Tại sao Liên hợp quốc không thể trừng phạt Israel?

Trên mặt trận chính trị, các quan chức Liên hợp quốc đã bị các chính trị gia và tướng lĩnh Israel tấn công và chỉ trích, đứng đầu là Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Hơn nữa, vào ngày 2/10, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Israel Israel Katz (hiện là Bộ trưởng Quốc phòng) đã gọi Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres là “Người không được hoan nghênh”, nghĩa là ông Guterres sẽ bị ngăn cấm vào Israel và các vùng lãnh thổ của Palestine. Ngay cả Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng bị ông Netanyahu chỉ trích, khi ông Macron cố gắng nhắc nhở ông Netanyahu rằng nhà nước Do Thái được thành lập dựa trên quyết định của Liên hợp quốc, đề cập đến quyết định 181 của Đại hội đồng Liên hợp quốc được thông qua vào tháng 9/1947, trong đó đề ra kế hoạch chia Palestine thành một quốc gia Do Thái và một quốc gia Ả Rập.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu; Nguồn : Getty

Ông Guterres không phải là quan chức Liên hợp quốc duy nhất bị Chính phủ cực hữu của Israel coi là người không được hoan nghênh. Trên thực tế, vào tháng 4, chính quyền Israel đã ngăn chặn Francesca Albanese, báo cáo viên đặc biệt về tình hình nhân quyền ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng của Palestine xin cấp thị thực nhập cảnh.

Nguy hiểm nhất là cuộc bỏ phiếu của Quốc hội Israel vào ngày 28/10/2024 về hai nghị quyết cấm các hoạt động của Cơ quan Cứu trợ và Việc làm của Liên hợp quốc cho Người tị nạn Palestine (UNRWA) tại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, một trong số đó là nghị quyết quy định về việc cắt đứt mọi quan hệ giữa chính quyền Israel và UNRWA, đồng thời quy định "ngăn tổ chức này có bất kỳ đại diện nào và không được thực hiện bất kỳ hoạt động nào, trực tiếp hoặc gián tiếp, trong lãnh thổ có chủ quyền của Israel", điều này sẽ tạo ra những tác động chính trị, pháp lý và nhân đạo.

Trụ sở UNRWA tại GaZa; Nguồn: Anadolu

Quyết định này gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với công việc của UNRWA, cơ quan được coi là cơ quan duy nhất cung cấp viện trợ nhân đạo, chăm sóc sức khỏe và giáo dục cho hàng triệu người tị nạn Palestine sống ở Dải Gaza và sông Jordan. Ngoài ra, tổ chức này còn là biểu tượng ủng hộ quyền trở về quê hương của người tị nạn Palestine.

Lý do chính khiến Israel phản đối Liên hợp quốc chỉ đơn giản vì đây là một tổ chức đại diện cho tính hợp pháp quốc tế, một bộ các nguyên tắc và định nghĩa pháp lý để quản lý và hướng dẫn quan hệ quốc tế. Israel không công nhận bất kỳ điều nào trong số này vì họ coi mình đứng trên tất cả các công ước và luật pháp quốc tế. Điều này là do có sự hỗ trợ, đặc biệt là sự hỗ trợ từ Mỹ và các đồng minh phương Tây.

Nếu hành động xâm lược của Israel không phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế thì việc Israel nhất quyết không tuân thủ các quyết định của các cơ quan Liên hợp quốc đã phơi bày sự thật rằng đây là một quốc gia bất hảo và việc không bị trừng phạt khiến nước này tiếp tục thách thức Liên hợp quốc.

Liên hợp quốc cam kết thúc đẩy sự tôn trọng luật pháp quốc tế và bảo vệ nhân quyền, nhưng các chính trị gia Israel lại chê Liên hợp quốc và coi thường công việc cũng như nỗ lực của tổ chức này, coi Liên hợp quốc là một công cụ thiên vị chống lại các chính sách quốc gia của Israel và nằm trong tay các quốc gia phản đối, cho rằng tổ chức này là một công cụ dễ uốn nắn trong tay các quốc gia phản đối việc Israel chiếm đóng khu định cư trên lãnh thổ Palestine.

Lực lượng giữ gìn hòa bình Liên hợp quốc tuần tra ở Liban; Nguồn: AFP

Chiến dịch tuyên truyền của Israel chủ yếu nhắm vào UNRWA và cố gắng miêu tả tổ chức này như một "hang ổ của khủng bố". Vào ngày 26/1/2024, ông Netanyahu tuyên bố rằng 12 nhân viên UNRWA đã tham gia vào cuộc tấn công do phong trào kháng chiến Hồi giáo "Hamas" phát động vào ngày 7/10/2023. Vào ngày 23/3/2024, Quốc hội Mỹ đã bỏ phiếu thông qua nghị quyết yêu cầu Mỹ ngừng tài trợ cho UNRWA trước tháng 3/2025, mặc dù chính phủ cực hữu Israel chưa đưa ra được bằng chứng thuyết phục nào, để hỗ trợ cho những tuyên bố sai lầm của mình.

Hơn nữa, báo cáo từ các tổ chức nhân quyền quốc tế xác nhận rằng, các lực lượng Israel đã cố tình ném bom vào trụ sở UNRWA, bao gồm trường học, bệnh viện, nhà ở và văn phòng.

Theo người đứng đầu UNRWA Filippo Lazzarini, số nạn nhân của cơ quan Liên hợp quốc này kể từ khi cuộc chiến của Israel bùng nổ ở Gaza là không dưới 223 người, trong khi hơn 563 thường dân đã thiệt mạng trong trụ sở của cơ quan này. Ngoài ra, Israel còn ném bom các trường học và trung tâm tạm trú đang được chuẩn bị cho những người phải di tản, dù tọa độ của những nơi này đã được UNRWA gửi đến để lực lượng Israel không ném bom vào họ.

Ngoài ra, UNIFIL còn mất 334 thành viên, hầu hết trong số họ thiệt mạng trong các cuộc tấn công của Israel, những sự kiện xảy ra kể từ khi thành lập vào ngày 19/3/1978 theo Nghị quyết 425 và 426 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Lực lượng đầu tiên của UNIFIL đã đến miền Nam Liban vào ngày 23/3 cùng năm.

Câu hỏi có thể đặt ra là: Tại sao Israel không bị đình chỉ hoạt động tại Liên hợp quốc cho đến khi nước này ngừng các hành động chống lại Liên hợp quốc? Câu trả lời cho câu hỏi này mâu thuẫn với thực tế là bất kỳ biện pháp trừng phạt nào kêu gọi đình chỉ tư cách thành viên của Israel hoặc trục xuất nước này khỏi Liên hợp quốc đều phải được Hội đồng Bảo an khuyến nghị. Tuy nhiên, Mỹ với quyền phủ quyết sẽ không cho phép bất kỳ biện pháp nào như vậy được thông qua.

Hồng Hạnh