Tài sản số phải đóng góp cho kinh tế, thay vì chỉ là 'canh bạc'

Nhức nhối lừa đảo tài sản số

Tại Việt Nam, thị trường tài sản mã hóa diễn ra rất sôi động với hàng chục triệu người tham gia. Tuy nhiên, với đặc tính ẩn danh, xuyên biên giới, thị trường này cũng là mảnh đất màu mỡ cho tội phạm lợi dụng, đặc biệt là giai đoạn chưa có khung pháp lý như vừa qua.

Theo thống kê, trong 5 năm, từ 15.12.2019 – 14.5.2024 đã phát hiện gần 20.000 vụ lừa đảo, liên quan đến hơn 17.000 đối tượng, gây thiệt hại trên 12.000 tỉ đồng.

Số liệu từ Trung tâm Khiếu nại tội phạm mạng thuộc FBI (Mỹ) cũng cho thấy năm 2024, thiệt hại toàn cầu do lừa đảo tài sản số lên tới 9,3 tỉ USD, trong đó, Việt Nam nằm trong nhóm 6 quốc gia có dòng tiền gian lận cao nhất thế giới.

Nhức nhối lừa đảo trên thị trường tài sản mã hóa

Tình trạng nhức nhối này cũng khiến cơ quan chức năng vào cuộc mạnh mẽ. Những tháng gần đây, lực lượng chức năng liên tục triệt phá các vụ lừa đảo về tiền số với quy mô lớn.

Ví dụ vụ Antex của Shark Bình với 30.000 ví bị lừa đảo; dự án Wingstep và Game Naga Kingdom, huy động tới 7,86 triệu USD từ hơn 3.000 nhà đầu tư; sàn tài sản ảo Toptrade1 với lượng giao dịch lên tới 100 triệu USDT (hơn 2.600 tỉ đồng); đường dây tiền ảo MTC - Matrix Chain, chiếm đoạt gần 10.000 tỉ đồng từ hàng chục ngàn nhà đầu tư…

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa không chỉ là hợp pháp hóa một xu thế, mà còn là phép thử cho năng lực quản trị và khả năng nắm bắt cơ hội phát triển kinh tế số của Việt Nam.

Ông Huân đánh giá, số lượng người Việt tham gia vào thị trường tiền mã hóa hiện nay rất lớn. Trong khi đó, thị trường tiền số có tính ẩn danh, xuyên biên giới nên khó kiểm soát. Thậm chí, trên thị trường tiền số các đồng coin rác rất nhiều. Do đó, nhà đầu tư cần hết sức thận trọng, tỉnh táo để tránh rơi vào những mô hình rủi ro.

"Khi chưa có khung pháp lý, nhà đầu tư Việt Nam giao dịch trên các sàn quốc tế, dẫn đến tình trạng giao dịch chui, khó kiểm soát. Việc hợp thức hóa hoạt động giao dịch tiền số sẽ dễ dàng quản lý hơn. Khi đó, người dùng Việt sẽ được yêu cầu thực hiện giao dịch trong nước thay vì tham gia vào các sàn quốc tế", ông Huân phân tích.

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP.HCM

Ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm dự án ChainTracer, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) cho hay các vụ việc gần đây mà cơ quan công an liên tục cảnh báo đều đi theo một mô-típ chung.

Theo đó, kẻ lừa đảo thường tạo ra một vỏ bọc rất hào nhoáng, sử dụng những thuật ngữ thời thượng như Web3 (mạng dựa trên công nghệ chuỗi khối), DeFi (tài chính phi tập trung) hay staking lợi nhuận cao... để thu hút các nhà đầu tư, đặc biệt là những người chưa có nhiều kiến thức về thị trường.

"Vụ Antex vừa rồi là một ví dụ điển hình của việc kết hợp nhiều hình thức. Họ thực hiện hành vi "Rug pull" (rút thảm) - tạo ra một token, dùng các chiêu trò marketing, thuê KOLs (người có sức ảnh hưởng) quảng bá để đẩy giá lên cao ngất ngưởng.

