Tăng cường bảo vệ trẻ em trước rủi ro trên không gian mạng

77% trẻ em Việt Nam online mỗi ngày và những nguy cơ đi kèm

Sáng 18/11 tại Hà Nội, Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức khóa tập huấn "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng". Chương trình nhằm cập nhật thông tin cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí về hiện trạng bảo vệ trẻ em trên không gian mạng năm 2025, đồng thời tăng cường kỹ năng truyền thông an toàn số.

Phát biểu khai mạc, bà Mai Hương Giang - Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, không gian mạng đang tác động sâu rộng đến mọi mặt đời sống xã hội. Trong môi trường số nhiều cơ hội học tập, sáng tạo và kết nối, trẻ em và thanh thiếu niên đồng thời phải đối mặt với hàng loạt rủi ro như bắt nạt trực tuyến, xâm hại, lừa đảo, tiếp cận nội dung độc hại.

"Những nguy cơ này ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ", bà nhấn mạnh.

Bà Mai Hương Giang - Phó Cục trưởng Cục Báo chí phát biểu khai mạc.

Theo số liệu của Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), hơn 77% trẻ em và thanh thiếu niên Việt Nam truy cập Internet mỗi ngày. Trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã ghi nhận hàng chục vụ lừa đảo, dụ dỗ, thao túng tâm lý và thậm chí bắt cóc trực tuyến liên quan đến trẻ em và sinh viên.

"Nhiều nạn nhân bị ép cắt liên lạc với gia đình, bị điều khiển từ xa nhằm tống tiền hoặc đưa ra nước ngoài phục vụ các hoạt động buôn người", bà Giang cho biết.

Bà khẳng định bảo vệ trẻ em trước các rủi ro trên mạng là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó báo chí giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Khóa tập huấn là cơ hội để các cơ quan truyền thông trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực và cải thiện chất lượng tuyên truyền về an toàn mạng cho trẻ em một nhiệm vụ vừa nhân văn vừa cấp thiết.

Ở phần chia sẻ chuyên đề "Hiện trạng bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng và các chiến dịch nâng cao năng lực số", bà Lê Thị Mai Quyên - đại diện Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 (Cục Trẻ em – Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) cảnh báo nhiều nội dung độc hại trên mạng được ngụy trang khéo léo.

"Không ít video, trò chơi có vẻ vô hại nhưng lại ẩn chứa bạo lực hoặc thông tin sai lệch, dễ dàng vượt qua các bộ lọc thông thường", bà nói.

Theo bà Quyên, trẻ em có đặc điểm tò mò, thích khám phá và dễ tin người, nên trở thành mục tiêu dễ dàng của tội phạm mạng. Sự ẩn danh của Internet cũng khiến quá trình tiếp cận và thao túng nạn nhân diễn ra nhanh và khó bị phát hiện.

Bà cho biết các vụ bắt cóc, lừa đảo trực tuyến thường tuân theo một chuỗi hành vi như giả mạo thông tin – cô lập nạn nhân – thao túng tâm lý – tống tiền.

Bà Lê Thị Mai Quyên - đại diện Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 chia sẻ tại chương trình.

Một số thủ đoạn phổ biến gồm đe dọa pháp lý bằng cách giả danh cơ quan chức năng, dụ dỗ bằng quà tặng hoặc lời mời "việc nhẹ lương cao" hay khai thác hình ảnh cá nhân để khống chế.

Để phòng ngừa, bà Quyên cho rằng phụ huynh đóng vai trò then chốt thông qua việc đồng hành, lắng nghe và tạo cho con thói quen chia sẻ. Trẻ cần được trang bị nguyên tắc '3 không' gồm: không chia sẻ thông tin cá nhân, không gặp người lạ trên mạng, không im lặng khi bị làm phiền hoặc đe dọa.

Bên cạnh gia đình, nhà trường cũng là lực lượng quan trọng trong xây dựng môi trường số an toàn. Bà đề xuất các trường tăng cường tuyên truyền định kỳ; chọn nhóm học sinh nòng cốt để lan tỏa kiến thức về an toàn số và chỉ định giáo viên chuyên trách xử lý các vụ việc liên quan đến học sinh bị đe dọa, lừa đảo, phát tán hình ảnh.

