Tái sinh rừng tre nứa bị 'khuy'

Cán bộ Hạt Kiểm lâm Quan Sơn phối hợp kiểm tra, rà soát, đánh giá hiện trạng cây tre nứa vầu bị khuy thuộc địa bàn đơn vị quản lý.

Lo lắng khi tre nứa ra hoa

Theo kinh nghiệm của những người dân vùng cao và đánh giá của cơ quan chức năng, hiện tượng các loại cây nứa, vầu, luồng, bương, giang (gọi chung là rừng tre nứa) ra hoa rồi chết khô (hay còn gọi là bị khuy) là quy luật sinh học của các loài này. Cứ sau hơn 45 năm, cây tre nứa sẽ ra hoa, già cỗi, kết hạt rồi chết khô. Khi nứa, vầu bị khuy, không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế của người dân mà tiềm ẩn rất lớn nguy cơ gây cháy rừng khi thời tiết hanh khô, nắng nóng.

Tại xã Mường Mìn - địa phương có diện tích tự nhiên 8.920,51ha (riêng đất có rừng hơn 8.456,3ha); trong đó diện tích tre, luồng, vầu lớn. Đây được xem là cây trồng chủ lực, thế mạnh mang lại thu nhập chính cho người dân, góp phần phát triển kinh tế, đảm bảo quốc phòng, an ninh của xã biên giới. Công tác quản lý bảo vệ rừng luôn được địa phương quan tâm. Qua thời gian, cây vầu, nứa trên địa bàn xã có hiện tượng bị thoái hóa với tổng diện tích hơn 2.600ha.

Bí thư, trưởng bản Yên, Vi Văn Chuôn đưa tay chỉ cho chúng tôi khoảng rừng có hiện tượng cây vầu, nứa bị khuy. Bản hiện có hơn 1.900ha diện tích tự nhiên, trong đó rừng vầu, nứa khoảng 1.000ha. Cây vầu, nứa bị khuy ảnh hưởng đến thu nhập của bà con. Giá cả lâm sản phụ được thương lái thu mua dao động từ 190.000đồng/tạ (dạng nan thanh); cây luồng có giá bán trung bình từ 7.000 - 8.000 đồng/1kg. Hằng năm, bản Yên khai thác khoảng 400 tấn vầu dạng nan thanh. Khi cây vầu, nứa, thoái hóa thì phải mất khoảng 8 - 10 năm nữa mới khai thác lại được.

Xã Tam Thanh - địa phương có diện tích tự nhiên lớn, trong đó diện tích có rừng hơn 9.300ha/9.900ha tự nhiên, đến nay độ che phủ rừng đạt hơn 93,62%. Các loại cây tre vầu luồng trên địa bàn xã Tam Thanh góp phần mang lại hiệu quả kinh tế, nâng cao đời sống người dân, phát triển lâm nghiệp bền vững. Qua rà soát, xã Tam Thanh có khoảng 256ha rừng tre nứa bị khuy.

Ông Hà Văn Toản, Chủ tịch UBND xã Tam Thanh cho biết: Xã Tam Thanh có 18km đường biên giới giáp với nước bạn Lào, phía Bắc giáp với xã Sơn Điện, phía Nam và Đông giáp với xã Tam Lư, phía Tây giáp với cụm Mường Pao (Lào). Tổng số hộ dân gần 850 hộ, trên 4.000 nhân khẩu với 3 dân tộc chủ yếu là Thái, Mường, Kinh cùng sinh sống trên địa bàn 8 bản gồm: Pa, Cha Lung, Phe, Na Ấu, Mò, Ngàm, Bôn và Kham. Công tác trồng rừng, khoanh nuôi tái sinh rừng luôn được quan tâm chỉ đạo, giai đoạn 2020-2025 đã trồng mới được 34ha rừng phòng hộ và 115ha rừng sản xuất. Sản lượng khai thác, tiêu thụ nan thanh trong giai đoạn đạt trên 7.100 tấn; khai thác luồng trên 455.000 cây. Tổng giá trị sản xuất lâm nghiệp hàng năm đạt 77 tỷ đồng. Duy trì nhóm hộ được tổ chức GFA cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC, chứng chỉ rừng Ngọc Sơn - Thanh Hóa. Địa phương cũng đã thực hiện đầy đủ các chính sách hỗ trợ quản lý, chăm sóc, bảo vệ rừng. Đối với số diện tích tre nứa vầu bị khuy, chính quyền địa phương phối hợp với lực lượng chức năng tuyên truyền cho bà con thực hiện các biện pháp khôi phục và phát triển diện tích rừng luồng, vầu, nứa trên địa bàn. Phục tráng hơn 700ha rừng luồng, nứa, vầu giai đoạn 2020-2025. Xã Tam Thanh đang tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, phát triển lâm nghiệp ngoài gỗ theo hướng bền vững, trong đó tập trung cải tạo diện tích rừng nghèo kiệt để trồng mới thay thế cây có giá trị, chủ yếu là trồng vầu và quế với diện tích hơn 149ha; duy trì và phát triển diện tích rừng FSC theo chuỗi giá trị, phát huy tiềm năng, thế mạnh của địa phương để nâng cao nguồn thu nhập và giảm nghèo nhanh, bền vững.

