Tài phiệt Hồng Kông trong cơn khủng hoảng

Tài sản bốc hơi

Lý Gia Thành (Li Ka-shing), người giàu nhất Hồng Kông, đã phải chịu khoản mất mát hơn 3 tỷ USD kể từ cuối tháng 7. Ông này cùng với các tỷ phú khác như Lý Triệu Cơ (Lee Shau-kee), người đứng đầu Henderson Land, Lý Văn Đạt (Lee Man-tat), Chủ tịch công ty mẹ của nhà sản xuất nước sốt Lee Kum Kee, đã chứng kiến tài sản của họ giảm gần 1/10 kể từ đầu tháng 8.

Các cuộc biểu tình, lúc đầu để phản đối dự luật dẫn độ của Đặc khu trưởng Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam), hầu như không khiến các cổ phiếu bị ảnh hưởng nhiều. Nhưng khi nó leo thang thành chống đối chính quyền, đòi hỏi dân chủ, và khi cảnh sát đáp trả bằng bạo lực, chỉ số Hang Seng đã giảm khoảng 8% chỉ trong vòng 2 tuần.

Làn sóng bán tháo đã khiến chỉ số này nhuốm đỏ, khiến nó trở thành chỉ số duy nhất trong số 25 thị trường phát triển được Bloomberg theo dõi, lao dốc mạnh. Tổng vốn hóa thị trường Hồng Kông đã giảm khoảng 2,67 ngàn tỷ HKD (340 tỷ USD) cho đến ngày 16-8.

Khi những lời hùng biện của Bắc Kinh cất lên, những ông trùm địa ốc ở hương cảng cũng hùa theo để thể hiện lòng trung thành với chính quyền trung ương, đưa ra những tuyên bố ủng hộ bà Lâm và cảnh sát địa phương. Hôm 16-8, ông Lý Gia Thành đã đăng một quảng cáo trên trang nhất của nhiều tờ báo Hồng Kông, kêu gọi chấm dứt bạo lực và để mọi người yêu mến Trung Quốc và Hồng Kông.

Tương tự, ông trùm bất động sản Ngô Quang Chính (Peter Woo) lên tiếng chống lại những người biểu tình ở Hồng Kông, sau khi hơn 1 tỷ USD của ông bị bốc hơi trên thị trường chứng khoán kể từ khi cuộc biểu tình bắt đầu. Các công ty của nhà tài phiệt như Merlin Swire và gia đình Kwok cũng đưa ra các tuyên bố lên án cuộc biểu tình.

Những ông trùm lên tiếng nhưng cũng không giúp họ xoay chuyển tình thế. Cổ phiếu bất động sản giảm 8,5% trong tháng này, đã vượt xa mức giảm chung của thị trường. Những công ty liên quan đến chung cư, văn phòng và trung tâm mua sắm đang nhìn thấy cổ phiếu của họ nhuốm màu đỏ.

Thị trường chứng khoán Hồng Kông bị đảo lộn vì những cuộc biểu tình kéo dài chưa có hồi kết.

Cổ phiếu của Swire Properties, công ty sở hữu cổ phần trong các văn phòng, khách sạn và trung tâm thương mại sang trọng, giảm gần 18% kể từ giữa tháng 6. Công ty đầu tư bất động sản Wharf, công ty sở hữu khu phức hợp mua sắm khổng lồ Harbor City, giảm 1/5 kể từ đỉnh điểm tháng 6.

Đâu là căn nguyên?

Hồng Kông thực sự là một nền kinh tế tài phiệt, theo nhà bình luận William Pesek. Ông Lý Gia Thành, một trong số những ông trùm đã rời khỏi Hồng Kông và Trung Quốc trong những năm gần đây, phát triển các doanh nghiệp ở phương Tây nhằm tạo ra dòng tiền ổn định.

