Tân Tổng thống Bolivia muốn khơi lại 'giấc mơ lithium'
Việc ông Rodrigo Paz – một chính trị gia trung dung đắc cử Tổng thống Bolivia được kỳ vọng sẽ giúp mang lại tương lai rộng mở cho ngành công nghiệp lithium của Bolivia, quốc gia sở hữu trữ lượng lithium lớn nhất thế giới. Nhiều chuyên gia và nhà đầu tư kỳ vọng tân lãnh đạo có thể tạo ra bước ngoặt hướng tới chính sách thân thiện hơn với thị trường, mở đường cho dòng vốn quốc tế.
Lithium - kim loại siêu nhẹ được sử dụng trong pin xe điện - là tài nguyên chiến lược giúp Bolivia có tiềm năng trở thành “người khổng lồ” trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu. Tuy nhiên, tiến trình khai thác và thương mại hóa đã bị cản trở bởi bởi những quy định và tình hình chính trị phức tạp của Bolivia thời gian qua.
Tổng thống Rodrigo Paz khẳng định sẽ mở cửa thị trường lithium của Bolivia. Ảnh: Japan Times
Rào cản pháp lý và kỹ thuật
Hiện Bolivia sở hữu khoảng 23 triệu tấn lithium, song vẫn thiếu chiến lược rõ ràng để khai thác hiệu quả. Theo chuyên gia Diego von Vacano thuộc Đại học Texas A&M, tân Tổng thống cần đưa ra kế hoạch cụ thể trong vài tháng đầu nhiệm kỳ nếu muốn thu hút cộng đồng khai khoáng quốc tế . “Nếu không có hành động sớm, nhà đầu tư sẽ cho rằng Bolivia vẫn giậm chân tại chỗ và tiếp tục bỏ lỡ cơ hội”.
Một trong số rào cản lớn là theo pháp luật hiện hành, chỉ có tập đoàn nhà nước được trực tiếp khai thác lithium. Việc sửa đổi quy định này đòi hỏi thông qua trưng cầu dân ý hoặc cải cách hiến pháp, một quy trình phức tạp mà tân Tổng thống và nhóm cố vấn vẫn chưa công bố lập trường.
Bên cạnh đó, vấn đề kỹ thuật cũng là trở ngại: Công nghệ khai thác truyền thống bằng hồ bay hơi gặp khó khăn do hàm lượng magie tự nhiên cao trong nước muối. Nhà máy lithium quốc doanh đầu tiên của Bolivia đi vào hoạt động cuối năm 2023, chỉ đạt sản lượng 2.000 tấn, mang về 15,6 triệu USD - con số rất nhỏ so với quy mô thương mại toàn cầu. Trong khi đó, Chile sản xuất gần 300.000 tấn và Argentina khoảng 70.000 tấn trong năm qua.
Cân bằng mong manh giữa chính trị và đầu tư
Ông Paz dự kiến nhậm chức ngày 8/11 tới. Dù đảng của ông không chiếm đa số trong Quốc hội, Chính phủ mới được cho là sẽ đối mặt với ít rào cản từ phe cánh tả. Điều này có thể giúp thúc đẩy cải cách thân thiện hơn với nhà đầu tư nếu các phe phái trung hữu tránh được chia rẽ nội bộ.
Một số doanh nghiệp nước ngoài bày tỏ thận trọng. Ông Teague Egan, Giám đốc điều hành công ty Mỹ Energy X, từng thất bại trong việc giành dự án lithium tại Bolivia hoan nghênh lập trường cởi mở với Mỹ của ông Paz, song cảnh báo rằng việc Tổng thống hủy bỏ các hợp đồng với các đối tác truyền thống là Nga và Trung Quốc có thể tạo tiền lệ xấu.
Trong khi đó, các công ty công nghệ khai thác lithium của Mỹ và Chile cho rằng, nếu Chính phủ Paz cam kết minh bạch và ổn định quy định, Bolivia có thể mở khóa tiềm năng khổng lồ của mình. “Với luật lệ rõ ràng và sẵn sàng đón nhận công nghệ mới, Bolivia có thể trở thành trung tâm lithium hàng đầu khu vực”, ông Felipe de Mussy, Chủ tịch khu vực Nam Mỹ của công ty Lilac, nhận định.
Các nhà phân tích cho rằng, sự xuất hiện của một Chính phủ trung dung tại La Paz có thể tạo cơ hội cho Mỹ mở rộng ảnh hưởng trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược, đúng lúc chính quyền Tổng thống Donald Trump đang đẩy mạnh chính sách cạnh tranh với Trung Quốc về nguồn cung vật liệu cho năng lượng sạch.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã chúc mừng ông Paz và nhấn mạnh Washington sẵn sàng thúc đẩy đầu tư song phương.
