Tản mạn... thuế cổ tức

Nhà đầu tư chứng khoán hiện chịu nhiều loại thuế

Tức và tức…

Câu chuyện thứ nhất được anh Tuấn, nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán lấy ví dụ minh họa cho biết, ngày 21/5/2024, Techcombank (mã cổ phiếu TCB) chốt danh sách cổ đông để trả cổ tức 15% bằng tiền, tức là một cổ đông với mỗi cổ phiếu sở hữu sẽ được nhận 1.500 đồng bằng tiền mặt. Tuy vậy, cá nhân sẽ phải trả thuế 5%. Anh Tuấn sở hữu 100.000 cổ phiếu TCB đồng nghĩa với việc sẽ nhận được 150 triệu đồng tiền mặt trước thuế và trả thuế là 7,5 triệu đồng, tức thực nhận là 142,5 triệu đồng.

“Điều đáng nói là nguồn trả cổ tức là lợi nhuận sau thuế giữ lại của Techcombank, thì với tư cách là chủ sở hữu của ngân hàng, tôi đã bị thu thuế thu nhập một lần trước đó rồi. Khi được nhận cổ tức và chịu thuế, rõ ràng, tôi và các cổ đông khác đang phải trả lần thuế thứ 2 cho cùng một khoản thu nhập”, anh Tuấn phân tích.

Cũng theo nhà đầu tư này, nếu nhìn tham chiếu trên thế giới (qua nguồn Wikipedia), chỉ 10 nước có thu thuế cổ tức và tại Mỹ đã loại bỏ thuế này từ rất lâu. Luận cứ chính để loại bỏ là việc áp dụng giống như là “thuế kép”: Đầu tiên là thuế đánh vào lợi tức công ty và sau đó đánh vào thu nhập cá nhân. Hiện nay, chính sách thuế của Việt Nam đã giảm bỏ thu thuế kép với doanh nghiệp (khi doanh nghiệp nhận cổ tức, họ không phải trả thuế), nhưng chưa công bằng với nhà đầu tư cá nhân.

Câu chuyện thứ hai là thuế cổ tức trên cổ phiếu cũng với mã cổ phiếu TCB do anh Tuấn sở hữu. Ngày 20/6/2024, Techcombank tiếp tục chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 1:1, tức là mỗi cổ đông sở hữu 1 cổ phiếu sẽ nhận thêm 1 cổ phiếu thưởng. Anh Tuấn đang sở hữu 100.000 cổ phiếu nên được nhận thêm 100.000 cổ phiếu thưởng, hay nói cách khác là sẽ sở hữu 200.000 cổ phiếu sau đó. Song, điều đáng nói là, tại ngày bắt đầu được nhận thì giá mỗi cổ phiếu điều chỉnh từ 48.000 đồng/cổ phiếu xuống 24.000 đồng/cổ phiếu. Giá trị tài sản của anh Tuấn không đổi, nhưng đã có 100.000 cổ phiếu thưởng được ghi nhận là phải trả thuế cổ tức nếu bán ra.

Giả định, ngày 31/12/2024, anh Tuấn cần tiền mặt và bán cổ phiếu ra ở mức giá 24.000 đồng/cổ phiếu, thu về 4,8 tỷ đồng. Ngoài chi phí giao dịch, thuế chuyển nhượng 0,1% thì anh sẽ phải trả thêm 5% trên phần mệnh giá cổ phiếu cổ tức nhận được, cụ thể là 5% của (10.000 mệnh giá cổ phiếu x 100.000 cổ phiếu cổ tức), tương đương 50 triệu đồng. Như vậy, anh Tuấn không được lợi gì về mặt tài sản, nhưng ngay lập tức bị đánh thuế 50 triệu đồng khi bán cổ phiếu ra.

Không hoàn hảo, nhưng cũng đừng là “cá biệt”

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV cho biết, đến hết năm 2024, chỉ số VN-Index ở mức 1.266,78 điểm, tăng 12,1% so với cuối năm 2023, cao hơn nhiều so với các thị trường khu vực và thế giới nhờ đà khởi sắc của hầu hết các ngành, lĩnh vực; mức vốn hóa thị trường ước đạt 276 tỷ USD (tương đương 69,3% GDP năm 2023), tăng 20,6% so với cuối năm 2023. Tuy nhiên, khối ngoại đã bán ròng 3,6 tỷ USD (92.300 tỷ đồng) trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong cả năm 2024, trong khi một số thị trường khu vực ghi nhận sự mua ròng như Hàn Quốc (2,3 tỷ USD), Indonesia (1,2 tỷ USD)…

Cùng với câu chuyện “thuế kép” là giao dịch vẫn khá èo uột, chỉ cần một lực bán không quá lớn cũng khiến cả thị trường chìm trong sắc đỏ, nên anh Tuấn cho biết: “Tôi gần như không còn tin tưởng về chu kỳ tăng trưởng hay lời hô hào ‘uptrend (giá lên) thế kỷ’ của một số tư vấn viên chứng khoán và các báo cáo như ‘lùa gà’, nên đã có thời điểm ‘tắt app’, tạm ngừng giao dịch”.

Với mục tiêu đầu tư dài hạn nên anh Tuấn hiểu, cần bình tĩnh nhìn vào thanh khoản toàn hệ thống nền kinh tế mới là yếu tố chính quyết định sự tăng trưởng của thị trường chứng khoán, nhưng nhà đầu tư này cũng cho rằng, Chính phủ cần có những động thái sớm giải tỏa các “nút thắt” trên thị trường và một trong những vấn đề đó là đánh thuế cổ tức.