Khi một lượng lớn nhà đầu tư đã đổ tiền vào, họ đột ngột "xả" toàn bộ số token mình nắm giữ ra thị trường và rút hết thanh khoản (các tài sản có giá trị như USDT, ETH, BNB). Kết quả là giá token lao dốc về gần bằng không, còn nhà đầu tư thì ôm trong tay những tài sản kỹ thuật số vô giá trị", ông Dinh nói.

Ngoài ra, ông Dinh cũng khuyến cáo nhà đầu tư cảnh giác với chiêu bài lừa đảo tâm lý là cam kết mức lãi suất không tưởng, trên 15%/năm. Khi đã huy động được một số vốn đủ lớn, họ sẽ biến mất cùng những lời hứa hẹn.

Đừng để tài sản số chỉ là kênh đầu cơ

Ông Nguyễn Đình Thắng - Chủ tịch Liên minh Tài sản số Việt Nam (DAVN) chia sẻ trong buổi ra mắt DAVN rằng: Những vụ việc như vụ Shark Bình - Antex cho thấy lĩnh vực công nghệ số và tài sản số vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro do chưa có khung pháp lý rõ ràng.

"Chỉ một sự cố về tâm lý hay vi phạm quy định có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Giao dịch tài sản số phức tạp và rủi ro hơn chứng khoán, nhưng hiện chưa có quy định về chứng chỉ hành nghề hay hệ thống đào tạo chuyên môn, khiến nhiều người tham gia theo phong trào, thiếu hiểu biết, dễ bị lừa đảo hoặc thua lỗ", ông Thắng nhấn mạnh.

Theo chủ tịch DAVN, để thị trường tài sản số phát triển hiệu quả và an toàn, điều cốt lõi là phải nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường tuyên truyền, đồng thời hình thành đội ngũ nhân lực có hiểu biết về công nghệ, pháp lý và quản trị rủi ro.

Chia sẻ tại talk show góc nhìn về thị trường tiền số mới đây, chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Trí Hiếu cho hay, quy mô người Việt đầu tư vào các đồng tiền mã hóa trên thế giới hiện ước khoảng 100 tỉ USD, một con số khổng lồ nếu so với GDP Việt Nam hay quy mô vốn hóa của nhiều lĩnh vực trong nước.

“Đặc biệt, giới trẻ ngày càng hâm mộ và dễ bị lôi cuốn vào một thị trường mà tôi gọi là không có tóc để mà nắm”, ông nói.

Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Trí Hiếu

Vị chuyên gia cho hay nhiều người từng “đổi đời” nhờ Bitcoin, nhưng bên cạnh đó, cũng không ít người mất trắng, rơi vào lừa đảo và hệ lụy tài chính, hôn nhân, nghề nghiệp.

“Khi bạn gửi tiền vào những sàn giao dịch không được kiểm soát, chỉ cần một ngày sàn sập, mọi thứ biến mất không có ai để kiện, không có trụ sở nào để tìm”, ông cảnh báo.

TS Hiếu thẳng thắn chia sẻ, trước Nghị quyết 05 của Chính phủ, ông từng phản đối việc đầu tư tiền mã hóa vì không có gì bảo chứng, không có cơ chế bảo vệ người mua. Nhưng khi Nghị quyết 05 ra đời và có tài sản thực đứng sau thì ông ủng hộ.

TS Hiếu đề xuất các ngân hàng nên được tham gia như bên trung gian trong phát hành và lưu thông tiền sản mã hóa. “Nếu một doanh nghiệp bất động sản muốn huy động vốn bằng cách phát hành đồng tiền mã hóa dựa trên dự án của mình, ngân hàng có thể đứng ra hỗ trợ cho vay, giám sát phát hành và đảm bảo dòng tiền minh bạch”, ông phân tích.

Ông Hiếu cho rằng cách làm này vừa giúp bảo vệ nhà đầu tư, vừa tạo nguồn vốn mới cho thị trường bất động sản và doanh nghiệp Việt Nam, thay vì dòng tiền mã hóa trôi nổi ra nước ngoài.

Đặc biệt, ông Hiếu khẳng định mục tiêu quan trọng nhất là biến tài sản mã hóa thành công cụ phục vụ phát triển kinh tế, chứ không chỉ là kênh đầu cơ.

Lam Thanh