Tản mạn phái sinh

Nhìn lại năm 2022, khi thị trường chứng khoán chuyển hướng tiêu cực, sản phẩm phái sinh VN30F đã thể hiện rõ vai trò là tấm lá chắn cho danh mục đầu tư. Đồng thời, VN30F cũng là yếu tố giúp thúc đẩy thay đổi mang tính nền tảng về thói quen đầu tư của nhà đầu tư trong nước. Tuy nhiên, môi trường đầu tư trong năm 2022 thay đổi quá nhanh, khiến nhiều nhà đầu tư không kịp thích nghi và trở nên nghi ngờ sự tích cực của các sản phẩm chứng khoán mới.

Do vậy, thời điểm kết năm 2022 và khởi đầu cho 2023 chính là lúc tốt nhất để nhìn nhận khách quan về thị trường phái sinh. Qua đó, nhà đầu tư có thể đưa ra những định hướng và chiến lược đầu tư cho một chu kỳ mới, nơi kiến thức tài chính truyền thống và công nghệ phân tích dữ liệu giá cùng đồng hành.

Trader - Thế hệ nhà đầu tư có kỹ thuật cao

Ông Phạm Đặng Huỳnh Châu, Phòng Phân tích Công ty Chứng khoán HSC.

Việc đầu tư chứng khoán luôn bắt nguồn từ việc tổng hợp và xác định các kỳ vọng. Với thị trường cơ sở, sự kỳ vọng đến từ định giá: Dựa trên hoạt động doanh nghiệp và đưa ra kỳ vọng cho giá cổ phiếu trong tương lai. Tuy nhiên, khi sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai ra đời, việc định nghĩa về kỳ vọng để đầu tư bắt đầu trở nên phức tạp hơn khi VN30F không mang tham số cơ bản để định giá. Do vậy, nếu so sánh về độ “khắc nghiệt”, có thể phái sinh sẽ khiến cho nhiều nhà đầu tư theo trường phái giá trị cảm thấy lạc lõng và nghi ngờ.

Khách quan nhìn nhận, thị trường phái sinh vẫn còn khá non trẻ khi so sánh với vận động từ VN-Index trong hơn 20 năm qua. Đến năm 2022, dựa vào thanh khoản, có thể thấy rõ mức độ sôi động của chỉ số này khi lấn át chỉ số chính VN30. VN30F đã tạo sân chơi mới cho một thế hệ nhà đầu tư - trader, ứng dụng công nghệ phân tích dữ liệu cũng như có tư duy đầu tư linh hoạt theo cả hai chiều giá lên và xuống.

Nhờ việc tổng hợp và xử lý dữ liệu tập trung vào dòng tiền, nhà đầu tư gần như có thể có được một bức tranh toàn cảnh về kỳ vọng. Đồng thời, việc phân tích số liệu chính xác và kịp thời cũng giúp nhà đầu tư - trader có thể đưa ra được ngay các quyết định ngắn hạn. Thậm chí, quá trình đầu tư có thể hoàn thành ngay trong phiên giao dịch khi đạt đến mục tiêu giá. Đây cũng là điểm nổi bật trong năm qua khi thị trường chứng khoán Việt Nam liên tiếp đón nhận những phiên giao dịch “lập kỷ lục” hay “đứng đầu” về biến động giá, đặc biệt là thời điểm quý IV/2022.

Bên cạnh đó, VN30F còn mang đến sự linh hoạt trong quá trình đầu tư. Nếu trong năm 2020, thị trường giá tăng, toàn thị trường đều đón được sóng tăng trưởng mạnh thì đến năm 2022, trong khi thị trường cơ sở được “nghỉ ngơi”, thị trường phái sinh tiếp tục đón “cơn sóng thần” giá xuống. Mức độ hấp dẫn lớn đến mức nhiều vị thế đầu tư cơ sở đã chuyển đổi toàn bộ danh mục đầu tư sang thị trường phái sinh và trở thành trader chuyên nghiệp.

Tài chính thực chiến, nơi nắm rõ chính sách đi liền với lợi nhuận đầu tư

Thực tế, các công cụ phân tích để hỗ trợ quyết định đầu tư với hợp đồng tương lai chỉ số đã được phát triển từ lâu và rất chuyên sâu trên thị trường chứng khoán toàn cầu. Không chỉ đến từ việc phân tích dòng tiền, khả năng phân tích và tính được xác suất từ các chính sách điều tiết thị trường đóng vai trò quan trọng trong thành công đầu tư.

