình trạng cạn kiệt nước ngầm ở một số quốc gia trên thế giới, mặc dù những câu chuyện được xem là 'tin tốt' này thường rất hiếm", ông Scott Jasechko nói.

Để hiểu liệu sự suy giảm trong thế kỷ 21 có đang gia tăng hay không, nhóm nghiên cứu cũng truy cập dữ liệu về mực nước ngầm từ năm 1980 đến năm 2000 đối với 542 tầng ngậm nước trong nghiên cứu.

Đáng chú ý, các nhà nghiên cứu phát hiện sự suy giảm mực nước ngầm đã tăng nhanh trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ 21, cụ thể là 30% số tầng ngậm nước, vượt xa mức suy giảm được ghi nhận từ năm 1980 đến năm 2000.

Nghiên cứu cũng lưu ý những trường hợp mực nước ngầm sụt giảm nhanh chóng này phổ biến hơn gấp đôi so với dự kiến.

Ông Donald John MacAllister, một nhà thủy văn học tại Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh, người không tham gia vào nghiên cứu nhận định đây là một bộ dữ liệu thực sự "ấn tượng", mặc dù còn một số thiếu sót.

"Tôi cho rằng số liệu tổng hợp dữ liệu nước ngầm trên toàn cầu vẫn chưa được thực hiện, ít nhất là trước đây. Vì vậy, phát hiện mới lần này thực sự rất hấp dẫn", ông Donald John MacAllister nói.

"Nước ngầm là nguồn tài nguyên cực kỳ quan trọng nhưng cũng là một trong những thách thức bởi vì chúng ta không thể nhìn thấy rõ và hầu hết mọi người đều không quan tâm đến điều đó. Thế giới cần phải lên tiếng bảo vệ nguồn tài nguyên này, nhắn nhủ tới các nhà hoạch định chính sách rằng chúng ta có nguồn tài nguyên cần phải chăm sóc nhằm xây dựng khả năng phục hồi và thích ứng với biến đổi khí hậu", ông Donald John MacAllister nói thêm.

Hồng Nhung