Tăng cường giám sát thị trường để đẩy lùi hàng giả, hàng nhái

Phóng viên (PV): Thưa ông, ông đánh giá thế nào về thực trạng buôn bán hàng giả, hàng nhái trên thị trường Việt Nam hiện nay?

Luật sư Nguyễn Danh Huế: Tình trạng buôn bán, sản xuất hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đang diễn biến rất phức tạp và ở mức đáng báo động. Không chỉ dừng ở các mặt hàng tiêu dùng, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng mà nay đã lan sang hàng thiết yếu và cả sản phẩm liên quan đến an toàn tính mạng con người như bình chữa cháy, thuốc, thực phẩm. Chỉ tính riêng thời gian gần đây, lực lượng chức năng cả nước đã phát hiện và xử lý hơn 63.000 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc. Điều đáng nói là mức độ tinh vi ngày càng cao, có tổ chức, thậm chí cấu kết xuyên biên giới. Chúng ta có thể nhìn vào một số vụ việc điển hình như thịt trâu đông lạnh từ Ấn Độ được “phù phép” thành thịt bò Wagyu Nhật, nâng giá gấp 4-5 lần. Hàng trăm bình nước Lavie giả được sản xuất bằng cách bơm nước máy, dán tem, dập date như hàng thật để đưa ra thị trường và nghiêm trọng hơn, hơn 3,2 triệu bình chữa cháy giả mang nhãn hiệu Dragon, không hề có tác dụng dập lửa, đã được tiêu thụ trên khắp cả nước, doanh thu lên đến 1.100 tỷ đồng. Đây không chỉ là hành vi lừa dối người tiêu dùng, mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe cộng đồng.

PV: Khung pháp lý hiện hành đang điều chỉnh hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả ra sao, thưa ông? Liệu đã đủ sức răn đe chưa?

Luật sư Nguyễn Danh Huế: Hiện nay, hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật, trong đó chủ yếu là Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Theo đó, hàng giả được hiểu là hàng hóa không đúng với bản chất, không bảo đảm chất lượng như đã công bố, hoặc giả mạo về nhãn hiệu, nguồn gốc xuất xứ nhằm lừa dối người tiêu dùng. Về xử phạt hành chính, cá nhân, tổ chức có thể bị phạt đến 200 triệu đồng, tịch thu tang vật, đình chỉ hoạt động, buộc tiêu hủy hàng hóa. Trong trường hợp nghiêm trọng, đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Như vậy, khung pháp lý của chúng ta tương đối đầy đủ và nghiêm khắc, có tính răn đe cao. Tuy nhiên, trên thực tế, việc phát hiện và xử lý lại gặp rất nhiều khó khăn.

Luật sư Nguyễn Danh Huế.

PV: Vì sao hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả vẫn còn “đất sống” dù chế tài đã khá nghiêm khắc, thưa ông?

Luật sư Nguyễn Danh Huế: Có ba nguyên nhân chính. Thứ nhất, lợi nhuận từ hàng giả quá lớn. Một số đối tượng thu lợi gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần so với chi phí bỏ ra, trong khi khả năng bị phát hiện lại không cao. Thứ hai, việc thực thi pháp luật ở một số địa phương còn hạn chế, thiếu nhân lực, thiết bị giám định, kiểm tra chất lượng. Đáng lo hơn, vẫn có trường hợp cán bộ bị mua chuộc, tiếp tay cho các đường dây tội phạm, khiến hàng giả vẫn lọt ra thị trường. Thứ ba, không thể không nói đến ý thức của một bộ phận người tiêu dùng. Thói quen “ham rẻ, cả tin”, mua hàng không rõ nguồn gốc, chấp nhận rủi ro đã vô tình tiếp tay cho tội phạm hàng giả phát triển.

PV: Người tiêu dùng cần làm gì để tự bảo vệ mình trước “ma trận” hàng giả, hàng nhái đang ngày càng tinh vi?

Luật sư Nguyễn Danh Huế: Trước hết, cần thay đổi nhận thức. Người tiêu dùng phải hiểu rằng “hàng rẻ không bao giờ là hàng tốt”, và đằng sau mỗi sản phẩm kém chất lượng có thể là mối nguy cho sức khỏe, thậm chí tính mạng. Bên cạnh đó, hãy trang bị kỹ năng nhận diện hàng thật, hàng giả. Mua hàng tại đại lý, cửa hàng chính hãng hoặc sàn thương mại điện tử uy tín. Kiểm tra tem chống hàng giả, mã QR, hóa đơn điện tử, hạn sử dụng, bao bì sản phẩm. Khi phát hiện nghi vấn, báo ngay cho cơ quan quản lý thị trường hoặc công an địa phương. Cuối cùng, tôi cho rằng các cơ quan quản lý cần đẩy mạnh truyền thông, giáo dục người tiêu dùng, đồng thời ứng dụng công nghệ số trong giám sát hàng hóa. Việc triển khai cơ sở dữ liệu quốc gia về truy xuất nguồn gốc là rất cần thiết để người dân có thể tra cứu, xác minh sản phẩm nhanh chóng.

PV: Theo ông, để ngăn chặn hiệu quả hơn tình trạng hàng giả, chúng ta cần làm gì trong thời gian tới?

Luật sư Nguyễn Danh Huế: Bên cạnh việc xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm, tôi cho rằng cần đồng bộ 3 giải pháp. Tăng cường kiểm tra, giám sát thị trường đặc biệt với các nhóm hàng thiết yếu, thực phẩm, dược phẩm, thiết bị an toàn. Ứng dụng công nghệ số, xây dựng hệ thống xác thực hàng hóa quốc gia, cho phép doanh nghiệp đăng ký mã định danh và người tiêu dùng dễ dàng kiểm chứng bằng điện thoại. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, bởi hàng giả hiện nay không chỉ sản xuất trong nước mà còn tuồn vào từ nước ngoài, cần phối hợp truy vết dòng tiền và chuỗi cung ứng xuyên biên giới.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!