Tăng cường bảo vệ di sản

Các bảo vật quốc gia đang được bảo quản thế nào?

Theo ghi nhận của phóng viên Báo Đại Đoàn Kết tại một số bảo tàng ở Hà Nội, công tác bảo vệ hiện vật đang được triển khai nghiêm ngặt, đặc biệt là đối với các bảo vật quốc gia.

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia hiện đang lưu giữ, bảo quản 28 bảo vật quốc gia, bao gồm nhiều loại hình và chất liệu khác nhau như đồng, gốm, đá, kim loại quý, giấy, gỗ, có niên đại trải dài từ 2000- 2500 năm cách ngày nay. Có nguồn gốc khảo cổ học như trống đồng Ngọc Lũ, Hoàng Hạ, Thạp Đồng Đào Thịnh... đến những hiện vật cận hiện đại như những di sản của Chủ tịch Hồ Chí Minh (tác phẩm “Đường Kách mệnh”, “Nhật ký trong tù”...).

Các hiện vật, bảo vật tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia được bảo vệ trong tủ kính chuyên dụng. Ảnh: P. Sỹ

Hiện tại, một số bảo vật đang được trưng bày ở hệ thống trưng bày thường trực, một số khác được lưu giữ và bảo quản trong các kho bảo quản của Bảo tàng.

Bà Nguyễn Thị Hương Thơm - Trưởng Phòng Bảo quản, người trực tiếp phụ trách công tác này cho biết, đối với tất cả hiện vật lưu giữ, bảo quản tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia (bao gồm các bảo vật quốc gia), Bảo tàng đều có chế độ bảo vệ đảm bảo an ninh, an toàn như trưng bày trong tủ kính chuyên dụng, lắp đặt hệ thống báo cháy, báo trộm, hệ thống camera theo dõi cùng đội ngũ bảo vệ trực 24/24.

Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cũng là đơn vị đang lưu giữ và trưng bày hàng nghìn hiện vật, trong đó có 9 bảo vật quốc gia quý giá, như tượng Phật bà Quan Âm (Chùa Hội Hạ, tỉnh Vĩnh Phúc), thế kỷ XVI, gỗ phủ sơn; Cánh cửa chạm rồng (Chùa Keo, tỉnh Thái Bình), thế kỷ XVII; tác phẩm Em Thúy (Trần Văn Cẩn, 1943, tranh sơn dầu, 60,5x45,5cm)… Hiện Công tác bảo quản, bảo vệ tại đây được triển khai nghiêm ngặt, đảm bảo an toàn cho hiện vật ở mức rất cao.

Tại các không gian trưng bày luôn có đội ngũ bảo vệ túc trực thường xuyên. Song song với đó, hệ thống giám sát an ninh qua camera được vận hành liên tục từ phòng điều hành trung tâm. Đặc biệt, với các bảo vật quốc gia, thiết bị cảm biến báo động đã được lắp đặt nhằm phát hiện chuyển động hoặc tiếp cận ở khoảng cách quá gần. Khi có người vượt quá giới hạn an toàn, hệ thống lập tức phát tín hiệu cảnh báo và thông báo ngay đến lực lượng bảo vệ tại khu vực để kịp thời xử lý.

TS Nguyễn Anh Minh - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, công tác bảo vệ hiện vật, bảo vật tại bảo tàng được thực hiện theo đúng quy trình. Hệ thống camera giám sát, camera cảnh báo và đội ngũ cán bộ trực túc trực thường xuyên. Bên cạnh đó, đối với những tác phẩm nghệ thuật, bảo tàng sử dụng kính bảo vệ để tránh sự tác động từ bên ngoài.

Không chỉ riêng ở bảo tàng, công tác bảo vệ di vật, bảo vật cũng được chú trọng tại nhiều di tích lịch sử - văn hóa, tiêu biểu như Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Là một trong những di tích đặc biệt quan trọng, nơi đây đang lưu giữ nhiều hiện vật quý, đặc biệt là 82 bia tiến sĩ - được công nhận là bảo vật quốc gia.