Bà Quyên còn nhấn mạnh vai trò không thể thiếu của báo chí trong bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Báo chí không chỉ đưa tin mà còn có nhiệm vụ giáo dục kỹ năng số, phản biện chính sách, lan tỏa mô hình tốt và thúc đẩy nâng cao nhận thức cộng đồng.

"Hãy đưa tiếng nói của trẻ em vào truyền thông an toàn số, để các em hiểu quyền của mình và biết cách tự bảo vệ trong thế giới số", bà nói.

Nguy cơ lộ lọt dữ liệu khuôn mặt người Việt ở mức báo động

Tại chương trình tập huấn về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, bà Đinh Thị Như Hoa- Trung tâm 2, Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đã trình bày chuyên đề "Nhận diện rủi ro công nghệ và tăng cường bảo vệ trẻ em trong kỷ nguyên số".

Bà Hoa cảnh báo về tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với trẻ em, đặc biệt trong việc tiếp cận những thông tin không phù hợp.

"AI tổng hợp dữ liệu từ Internet, bao gồm cả các nội dung sai lệch hoặc không phù hợp với trẻ em, như thông tin người lớn, bạo lực. Không có bộ lọc theo độ tuổi, nên trẻ dễ tiếp xúc với các nội dung không mong muốn, ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức và sự phát triển", bà Hoa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, bà Hoa cảnh báo AI có thể bị lợi dụng để khai thác và xâm hại trẻ em. AI tạo sinh (generative AI) có khả năng chỉnh sửa và tái tạo nội dung xâm hại trẻ em, bao gồm cả hình ảnh, video và âm thanh.

"Nhờ khả năng nhân bản và tái tạo nhanh chóng, AI có thể phát tán các nội dung xâm hại trẻ em trên diện rộng", bà phân tích.

Nhiều phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí tham dự chương trình.

Bà cũng lưu ý về những ứng dụng AI dễ dẫn đến lộ lọt thông tin cá nhân thông qua các xu hướng mạng xã hội. Ví dụ, trend "mưa tuyết AI" lan truyền nhanh chóng, hay việc sinh viên một trường đại học ở Hà Nội làm theo ChatGPT để tạo đơn thuốc và bỏ học, giấu gia đình để theo đuổi nghệ thuật.

Từ các ví dụ này, bà Hoa cảnh báo nguy cơ lộ lọt dữ liệu khuôn mặt người Việt ở mức báo động. "Người dùng chia sẻ ảnh cá nhân với tâm lý vui, thử nghiệm hoặc muốn 'bắt trend', mà không đọc kỹ điều khoản, khiến dữ liệu có thể bị chuyển ra nước ngoài và mất hoàn toàn kiểm soát", bà nhấn mạnh.

Bà Hoa đặc biệt lưu ý về các dữ liệu sinh trắc học nhạy cảm như ảnh chân dung. Khi bị lộ, dữ liệu này không thể thay đổi và có nguy cơ bị sử dụng trong huấn luyện AI, deepfake, hoặc giả mạo để thực hiện tống tiền vượt xác thực eKYC, nhất là với các ứng dụng không minh bạch về nguồn gốc, máy chủ hay chính sách lưu trữ.

Về tác động tâm lý và hành vi, bà Hoa phân tích: "Tương tác quá nhiều với AI làm giảm kỹ năng xã hội, gây trầm cảm, lo lắng; phụ thuộc AI khiến trẻ giảm khả năng học tập, nghiên cứu và suy nghĩ chủ động. Hiện tượng brainrot ngắn hạn, khi trẻ ít giao tiếp với người thật mà chỉ dựa vào chatbot để tìm hiểu thông tin, ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển cá nhân và xã hội".

Cuối phần trình bày, bà Hoa chia sẻ nhiều nguyên tắc, hướng dẫn thiết thực giúp phụ huynh và trẻ em nhận diện rủi ro công nghệ và ứng phó hiệu quả, từ việc kiểm soát thông tin cá nhân đến xây dựng thói quen sử dụng AI an toàn, lành mạnh.

Ma Thị Kim Thoa