Tài sản mã hóa bước ra khỏi 'vùng xám': Việt Nam mở lối cho thị trường vốn mới

Nghị quyết 05 mở đường cho kỷ nguyên tài sản số

Từ vùng “xám” pháp lý đến cơ hội vàng

Trong vài năm trở lại đây, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam phát triển với tốc độ nhanh chưa từng có. Theo các tổ chức quốc tế, Việt Nam liên tục nằm trong top 3 quốc gia có tỷ lệ người sở hữu tài sản mã hóa cao nhất thế giới, với hơn 20 triệu nhà đầu tư và quy mô ước tính khoảng 220 tỉ USD.

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh sôi động ấy là một thực tế đáng lo ngại. Thị trường này đã dài lâu nằm trong “vùng xám” pháp lý, khiến nhiều dự án bị lợi dụng làm công cụ lừa đảo từ mô hình huy động vốn đa cấp trá hình, “token hóa” bất động sản ảo, đến các sàn đầu tư không phép.

Theo Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), chỉ riêng từ đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã phát hiện gần 1.500 vụ lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 1.660 tỉ đồng. Trong đó, tiền ảo và tài sản mã hóa chiếm hơn 1.500 kênh, hội nhóm, cho thấy mức độ phổ biến nhưng rủi ro rất cao của lĩnh vực này.

Trong bối cảnh đó, việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa được xem là bước ngoặt lớn, đặt nền móng cho việc hợp pháp hóa và quản lý minh bạch loại hình tài sản mới này.

Phát biểu tai tọa đàm “Tài sản mã hóa: Từ vùng xám đến thí điểm - Giải pháp đảm bảo minh bạch, an toàn, hiệu quả” ngày 6/11, ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) cho biết, ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, Bộ Tài chính đã khẩn trương xây dựng kế hoạch chi tiết, từ quy trình tiếp nhận hồ sơ, cấp phép đến giám sát thị trường. Đây là lĩnh vực hoàn toàn mới, đòi hỏi sự thận trọng và phối hợp liên ngành.

Cũng theo ông Hòa, các quy định về thuế và kế toán cho tài sản mã hóa đang được Bộ Tài chính phối hợp cùng Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an xây dựng, đảm bảo khung pháp lý đầy đủ cho doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, tổ chức phát hành và nhà đầu tư.

“Khi có doanh nghiệp đầu tiên được cấp phép, chúng ta sẽ có bức tranh chính xác hơn về quy mô thị trường, đồng thời thu hút nguồn lực công nghệ người Việt từ khắp nơi quay về tham gia phát triển hạ tầng blockchain quốc gia”, ông Hòa nhấn mạnh.

Theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, Nghị quyết 05 ra đời đúng vào thời điểm ‘điểm rơi vàng’ – vừa bảo vệ hàng chục triệu nhà đầu tư, vừa giúp Nhà nước mở thêm kênh huy động nguồn lực tài chính khổng lồ.

TS. Cấn Văn Lực cho rằng, Nghị quyết 05 là “quản lý để phát triển, chứ không phải để ngăn cấm” – khác với cách tiếp cận cấm tuyệt đối ở một số quốc gia. Việt Nam chọn hướng vừa kiến tạo, vừa kiểm soát rủi ro, tập trung vào tài sản mã hóa (tokenized asset), không điều chỉnh tiền kỹ thuật số do Ngân hàng Trung ương phát hành.

Đầu tư phải có tổ chức

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, việc Chính phủ chính thức thí điểm thị trường tài sản mã hóa cho thấy tư duy tiên phong và quyết tâm hội nhập với xu thế kinh tế số toàn cầu.

“Nếu các bộ ngành phối hợp nhịp nhàng, trong 2–3 năm tới, Việt Nam có thể hoàn thiện khung pháp lý tương thích quốc tế, đủ sức bảo vệ nhà đầu tư và thúc đẩy đổi mới”, ông Đức Trung nói.

Thực tế, nhiều quốc gia như Trung Quốc, Singapore, Thái Lan hay Liên minh châu Âu đã sớm coi tài sản số là trụ cột trong chiến lược kinh tế. Singapore thậm chí tạo ra mô hình “sandbox pháp lý”, cho phép doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm tài chính mới trong môi trường kiểm soát rủi ro. “Thay vì né tránh, họ chọn quản lý để phát triển đó cũng là hướng đi Việt Nam đang theo đuổi,” ông Trung nhận định.

Ông Trung cũng nhấn mạnh yếu tố nguồn nhân lực là “trái tim” của thị trường, tài sản mã hóa là lĩnh vực giao thoa giữa công nghệ, tài chính và pháp lý. Muốn đi nhanh, phải đào tạo đội ngũ cán bộ hiểu công nghệ, nắm luật và có tư duy đổi mới.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Bảo Nguyên - Phó Tổng giám đốc SSI Digital cho biết, công ty đã chuẩn bị kỹ lưỡng để tham gia thí điểm: “Ba năm qua, chúng tôi đã kết nối với các quỹ đầu tư quốc tế, tổ chức nhiều sự kiện blockchain lớn, thu hút hàng chục nghìn người. Khi Chính phủ bật ‘đèn xanh’, SSI Digital có thể nhanh chóng triển khai sàn giao dịch tài sản số theo chuẩn quốc tế”.

Theo ông Nguyên, Việt Nam có thị trường lớn, sức mua mạnh và nguồn nhân lực trẻ, giỏi công nghệ – yếu tố giúp không chỉ tham gia mà còn dẫn dắt hạ tầng tài chính số toàn cầu.

Ở tầm vĩ mô, TS. Cấn Văn Lực cảnh báo, tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 80% trên thị trường tài chính Việt Nam đang khiến hệ thống dễ biến động, thiếu chuyên nghiệp. TS. Cấn Văn Lực đề xuất mô hình ủy thác đầu tư qua tổ chức chuyên biệt, tương tự quản lý tài sản tại các ngân hàng.

“Nếu ai cũng tự đầu tư tài sản số mà thiếu kiến thức, thị trường sẽ dễ méo mó. Chúng ta cần đầu tư có tổ chức, có người chịu trách nhiệm”, TS. Cấn Văn Lực nói.

Cùng quan điểm, ông Phan Đức Trung cho rằng, điều quan trọng nhất là niềm tin – niềm tin vào luật pháp, vào công nghệ và vào sự minh bạch của thị trường. Nếu được quản lý đúng cách, tài sản mã hóa không làm tăng rủi ro tài chính, mà ngược lại còn giúp truy vết, minh bạch hóa dòng tiền.

Thống kê quốc tế cho thấy, tỷ lệ tội phạm tài chính liên quan blockchain đã giảm mạnh từ 21% xuống còn 0,5% nhờ công nghệ truy vết. Điều đó chứng minh, vấn đề không nằm ở công nghệ, mà ở cách quản lý.

Với hơn 20 triệu người dùng và tiềm năng vốn hóa hàng trăm tỉ USD, thị trường tài sản mã hóa Việt Nam không còn là hiện tượng nhất thời. Khi hành lang pháp lý được định hình, đây sẽ là một cấu phần quan trọng của thị trường vốn hiện đại, song hành cùng chứng khoán và ngân hàng góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số mới của khu vực châu Á.

Hải Yến