Nắm bắt rõ chính sách, nhà đầu tư không những bảo vệ được thành quả từ giai đoạn “tiền rẻ” 2020 - 2022, mà còn có thể kiếm lời từ việc chỉ số lao dốc khi chuyển sang chiến lược trading.

Nhìn lại, hợp đồng tương lai VN30F trong năm 2022 là một trong những công cụ tài chính mang lại mức lợi nhuận cao hiếm có, nếu đặt vào hệ sinh thái đầu tư chứng khoán nói chung. Lợi thế đến từ khả năng thanh khoản ngay lập tức, với đòn bẩy cao và cho phép các vị thế bán khống. Việc chỉ số VN-Index giảm mạnh khi chính sách tiền tệ thay đổi trong năm qua khiến cho hầu hết các vị thế đầu tư ở chứng khoán cơ sở đều gặp khó khăn, nhưng khi dòng tiền hoảng loạn, cơ hội đầu tư lại xuất hiện với các trader VN30F.

Chi tiết hơn, chỉ số VN-Index đã kết thúc năm 2022 tại mức 1.007,09 điểm, tương ứng giảm 32,78% so với thời điểm cuối năm trước đó. Đây là mức giảm mạnh nhất nếu nhìn lại lịch sử 10 năm gần đây, đồng thời là mức giảm mạnh thứ 2 trong 14 năm qua, kể từ khủng hoảng kinh tế 2008. Nếu đặt vào góc độ phái sinh, có thể đảo ngược câu chuyện này khi vận động giá trở thành cơ hội bán khống lớn thứ hai trong lịch sử chứng khoán.

Đồ thị thống kê giá VN30F trong năm 2022. Nguồn: HSC tự tổng hợp.

Tuy nhiên, các trader VN30F kiếm được lợi nhuận khi hầu hết các vị thế đầu tư giá trị nhận kết quả tiêu cực, việc nhận định VN30F ảnh hưởng đến VN30 là điều không bất ngờ. Thực tế, vận động dòng tiền mang tính lan tỏa theo chiều từ cao xuống thấp, chỉ số chính VN30 là nguồn tạo cảm hứng cho VN30F biến động. Do vậy, thay vì tìm lý do tiêu cực để giải thích cho việc VN30 biến động giảm, nhà đầu tư hoàn toàn có thể sử dụng hợp đồng tương lai VN30F để bảo vệ danh mục đầu tư cho mình.

Tư duy công nghệ cho giai đoạn đầu tư mới 2023

Thời điểm chuyển giao từ câu chuyện “tiền rẻ” trong năm 2020 đến “bình thường hóa” trong 2022, thị trường chứng khoán Việt Nam đã thật sự có sự chuyển mình.

Có thể, thị trường chứng khoán năm 2023 sẽ còn nhiều thử thách khi các chính sách điều tiết vẫn siết chặt, nhưng sẽ không ảnh hưởng nhiều đến nhà đầu tư - trader bởi họ đã chuẩn bị cho mình một tư duy đầu tư mang tính ứng dụng công nghệ và linh hoạt trong mỗi quyết định giải ngân. Đó là khả năng tổng hợp dữ liệu thị trường nhanh chóng, khả năng nắm bắt chính sách thị trường, khả năng ứng dụng công nghệ phân tích dữ liệu chính xác, hơn hết là khả năng đưa ra những quyết định đầu tư không bị ảnh hưởng cảm xúc với kỷ luật chặt chẽ.

Sau mỗi giai đoạn chỉ số VN-Index giảm mạnh, thị trường luôn xuất hiện một thế hệ nhà đầu tư mới chuyên nghiệp và được trang bị kiến thức đầu tư chuyên sâu. Chính nhờ quá trình “tống cựu nghênh tân” này, thị trường chứng khoán 2023 được kỳ vọng sẽ xuất hiện những cơ hội đầu tư chắc chắn và rõ ràng hơn.

Phạm Đặng Huỳnh Châu / Phòng Phân tích Công ty Chứng khoán HSC