Tăng chế tài, bảo vệ nạn nhân mua bán người

Tuyên truyền về phòng, chống mua bán người cho người dân tại các khu vực miền núi.

Ngày 28/11/2024, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) như một bước đi quan trọng nhằm tăng cường phòng ngừa, đấu tranh và bảo vệ nạn nhân mua bán người.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống pháp luật bảo vệ quyền con người, nhất là đối với phụ nữ và trẻ em - nhóm dễ bị tổn thương nhất. Mục tiêu của Luật không chỉ là trấn áp tội phạm mà còn bảo vệ danh dự, nhân phẩm, sức khỏe, tính mạng và các quyền, lợi ích hợp pháp của nạn nhân, thể hiện sự chuyển dịch từ tiếp cận hình sự sang tiếp cận dựa trên quyền con người. Luật quán triệt nguyên tắc “lấy nạn nhân làm trung tâm”, khi nạn nhân được nhìn nhận là chủ thể của quyền, được bảo vệ, hỗ trợ và trao cơ hội phục hồi.

Một điểm mới đáng chú ý của Luật là mở rộng phạm vi bảo vệ đối tượng. Bên cạnh phụ nữ và trẻ em, đã bổ sung các nhóm dễ bị tổn thương khác như: người lao động di cư, người dân tộc thiểu số, nạn nhân bị bóc lột sức lao động, trẻ em đi cùng nạn nhân... Luật mới cũng mở rộng phạm vi nhận diện và xử lý hành vi mua bán người. Bên cạnh các hành vi truyền thống, luật đã bao quát đầy đủ những thủ đoạn lợi dụng hoàn cảnh khó khăn, thiếu thông tin để cưỡng bức lao động, ép buộc hôn nhân, dụ dỗ đi làm việc ở nước ngoài trái phép hoặc bóc lột thông qua môi trường số.

Về quyền lợi của nạn nhân, Luật năm 2024 cũng bảo vệ theo hướng toàn diện, dài hạn hơn như: quyền được chăm sóc y tế, hỗ trợ tâm lý, tư vấn pháp lý, học văn hóa, đào tạo nghề, hỗ trợ sinh kế và hòa nhập cộng đồng. Họ được cung cấp thông tin về tiến trình giải quyết vụ án, được hỗ trợ pháp lý miễn phí và áp dụng các biện pháp bảo vệ khi cung cấp lời khai... Việc bảo vệ danh tính và an toàn cá nhân trong quá trình tố tụng được coi là yêu cầu bắt buộc, nhằm hạn chế nguy cơ bị đe dọa, trả thù hoặc tái xâm hại.

Để thực thi Luật hiệu quả, Chính phủ ban hành Nghị định 162/2025/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) với nhiều điều chỉnh quan trọng, đã cụ thể hóa quy trình tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân; quy định lộ trình từ khi nạn nhân được phát hiện hoặc tự khai báo, đến chăm sóc y tế, tư vấn tâm lý, hỗ trợ pháp lý và bố trí nơi tạm trú an toàn. Sau giai đoạn ổn định ban đầu, nạn nhân tiếp tục được hỗ trợ đào tạo nghề, giới thiệu việc làm và kết nối các dịch vụ xã hội để tái hòa nhập cộng đồng bền vững…

Theo Bộ Công an, ngay sau khi Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) có hiệu lực, trùng với đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm từ ngày 1/7 đến 30/9/2025, lực lượng chức năng đã phát hiện và điều tra 50 vụ mua bán người, liên quan 190 đối tượng và 206 nạn nhân, trong đó có 32 vụ mới. Cùng thời gian, các đơn vị Bộ đội Biên phòng phát hiện, xử lý 84 vụ; các lực lượng chuyên án triệt phá ba chuyên án, bắt giữ 6 đối tượng và giải cứu 4 nạn nhân trong các đường dây xuyên biên giới…

Hiệu quả bước đầu của Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) và Nghị định 162/2025/NĐ-CP đã tạo nền tảng để Việt Nam chủ động hơn trong phòng, chống mua bán người trong bối cảnh mới. Chia sẻ tại diễn đàn “Chung tay thay đổi tương lai: Phụ nữ, thanh niên tiên phong tuyên truyền, phổ biến pháp luật và truyền thông về di cư an toàn, phòng, chống mua bán người”, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương cho rằng, đổi mới chính sách phòng, chống mua bán người là bước đi cần thiết trong bối cảnh tội phạm ngày càng biến tướng… Do vậy việc tận dụng công nghệ số và mạng xã hội để đổi mới công tác tuyên truyền sẽ giúp phụ nữ, thanh niên sớm nhận diện các thủ đoạn tinh vi, từ đó nâng cao khả năng tự bảo vệ và giảm nguy cơ trở thành nạn nhân.

Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) không chỉ là sự điều chỉnh về mặt pháp lý, mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong bảo vệ quyền con người. Khi chế tài đủ sức răn đe và cơ chế hỗ trợ đủ sâu để bảo vệ nạn nhân, công tác phòng, chống mua bán người sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu nhân văn, hiệu quả và lâu dài.