Tại sao vaccine đặc biệt quan trọng đối với trẻ bị hen suyễn?

Trong thời gian gần đây, tình trạng bỏ lỡ các mũi tiêm chủng định kỳ ở trẻ em đang gia tăng tại nhiều nơi, khiến lớp học và nhà trẻ kém an toàn hơn trước nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Điều này đặc biệt đáng lo với trẻ em bị hen suyễn, nhóm có phổi nhạy cảm, dễ tổn thương và có nguy cơ cao gặp biến chứng nghiêm trọng khi mắc bệnh nhiễm trùng.

Vaccine chính là biện pháp bảo vệ chủ động và hiệu quả nhất, giúp giảm nguy cơ biến chứng hô hấp, đồng thời góp phần củng cố miễn dịch cộng đồng.

1. Vì sao miễn dịch cộng đồng quan trọng?

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi đủ số người trong một quần thể được bảo vệ thông qua tiêm chủng hoặc từng mắc bệnh, khiến virus khó lan rộng. Nhờ đó, ngay cả những người không thể tiêm chủng (như trẻ sơ sinh, người suy giảm miễn dịch) cũng được bảo vệ gián tiếp.

Để đạt được hiệu quả này, tỷ lệ tiêm chủng cần đạt từ 92 - 95%. Khi tỷ lệ tiêm chủng giảm, dịch bệnh có thể bùng phát trở lại. Chẳng hạn, tại Mỹ, tỷ lệ trẻ mẫu giáo tiêm đủ hai liều MMR (sởi – quai bị – rubella) đã giảm từ 95% (2019–2020) xuống còn 92,7% (2023–2024). Hệ quả là trong đợt bùng phát sởi ở Tây Texas năm 2025, 99 người phải nhập viện và hai trẻ tử vong, dù bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được.

Trẻ em bị hen suyễn có nguy cơ cao gặp biến chứng nghiêm trọng khi mắc bệnh nhiễm trùng.

2. Vaccine giúp bảo vệ trẻ hen suyễn như thế nào?

Trẻ bị hen suyễn dễ gặp biến chứng nặng nếu mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Tiêm chủng giúp giảm nguy cơ lên cơn hen, nhập viện và tổn thương phổi.

Vaccine cúm:

Khuyến cáo cho tất cả trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên.
Giúp giảm gần 60% nguy cơ nhập viện ở trẻ hen suyễn (theo nghiên cứu năm 2023).
Với trẻ đang điều trị bằng thuốc sinh học như dupilumab, nên chọn vaccine bất hoạt, vì an toàn hơn so với dạng sống giảm độc lực (LAIV).

Vaccine phế cầu khuẩn:

Bệnh phế cầu khuẩn đặc biệt nguy hiểm ở trẻ hen.
Trẻ dưới 5 tuổi nên tiêm đủ liệu trình 4 liều PCV15 hoặc PCV20.
Người lớn từ 19 - 49 tuổi có hen cũng nên tiêm PCV20 hoặc PCV15 + PPSV23 để phòng bệnh.

Vaccine MMR (sởi, quai bị, rubella):

Liều đầu tiên: 12 - 15 tháng tuổi.
Liều thứ hai: ít nhất 28 ngày sau, thường khi trẻ 4–6 tuổi.

Vaccine RSV (virus hợp bào hô hấp):

Có thể bảo vệ trẻ sơ sinh qua tiêm chủng cho mẹ trong thai kỳ hoặc tiêm kháng thể đơn dòng nirsevimab cho trẻ.
Phụ nữ mang thai nên tiêm RSVpreF ở tuần 32–36 để truyền kháng thể cho con.
Trẻ dưới 8 tháng tuổi nên tiêm nirsevimab trong mùa RSV (tháng 9–1), lý tưởng trong tuần đầu sau sinh.
Trẻ 8–19 tháng tuổi có nguy cơ cao nên tiêm trước mùa RSV thứ hai.
Vaccine RSV có thể tiêm cùng các loại vaccine khác mà không làm giảm hiệu quả.

Đối với trẻ bị hen suyễn, tiêm phòng là phần thiết yếu trong kế hoạch điều trị toàn diện.

3. Vaccine và hen suyễn, những hiểu lầm cần loại bỏ

Một số cha mẹ lo ngại tiêm caccine có thể gây dị ứng hoặc làm nặng thêm tình trạng hen. Tuy nhiên, các nghiên cứu lớn (bao gồm phân tích tổng hợp năm 2021 với hơn 5.000 trẻ) khẳng định không có mối liên quan giữa tiêm chủng thường quy và nguy cơ hen, chàm hay sốt cỏ khô.

Trẻ có tiền sử dị ứng, kể cả dị ứng trứng, vẫn có thể tiêm vaccine cúm phù hợp với lứa tuổi mà không cần biện pháp phòng ngừa đặc biệt. Dị ứng nặng sau tiêm vaccine là rất hiếm. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ dị ứng có thể kiểm tra và lên kế hoạch tiêm an toàn, có giám sát.

Nhiễm trùng đường hô hấp là nguyên nhân hàng đầu khiến cơn hen bùng phát. Tiêm đầy đủ các loại vaccine phòng cúm, phế cầu, RSV và MMR không chỉ bảo vệ trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm mà còn giảm đáng kể nguy cơ nhập viện, cấp cứu.

Đối với trẻ bị hen suyễn, vaccine là phần thiết yếu trong kế hoạch điều trị toàn diện, bên cạnh thuốc xịt kiểm soát và tránh các yếu tố khởi phát cơn hen. Hãy trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dị ứng để cập nhật lịch tiêm phù hợp cho con bạn.

DS. Nguyễn Thu Phương