“Chúng ta phải nhìn thẳng vào vấn đề, đâu đó vẫn còn những khía cạnh thị trường chứng khoán Việt Nam chưa hoàn hảo để thu hút tất cả ‘khẩu vị’ của các nhà đầu tư, trong khi các quy định nội tại lại chưa thực sự khuyến khích nhà đầu tư trong nước. Vậy nhưng, kỳ vọng về sự phát triển của thị trường chứng khoán lại rất lớn”, anh Tuấn nói.

Được biết, chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 đã đặt ra mục tiêu: Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt 100% GDP vào năm 2025 và đạt 120% GDP vào năm 2030; dư nợ thị trường trái phiếu đạt tối thiểu 47% GDP (trong đó, dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đạt tối thiểu 20% GDP) vào năm 2025 và đạt tối thiểu 58% GDP (trong đó, dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đạt tối thiểu 25% GDP) vào năm 2030; thị trường chứng khoán phái sinh tăng trưởng trung bình 20 - 30% mỗi năm trong giai đoạn 2021 - 2030.

Số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán đạt 9 triệu tài khoản vào năm 2025 và 11 triệu tài khoản vào năm 2030, trong đó tập trung phát triển nhà đầu tư có tổ chức, nhà đầu tư chuyên nghiệp và thu hút sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài. Tăng tỷ trọng trái phiếu Chính phủ do nhà đầu tư là tổ chức phi ngân hàng nắm giữ lên mức 55% vào năm 2025 và 60% vào năm 2030.

Đặc biệt là ngay trong năm 2025, nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi theo tiêu chuẩn phân hạng thị trường chứng khoán của các tổ chức quốc tế. Tích cực hội nhập thị trường tài chính, chứng khoán thế giới, đáp ứng yêu cầu về an ninh tài chính, nâng cao khả năng cạnh tranh, quản trị rủi ro, đưa vào áp dụng các chuẩn mực và thông lệ quốc tế; hướng tới đạt trình độ phát triển của nhóm 4 nước dẫn đầu khu vực ASEAN vào năm 2025…

Chờ đợi có là hạnh phúc?

Nhìn lại câu chuyện tương tự trong quá khứ, trong bài phát biểu về hành động để củng cố nền kinh tế Hoa Kỳ tại Câu lạc bộ Kinh tế Chicago ngày 7/1/2003, Tổng thống George W. Bush nói: “Người Mỹ phải gánh chịu gánh nặng thuế và nợ có thể làm chậm chi tiêu của người tiêu dùng. Tôi lo lắng về điều đó. Tôi cũng lo lắng về thực tế là hệ thống thuế đang ứng xử một cách không công bằng với một số khoản đầu tư có hiệu quả”.

Theo đó, 1 trong 3 thách thức cần phải giải quyết được ông George W. Bush chỉ rõ, đó là khuyến khích các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ đầu tư nhiều hơn vào các loại hình đầu tư tạo ra của cải và giúp các công ty mở rộng, tạo việc làm mới.

“Một nửa số hộ gia đình Mỹ sở hữu cổ phiếu, trực tiếp hoặc thông qua các quỹ hưu trí. Chúng ta có nghĩa vụ phải đảm bảo - hiện tại hơn bao giờ hết - rằng, các nhà đầu tư được đối xử công bằng”, ông George W. Bush nói và cho biết, nhiều khoản đầu tư không phải bị đánh thuế một lần mà là hai lần. Đầu tiên, đánh thuế vào lợi nhuận của công ty, sau đó đánh thuế các nhà đầu tư nhận được hưởng lợi nhuận dưới dạng cổ tức. Đánh thuế 2 lần có hại cho nền kinh tế. Đánh thuế 2 lần là sai. Đánh thuế 2 lần đặc biệt ảnh hưởng đến những người đã nghỉ hưu. Khoảng một nửa của tổng số thuế cổ tức đến từ những người Mỹ cao tuổi và thông thường, họ dựa vào những khoản tiền này như một nguồn thu nhập ổn định khi nghỉ hưu.

“Đánh thuế lợi nhuận của một doanh nghiệp là công bằng. Đánh thuế 2 lần bằng cách đánh thuế cổ đông trên cùng một khoản lợi nhuận là không công bằng. Chấm dứt quy định này sẽ củng cố niềm tin của nhà đầu tư, tăng lợi nhuận đầu tư, sẽ thu hút nhiều tiền hơn vào thị trường chứng khoán để cung cấp vốn xây dựng nhà máy, mua thiết bị, thuê thêm người…”, ông George W. Bush nói.

Bà Trần Thị Khánh Hiền, Giám đốc Khối Nghiên cứu Công ty Chứng khoán MB (MBS) nêu quan điểm: “Nên chăng, Nhà nước cần có các cơ chế riêng cho doanh nghiệp và cổ đông khi nhận cổ tức nhằm khuyến khích doanh nghiệp tích cực niêm yết trên sàn chứng khoán”.

Anh Tuấn cho biết, cuối năm 2024, Bộ Tài chính dự kiến xem xét “rà soát sửa đổi, bổ sung quy định đối với thu nhập của cá nhân từ hoạt động đầu tư/chuyển nhượng chứng khoán phái sinh; sửa đổi, bổ sung quy định về thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân”. Dù đến hiện tại chưa có thông tin cụ thể nào được công bố thêm, nhưng đây cũng là một tín hiệu cho thấy cơ quan quản lý đã lắng nghe tiếng nói từ thị trường.

“Việc của chúng ta là chờ xem”, nhà đầu tư này nói.

Nhuệ Mẫn