Hình ảnh từ phòng điều hành, giám sát qua hệ thống camera tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Ảnh: P. Sỹ

Hệ thống giám sát an ninh tại di tích được triển khai đồng bộ, với các camera giám sát lắp đặt tại nhiều khu vực trọng yếu nhằm đảm bảo kiểm soát chặt chẽ. Riêng tại khu vườn bia tiến sĩ, nơi đặt các tấm bia đá có giá trị lớn về lịch sử và văn hóa, hệ thống giám sát được đặc biệt tăng cường, góp phần bảo vệ hiện vật hiệu quả trước các nguy cơ từ môi trường và con người.

Ông Nguyễn Văn Tú - Phó Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, cho biết: Trung tâm bố trí lực lượng bảo vệ túc trực 24/24, hệ thống camera được lắp đặt đầy đủ tại các khu vực, nhất là ở những vị trí khó quan sát. Bên cạnh công tác bảo vệ bảo vật, hiện vật khỏi sự tác động từ bên ngoài, Trung tâm cũng đặc biệt chú ý công tác phòng cháy, chữa cháy. “Với vai trò quản lý một di tích quốc gia đặc biệt, chúng tôi hết sức coi trọng công tác bảo quản các hiện vật tại di tích”.

Không thể chậm trễ hơn nữa

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều bảo vật quốc gia hiện đang được lưu giữ trong điều kiện chưa tương xứng với giá trị và tính chất đặc biệt quý hiếm, đặc biệt là tại các địa phương còn khó khăn về ngân sách và hạn chế về nhân lực chuyên môn. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ xuống cấp hiện vật, mà còn khiến công tác bảo vệ di sản quốc gia đứng trước nhiều rủi ro.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, để không xảy ra những sự cố đáng tiếc như một số vụ việc gần đây, các đơn vị cần triển khai phương thức bảo vệ một cách chủ động. Cần một chiến lược tổng thể và liên ngành, trong đó ưu tiên trước hết là thiết lập các tiêu chuẩn bắt buộc về bảo vệ hiện vật tại các điểm di tích có lượng khách lớn. Cùng với đó, phải ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, cảm biến giám sát thông minh vào công tác bảo vệ; xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý, đi kèm với nguồn lực đầu tư phù hợp và nâng cao nhận thức xã hội về trách nhiệm gìn giữ di sản.

Du khách với bảo vật quốc gia bức tranh “Em Thúy” trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. Ảnh: P.Sỹ

GS.TSKH Vũ Minh Giang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, cho rằng vụ việc ngai vua triều Nguyễn bị xâm hại là lời cảnh báo nghiêm khắc, cho thấy lẽ ra chúng ta phải có ý thức chủ động từ sớm trong công tác bảo vệ di sản. Cần nâng cao hơn nữa nhận thức về việc gìn giữ các di sản văn hóa được xếp hạng là bảo vật quốc gia - những giá trị vô giá, một khi bị mất mát thì không thể phục hồi.

Theo ông Giang, việc bảo vệ di sản phải bắt đầu từ khâu lập hồ sơ đầy đủ cho từng hiện vật. Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát hiệu quả hơn, không thể chỉ trông chờ vào lực lượng bảo vệ trực tiếp. Việc lắp đặt hệ thống camera giám sát 24/24 là cần thiết, bởi dù không có người túc trực liên tục bên cạnh, camera vẫn có thể phát hiện nhanh chóng các hành vi bất thường để lực lượng chức năng kịp thời can thiệp, ngăn chặn tổn hại.

“Bảo vật quốc gia phải được nhìn nhận đúng như giá trị đặc biệt của nó, từ đó có sự đầu tư tương xứng cả về cơ sở vật chất lẫn cơ chế bảo vệ. Điều quan trọng nhất vẫn là từ công tác quản lý, lãnh đạo. Đồng thời, cần chú trọng giáo dục ý thức gìn giữ di sản trong cộng đồng. Đã đến lúc chúng ta không thể chậm trễ hơn nữa” - GS.TSKH Vũ Minh Giang nói.

Trước tình trạng nhiều di tích lịch sử, di sản quốc gia bị xâm hại, ngày 11/6, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có Công văn gửi các địa phương về tăng cường quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh. Trong đó, nhấn mạnh việc rà soát toàn bộ các di tích đã kiểm kê, xếp hạng trên địa bàn, bảo đảm phải có tổ chức, người đại diện chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý, bảo vệ, trông nom di tích.

Phạm Sỹ