Khôi phục

Theo tìm hiểu, trên địa bàn huyện Quan Sơn cũ, đặc thù rừng chủ yếu là cây họ tre (luồng, vầu, nứa), với diện tích hơn 54.000ha/86.000ha đất có rừng, với gần 7.000ha được cấp chứng chỉ rừng FSC. Hàng năm, các xã Tam Lư, Tam Thanh, Mường Mìn, Sơn Điện, thị trấn Sơn Lư... khai thác và tiêu thụ trên 10 triệu cây luồng, từ 5 - 7 nghìn tấn nứa, vầu dạng nan thanh và trên 500 tấn lâm sản ngoài gỗ khác. Sản phẩm một phần được sơ chế tại các cơ sở chế biến lâm sản trên địa bàn và một phần được xuất bán tại các tỉnh, thành phố trên cả nước. Việc khai thác các loại cây luồng, nứa, vầu đã và đang mang lại thu nhập cho người dân, phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, từ đầu năm 2025 đến nay, trên địa bàn 12 xã của huyện Quan Sơn cũ và sau sáp nhập đơn vị hành chính thực hiện chính quyền địa phương hai cấp còn 8 xã tình trạng rừng tre nứa ra hoa rồi chết (khuy) trên diện tích rộng, ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh tế của người dân trên địa bàn và tiềm ẩn rất lớn nguy cơ gây cháy rừng khi thời tiết vào mùa nắng nóng, khô hanh.

Ươm vầu tái sinh những cánh rừng.

Ông Lê Kim Du, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Quan Sơn cho biết: Thời gian qua, đơn vị phối hợp với UBND các xã, các chủ rừng trên địa bàn kiểm tra, rà soát, thống kê, xác định cụ thể diện tích, hiện trạng (rừng trồng, rừng tự nhiên), loại rừng (phòng hộ, sản xuất), chủ quản lý... đánh giá khả năng phục hồi đối với diện tích rừng đã ra hoa và bị chết khô (khuy sinh học) trên địa bàn. Đồng thời, triển khai các giải pháp trong công tác phòng cháy, chữa cháy rừng. Đã có hơn 15.000ha rừng tre nứa vầu bị khuy. Đối với diện tích không có khả năng tự phục hồi lại thành rừng, chỉ đạo rà soát cập nhập vào hồ sơ theo dõi diễn biến rừng; tăng cường tuyên truyền, vận động chủ rừng trồng lại rừng đảm bảo mục tiêu phát triển rừng trên địa bàn. Đối với diện tích có khả năng tự phục hồi lại thành rừng, hướng dẫn các chủ rừng thực hiện các biện pháp lâm sinh (bảo vệ gia súc phá hoại, phát dọn, vệ sinh rừng, trồng bổ sung vào các đám trống, chăm sóc rừng...) đảm bảo khôi phục, phát triển diện tích rừng luồng, nứa, vầu hiện có trên địa bàn. Đến nay, diện tích tre nứa vầu bị khuy tự nhiên đang dần khôi phục.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn