Tam Dương (Vĩnh Phúc): Nét đẹp lễ hội 'Đúc Bụt' làng Phù Liễn

3 “ông Bụt” được dân làng tuyển chọn là 3 chàng trai trẻ, chưa lập gia đình, có phẩm hạnh tốt, gia đình văn hóa.

Lễ hội “Đúc Bụt” là 1 trong 4 lễ hội tiêu biểu của huyện Tam Dương, thu hút hàng nghìn du khách tham dự mỗi năm. Với 2 phần lễ và phần hội, lễ hội được tổ chức các tích trò, trò chơi dân gian truyền thống của dân tộc. Từ năm 2020 đến nay, lễ hội “Đúc Bụt” được thay đổi kịch bản từ “cướp chiếu” sang “tản chiếu phát lộc”.

Để đảm bảo an ninh trật tự, văn minh trước, trong và sau lễ hội “Đúc Bụt” Xuân Ất Tỵ 2025, UBND huyện Tam Dương đã ban hành Văn bản số 4883/UBND-VHTT về việc công tác quản lý, tổ chức lễ hội Xuân Ất Tỵ năm 2025. Theo đó, trước khi lễ hội diễn ra Tổ công tác liên ngành về văn hóa của huyện đã có buổi làm việc với UBND xã Đồng Tĩnh, Tiểu ban di tích và 05 trưởng thôn làng Phù Liễn về công tác tổ chức lễ hội “Đúc Bụt” năm 2025. Đồng thời Tổ công tác đề nghị UBND xã Đồng Tĩnh rà soát lại kế hoạch tổ chức lễ hội, điều chỉnh tần suất, quy mô phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương. Chủ động xây dựng kế hoạch, phương án, điều kiện để lễ hội diễn ra đảm bảo an toàn về trật tự xã hội, phòng chống cháy, nổ, an toàn giao thông, đấu tranh phòng, chống các tệ nạn xã hội, yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường, theo đúng Nghị định số 110/2018/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật và quản lý, chỉ đạo khác có liên quan.

Lễ hội “Đúc Bụt” là dịp nhân dân bày tỏ lòng biết ơn với Đức bà Ngọc Kinh công chúa - một nữ tướng thời Hai Bà Trưng - người có công lao to lớn cùng Hai Bà đánh đuổi giặc Tô Định nhà Đông Hán, đền nợ nước, trả thù nhà, vào những năm 40 - 43 sau Công nguyên.

Ban tổ chức gỡ từng sợi chiếu lộc và đưa vào “Bao bì lộc” để phát cho du khách thập phương lấy lộc đầu năm.

Năm 2025, lễ hội “Đúc Bụt” được tổ chức ở quy mô cấp thôn, làng (làng Phù Liễn gồm 5 thôn). Đây là một lễ hội khai xuân cầu tài, cầu lộc, cầu may, cầu mùa truyền thống của cư dân Việt làm lúa nước của nhân dân làng Phù Liễn, xã Đồng Tĩnh. Với hai trò “đúc bụt” và “trình nghề tứ dân”, lễ hội “Đúc Bụt” Phù Liễn tái hiện, ôn nhớ lại việc Đức Bà xưa ẩn mình trong vai nhà tu hành đã đúc tượng Phật, dựng chùa để tu tập và ngầm kết giao, tìm người đồng chí hướng, chiêu mộ binh sĩ mưu nghiệp lớn cứu nước, vừa gợi liên tưởng đến nghề đúc đồng của người Việt cổ. Đặc biệt, lễ hội còn mang ý nghĩa cầu mùa, tôn vinh nghề nghiệp (trình nghề), cầu tài lộc với quan niệm ai giành được lộc thánh là tấm chiếu hoặc một vài sợi chiếu là vật được sử dụng úp lên mình “ông bụt” hay dính được chút bùn trát trên mình “bụt” trong lễ đúc bụt thì người đó sẽ may mắn, nhất là ai có được phần “lộc” từ chiếc chiếu úp trên mình ông bụt ngồi giữa (trong trò diễn “đúc bụt”) thì người đó sẽ gặp nhiều may mắn trong cuộc sống, đường con cái.

Nét độc đáo đặc biệt của lễ hội “Đúc Bụt” là sau phần lễ tế thánh là đến phần hội với sự trình diễn hai tích trò “đúc bụt” và trình nghề “tứ dân”. Trong đó, trò lễ “đúc bụt” được thực hiện trước, là phần đặc sắc nhất lễ hội.

Nếu coi không gian nơi diễn ra trò “đúc bụt”, trình nghề “tứ dân” là một vòng tròn (ước lệ), thì phần trò diễn “đúc bụt” là trung tâm, diễn ra ở vòng trong, trò “tứ dân” được trình diễn ở vòng ngoài (xung quanh trò “đúc bụt”). Hai trò diễn cùng chuyển động đồng trục (ước lệ) với nhau và đều ngược chiều kim đồng hồ.

Ban tổ chức lễ hội “tản chiếu phát lộc” cho du khách để đảm bảo an ninh trật tự, văn minh tại lễ hội.

Kết thúc các trò diễn “đúc bụt” và trình nghề là đến phần hội “tản chiếu, phát lộc” thay cho “cướp chiếu” như trước kia. Từ năm 2020 đến nay, ba chiếu lộc được giữ lại trong hậu cung, chỉ được úp lên đầu “ông Bụt” khi làm lễ trong Đền. Sau khi kết thúc phần lễ và phần hội, ba chiếu lộc được Ban tổ chức lễ hội gỡ ra từng sợi, đưa vào “Bao bì lộc” được thiết kế đẹp mắt, trang trọng với lời chúc “Phúc - Lộc - Thọ” và được phát lộc cho du khách thập phương tham dự lễ hội. Nhằm đảm bảo an ninh trật tự, văn minh trong lễ hội, năm nay lúc Ban tổ chức lễ hội tiến hành rút chiếu tản lộc bên trong đền, cửa đền sẽ được đóng kín và được lực lượng công an bảo vệ cả bên trong và bên ngoài khu vực tản chiếu.

Trong lúc Ban tổ chức lễ hội tiến hành tản chiếu phát lộc ban trong đền thờ, thì bên ngoài các trò chơi dân gian khác như đấu vật, chọi gà, cờ người, bịt mắt đập niêu đất cùng các dịch vụ vui chơi giải trí mới, các tiết mục văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao... vẫn được dân làng tổ chức, cho đến hết chiều cùng ngày.

Với phương án tổ chức “tản chiếu phát lộc” được Ban tổ chức thực hiện từ nhiều năm qua đã mang đến không khí lễ hội vui tươi, phấn khởi, đảm bảo an toàn cho các du khách, ai ai cũng được chiếu lộc đầu năm, cầu cho một năm gặp nhiều may mắn, mọi việc hanh thông, suôn sẻ, an khang thịnh vượng.

Bích Huệ