Chẳng hạn, mùa hè năm ngoái, Tập đoàn CK Hutchison của ông đã mua 50% Wind Tre còn lại với giá 2,45 tỷ EUR, trở thành chủ sở hữu duy nhất của nhà cung cấp dịch vụ viễn thông di động của Italia. Vào tháng 3-2018, ông Lý đã chuyển giao quyền quản lý đế chế của mình cho con trai cả của ông, Victor.

Nếu nhiều tỷ phú địa phương làm theo, có thể dẫn đến hậu quả bất lợi cho nền kinh tế Hồng Kông. Điều đó sẽ gây thêm rắc rối cho bà Lâm, người đã đặt cược tương lai chính quyền của mình trong việc thúc đẩy sự phục hồi kinh tế cho Hồng Kông, thay vì đáp ứng yêu cầu rút toàn bộ dự luật dẫn độ, mở cuộc điều tra độc lập về bạo lực cảnh sát và lời kêu gọi bà từ chức của người biểu tình.

Theo nhà kinh tế học Andy Xie, cựu chuyên gia cấp cao của Morgan Stanley, các ông trùm chính là vấn đề căn nguyên dẫn đến những căng thẳng đang xé tan Hồng Kông. "Chính quyền Hồng Kông không thực sự chịu trách nhiệm. Hầu hết mọi người nghĩ rằng họ chỉ làm theo lệnh của Bắc Kinh, nhưng có lẽ quan trọng hơn, họ thực sự bị ảnh hưởng bởi các ông trùm bất động sản lớn" - ông Xie nói với CNBC ngày 14-8.

Giống như tất cả nhà lãnh đạo Hồng Kông, Đặc khu trưởng Carrie Lam hoàn toàn có thể sẽ được thay thế bởi một người thân Bắc Kinh khác. Nhưng các ông trùm kiếm lợi từ các giá trị tài sản cao ngất trời vẫn sẽ hành động theo cách làm gia tăng sự bất bình đẳng.

Ông Xie cho biết chỉ 4 nhà phát triển bất động sản hàng đầu của Hồng Kông cũng có đủ đất để xây dựng khoảng 400.000 căn hộ và có khả năng giải quyết tình trạng thiếu nhà ở tại hương cảng. “Nhưng các ông trùm không làm điều đó vì họ muốn “vắt sữa” từ bất động sản, khiến giá vẫn cao trong thời gian dài và họ kiếm được lợi nhuận từ đó” - ông Xie nói.

Cần cải cách

Hồng Kông có thể phá vỡ độc quyền tài sản và dân chủ hóa các quy trình đấu thầu như những bước đi đầu tiên để cân bằng. Các nhà lập pháp nên đưa ra luật chống độc quyền rõ ràng và vững chắc để giảm sự tập trung tài sản. Luật cạnh tranh toàn diện cũng sẽ mang lại cơ hội cho những người tham gia nhỏ hơn.

Hồng Kông có thể giới hạn khả năng sở hữu căn hộ của người đại lục - hoặc ít nhất là tăng thuế để giảm mua đầu cơ. Điểm dừng đầu tiên cho người đại lục giàu có muốn trú ẩn hàng triệu hoặc hàng tỷ USD của họ là bất động sản ở Hồng Kông. Chi phí nhà ở hiện nay nằm ngoài tầm tay của người Hồng Kông thuộc tầng lớp trung lưu, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Andrew Fennell, nhà phân tích của Fitch Ratings, cho rằng những vấn đề trên là "nhiên liệu" thúc đẩy hàng chục ngàn sinh viên xuống đường vào năm 2014 và đó là một yếu tố góp phần bùng nổ các cuộc biểu tình hiện nay. Vì thế, chính phủ nên gia tăng các tham vọng cải tạo đất để tạo ra nhà ở giá rẻ và văn phòng giá phải chăng. Hiện nay giá thuê quá cao cho các công ty khởi nghiệp.

Hồng Kông cũng cần một cú hích ý chí chính trị. Những điều này không hề dễ dàng, nhưng nếu các nhà lãnh đạo Hồng Kông không giải quyết được những căn nguyên của sự bất mãn, đặc biệt với giới trẻ, chúng sẽ gia tăng.

Văn Cường